Choroby przenoszone drogą płciową

KIŁA, przymiot, syfilis, lues, choroba weneryczna o przewlekłym przebiegu, wywoływana przez krętki blade, atakujące wszystkie narządy; charakterystyczne jest występowanie okresów remisji (brak widocznych objawów chorobowych) i nawrotów, świadczących o stałym postępie choroby. W zależności od sposobu zakażenia rozróżnia się kiłę nabytą i kiłę wrodzoną. W kile nabytej zakażenie następuje zwykle przez kontakt płciowy; rozróżnia się kiłę wczesną (a w jej obrębie pierwotną i wtórną), trwającą 2–3 lata od momentu zakażenia, i kiłę późną, trwającą od ok. 3 roku od zakażenia, przez wiele lat. W kile pierwotnej po 2–3 tygodniach od kontaktu w miejscu wniknięcia krętków powstaje objaw pierwotny (szankier twardy), zwykle w postaci niebolesnego, pozbawionego odczynu zapalnego owrzodzenia o twardej podstawie; jednocześnie powiększeniu ulegają okoliczne węzły chłonne; po upływie dalszych 3 tygodni we krwi chorych stwierdzić można pozytywne odczyny serologiczne (odczyn VDRL, FTA-ABS); ok. 3 tygodni później (ok. 9 tygodni od zakażenia) zaczyna się okres kiły wtórnej, z następującymi objawami: na skórze i błonach śluzowych wysypka i kłykciny płaskie, uogólnione powiększenie węzłów chłonnych, przerzedzenie włosów, plamiste odbarwienie skóry, chrypka. Po ok. 3 latach od zakażenia (w kile nie leczonej) może rozwijać się kiła późna (narządowa); powstają wówczas w skórze i narządach wewn. kilaki, zmiany zapalne w ścianach naczyń krwionośnych (gł. tętnic), głębokie zmiany w układzie nerwowym (wiąd rdzenia, porażenie postępujące). W kile wrodzonej zakażenie następuje w życiu płodowym od chorej matki; nie leczona kiła może prowadzić do poronień, przedwczesnych porodów, obumierania płodu; dzieci rodzą się z objawami kiły wrodzonej w postaci zmian skórnych (rumień, nacieki, pęcherze), umiejscowionych często na twarzy, kończynach, zmian w układzie kostnym, nerwowym, oddechowym, powiększenia wątroby i śledziony; niekiedy objawy kiły wrodzonej ujawniają się dopiero w 5–8 roku życia (zniekształcenia kości, zębów, zmiany oczne, narządu słuchu). Z uwagi na zakaźność i odległe skutki kiła jest uważana za chorobę społ.; samoistnie ustępujące objawy uspokajają chorego, który uważając się za wyleczonego, przenosi zakażenie na inne osoby. Leczenie: penicyliną (w Polsce bezpłatne i przymusowe); po zakończeniu kuracji chory musi pozostawać pod obserwacją lekarza przez 2 lata; kiła pierwszego i drugiego okresu prawidłowo leczona i kontrolowana jest chorobą całkowicie wyleczalną

RZEŻĄCZKA, tryper, choroba weneryczna wywoływana przez dwoinkę rzeżączki (gonokoki); zakażenie najczęściej przez kontakt płciowy; matka chora na rzeżączkę może zakazić noworodka, u którego rozwija się rzeżączkowe zapalenie spojówek, prowadzące do ślepoty. U mężczyzn rzeżączka objawia się po 2–5 dniach od zakaźnego kontaktu, w postaci ropnego wycieku z cewki moczowej, bolesnego oddawania moczu i bolesnych wzwodów prącia; rzeżączka nie leczona lub leczona niewłaściwie przechodzi w stan przewlekły, z niewielkim wyciekiem z cewki moczowej oraz powikłaniami w postaci zwężenia cewki moczowej, zapalenia gruczołu krokowego, zapalenia najądrza. U kobiet rzeżączka ma zwykle przebieg utajony i w okresie ostrym objawia się upławami oraz pieczeniem podczas oddawania moczu; w stanie przewlekłym zakażeniem jest objęta cewka moczowa, szyjka macicy, a także dochodzi często do zapalenia błony śluzowej macicy i przydatków, co prowadzi do niepłodności. Na tle rzeżączki zdarza się (u obu płci) zapalenie stawów (m.in. kolanowego, łokciowego). Leczenie (w Polsce przymusowe) antybiotykami (lekiem z wyboru jest penicylina).

AIDS, ang. Acquired Immune Deficiency Syndrome, nabyty zespół zaniku odporności, zespół chorobowy obejmujący często współistniejące oportunistyczne infekcje i/lub nowotwory, rozwijający się na skutek upośledzenia ilościowego i jakościowego komórek układu immunologicznego, zwł. wspomagających limfocytów T (T-helper cells) oraz monocytów lub makrofagów w wyniku infekcji tych komórek wirusem HIV (ang. Human Immunodeficiency Virus); chorobę wykryto na pocz. lat 80. XX w. w USA, na Haiti i w kilku krajach Afryki Równikowej, obecnie epidemia AIDS objęła kraje na wszystkich kontynentach. Wirus HIV (wyizolowany 1983–84) należy do RNA-retrowirusów; przenosi się drogą kontaktów seksualnych (gł. homoseksualnych, obecnie coraz częściej także heteroseksualnych), poprzez przetaczanie zakażonej krwi lub od zakażonej matki do płodu; chorują homoseksualiści, narkomani wstrzykujący dożylnie niesterylnymi strzykawkami i igłami środki uzależniające, heteroseksualni partnerzy osób zakażonych, hemofilicy, biorcy transfuzji krwi, dzieci rodziców z grup ryzyka; objawy kliniczne AIDS rozwijają się po okresie utajenia (1–5 lat) i obejmują kolejno uogólnione powiększenie węzłów chłonnych, zespół związany z AIDS oraz pełnoobjawowy AIDS; choroba charakteryzuje się ciężkimi i nawracającymi zakażeniami wywoływanymi przez tzw. patogeny oportunistyczne, nie wywołujące objawowych klinicznie infekcji u osób bez stanu upośledzenia odporności; do najczęstszych zalicza się zakażenia pierwotniakowe oraz bakteryjne; do obrazu klinicznego należy mięsak Kaposiego (stwierdzany u 1/3 osób chorych), chłoniaki mózgu, a także nowotwory złośliwe wargi i okolicy odbytu; stwierdza się również objawy neurologiczne wynikające z uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Choroba prowadzi w ciągu kilkunastu miesięcy do wyniszczenia organizmu na skutek stanów gorączkowych, niedożywienia, uporczywych biegunek, a w końcu do śmierci (okres przeżycia do 3 lat); ze względu na brak skutecznego leczenia przeciwretrowirusowego gł. nacisk kładzie się na zapobieganie zakażeniu, są prowadzone akcje informujące o drogach szerzenia się AIDS i sposobach uniknięcia zakażenia; wyeliminowane zostało zakażenie drogą przetaczania krwi dzięki badaniom wszystkich dawców na obecność przeciwciał anty-HIV; prowadzone są badania nad wynalezieniem szczepionki przeciw HIV.