Charakterystyka szkodliwych motyli

Owady różnej wielkości , z dwoma parami skrzydeł o nielicznych poprzecznych żyłkach. Całe ciało pokryte mają włoskami. Włoski wyrastające poza obręb skrzydła tworzą strzępinę. Głowa z dużymi oczami złożonymi i z dwoma parami przyoczek. Czułki wieloczłonowe. Narząd gębowy ssący, zwykle w formie sprężynowatej trąbki. Nogi przystosowane do chodzenia, zwykle pierwsza para zredukowana. Odwłok zbudowany z 10 segmentów. Gąsienica ma zesklerotyzowaną puszkę głowową, trzy członowymi czułkami i zwykle 6 bocznymi oczkami. Tułów z krótkimi 5 – członowymi nogami, zakończonymi pojedynczym pazurkiem. Odwłok dziesięcio członowy , odnóża krótkie, stożkowate na segmentach 3-6 i 10 albo tylko na niektórych z nich. Gąsienice często owłosione. Poczwarki zwykle okryte , często w kokonie z jedwabnej przędzy. Owady dorosłe żywią się rosa miodowa, nektarem, fermentującym sokiem, lub w ogóle nie pobierają pokarmu – wtedy nie mają wykształconego narządu gębowego. Gąsienice są roślinożerne lub zjadają produkty pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego. Motyle żyją krótko. Wykazują aktywność dzienna lub nocną. Samice wydzielają feromony płciowe.

Rodzina : Miernikowcowate (geometridae)
Piędzik przedzimek – operoptera brumata
Samica ma ciało długości 8 – 10 mm, brunatno szare, z cienkimi nogami i czułkami. Skrzydła samicy są szczątkowe, samiec ma skrzydła brązowo-szare, rozpiętości 20 –25 mm . Z ciemnymi , półkolistymi liniami. Jajo owalne, początkowo żółtozielone, z siateczkowatym chorionie, gąsienice zielone z trzema białymi paskami po bokach. Mają 5 par nóg długość 25 mm . Poczwarka jasnobrązowa długości 8 – 10 mm w ciemnym kokonie. Zimują jaja pojedynczo lub w niewielkich skupieniach, w górnej części korony, na 2 –4 letnich pędach, na pakach, rozwidleniach, u nasady krótkopędów, w szczelinach kory. Wylęg gąsienic po pękaniu pąków. Po 4 tygodniach żeru schodzą do gleby i tam się przepoczwarzają, na głębokości 15 cm . Stadium poczwarki trwa ok. 3 miesięcy, wylot motyli następuje w październiku. W temperaturze 5 – 10 stopni. Motyle składają jaja jeszcze w temperaturze 9 stopni, samice wdrapują się po pniu na szczyt korony. Samica składa do 250 jaj. Jedno pokolenie w roku. Szkodnik drzew liściastych – parkowych, owocowych. Gąsienice są szkodliwe od kwietnia do początku czerwca, zjadają paki, liście i zawiązki owoców. Objawy to dziurki w pakach potem wyżerki. W owocach wygryzają duże dziury aż do pestki. Masowe pojawy raz na kilka lat. Na początku września opaski lepowe , niszczyć je należy razem z motylami. W czasie lustracji zimowej jeśli stwierdzi się 2 – 4 jaja na m bieżący pędu. Oprysk należy wykonać w fazie zielonego lub wczesnego różowego paka preparatami : Owadofos, sumithion, Nomolt, Fastac, basudin.

Rodzina : namiotnikowate ( Hyponomeutidae)
Namiotnik jabłoniowy – Hyponomeuta malinellus
Wielkość 8 mm .Wąskie skrzydła rozpietości około 20 mm . białe, czarno nakrapiane. Tylny brzeg obu par skrzydeł ze strzępiną. Jaja owalne w złożach o średnicy kilku mm . Pokryte wydzieliną ze specjalnego gruczołu. Gąsienice kremowe lub szarożółte, z czarna głowa i tarczką odwłokową, z dwoma rzędami czarnych plamek na grzbiecie. Poczwarka jasnożółta w białym kokoniku. Zimują gąsienice pod tarczką złoża jaj. W końcu kwietnia wychodzą oprzędzają paki i żerują na nich, minując rozwijające się liście. Trwa to ok. 3 tygodni, Następnie opuszczają miny i budują luźne namioty, obejmują one liście i gałązki, żerują w nich gromadnie przez 6 tygodni. Po objedzeniu liści budują kolejny namiot. Przepoczwarzają się w kokonie, poczwarki ułożone są w pakiety. Wylatują w końcu czerwca łatają do września. Aktywne o zmierzchu i w nocy. Jaja składają po 50 – 8- sztuk w złożach. Samica może złożyć 400 jaj. Po 3 tygodniach legną się gąsienice zimujące pod tarczką. Uszkadzają jabłonie od fazy różowego paka do września . Przy licznych pojawach całe korony mogą być oprzędzane, wpływa to ujemnie na plonowanie, zawiązywanie się pąków, zmniejsza się zimotrwałość drzew. Gąsienice niszczą też zawiązki owoców, które opadają. Masowe pojawy co kilkanaście lat. Szkodnik sygnalizowany. Lustracja sadów wczesna wiosna, próg zagrożenia to dwie tarczki na 2 metry gałęzi a wiosną to 4 –5 % porażonych pąków. Oprysk w fazie różowego pąka. Stosuje się Zolone, Basudin, Owadofos. Preparaty oparte na bacillus thuringensis : Dipel, Bactospeine, Thuricide, Bacilan.

Rodzina : Brudnicowate – ( Lymantridae
Znamionówka tarniówka - Orgyia antiqua
Samice mają zredukowane skrzydła, są krępe, grube długości 20 mm . Samce mają rdzawe skrzydła długości 20 mm . Jajo jest kuliste szare, z ciemniejszym środkiem. Dorosłe gąsienice as popielate z białymi podłużnymi liniami, jasnoczerwonymi plamkami, i pióropuszami żółtych włosków. Zimują jaja w złożach na korze pni, gałęzi, zaschniętych owocach, na kokonach poczwarek. Gąsienice legną się w maju i i żerują do pierwszych dni sierpnia, wtedy sprzędzają liście, i w nich przepoczwarzają się. Poczwarki tkwią w kokonikach. Wylot motyli trwa od lipca do października. Płodność samicy 200 jaj, które zimują .są więc dwa pokolenia w roku. Szkodliwe sa gąsienice które żerują na pakach, potem na liściach szkieletując je. Progiem zagrożenia są 2 gąsienice w 200 rozetach. Oprysk w fazie różowego pąka Owadofos, inhibitory syntezy chityny Nomolt, Dimilin. Bakteryjne : Dipel, Thuridan, Bacilan, Bactospeine. Inne gatunki zżerające liście w sadach : Prządka pierścienica, Brudnica nieparka, Kuprówka rudnica, Niestrzęp głogowiec.

Rodzina : Przeziernikowate ( Sesiidae)
Przeziernik porzeczkowiec – Synanthedon tipuliformis
Motyl ma granatowe skrzydła z połyskiem, w dużym stopniu przeźroczyste, pozbawione łusek o rozpietości 30 –45 mm samiec ma 4 a samica trzy żółte paski na odwłoku Jajo jest owalne, beżowe. Gąsienica różowa, gruba 20 mm . poczwarka jasnobrązowa 15 mm . Zimują gąsienice w pędach, około 0,5 m nad ziemią. Wiosną drążą kanały ku górze. W maju wyżerają szeroki korytarz blisko skórki i tam przepoczwarzają się. W końcu maja lub na początku czerwca pojawiają się motyle. Żyją około 10 dni. Samice składają jaja pojedynczo u nasady paków, w rozgałęzieniach pędów, w szczelinach kory lub w miejscach po cieciach. Zagrożone są szczególnie młode pędy , dwuletnie, na brzegach krzewów. Płodność samicy to 60 jaj. Wylęgłe po 2 tygodniach gąsienice wgryzają się do pędów przez pączek lub w innych miejscach. Nie należy formować koron, a po przycięciu spalić. Atakuje porzeczki rzadziej agrest, malinę, czarny bez, winorośl. Średnio niszczy 25% pędów nieraz 90%. Oprysk stosuje się w okresie masowego lotu motyli który określa się stosując pułapki feromonowe. Zwalcza się stadium dorosłe, oprysk : Owadofos, Talstar, Karate.

Rodzina : Zwójkowate ( Tortricidae)
Owocówka śliwkóweczka - Laspeyresia funebrana
Samica ma ciało długości 7 mm , skrzydła rozpietości 10 –14 mm, samiec jest trochę mniejszy, Przednie skrzydła są szarobrązowe, z marmurkowatym rysunkiem ciemnobrązowych linii, na końcu maja 4 przecinkowate plamy. Tylne skrzydła jaśniejsze od przednich. Świeżo złożone jajo jest przezroczyste przyklejone do owocu, w miarę rozwoju matowieje i żółknie. Gąsienica biała z czarną głową ,potem różowieje. Poczwarka jasnobrązową długości 6 mm . Zimują gąsienice w szarobiałych kokonach, połowa ginie w czasie zimy, od połowy kwietnia do trzeciej dekady maja , gdy temperatura osiąga 16 stopni, przepoczwarzają się . Wylot trwa od końca maja do końca czerwca . Motyle I pokolenia żyja 15 dni składają jaja od końca maja do połowy lipca. Drugie pokolenie składa jaja w trzeciej dekadzie lipca i dwóch pierwszych dekadach sierpnia, jaj składane są wieczorem na zawiązki owoców, na ich środkową część od strony drzewa. Wyjątkowo mogą składać je na liście jeśli brak owoców. Po 10 dniach lęgną się gąsienice. Gąsienicą krążąc po owocu wgryza się w owoc, zasklepiając za sobą otworek. Żerowanie w owocu trwa średnio 22 dni. Zapoczwarczają się w szczelinach kory, w trawie , w glebie. W lecie okres poczwarki trwa 14 dni, zimujące przepoczwarczarczają się przez miesiąc. Rozwój pokolenia letniego trwa więc około 44 dni. Motyle mogą kopulować już w pierwszym dniu po wylęgu, kopulacja trwa kilka godzin. Żyją około 2 tygodni. W populacjach jest zwykle więcej samic. Samice z gąsienic zimujących składają około 60 jaju, z letnich 35 sztuk. 2 pokolenia w roku. Gąsienice zapoczwarzone po 10 sierpnia diapauzują. Około połowa gąsienic nie Zapoczwarczają się i zimuje, zimują tez wszystkie drugiego pokolenia. Szkodnik atakuje śliwę, ałyczę, tarninę, morelę, brzoskwinię, a niekiedy czereśnię, wiśnię i orzech włoski. Gąsienica w owocu przegryza wiązki naczyniowe, owoc zasycha i odpada, szkody sięgają 50% plonu. W lipcu i sierpniu obserwuje się gumowe wycieki z owoców. . Jedna gąsienica uszkadza 1 owoc.. należy usuwać z sąsiedztwa sadów tarniny, ałycze, należy niszczyć porażone owoce. Należy zwalczać I i II pokolenie gąsienic wykonując zabieg gdy jaja są w fazie czarnej główki. Przypada to na okres kwitnienia grochodrzewu. Ustala się tez termin pojawu hodując w izolatorach gąsienice przez zimę, motyle łowią się na światło smołówek, tak tez możemy ustalać moment wylotu. Suma temperatur efektywnych wylot motyli 120 stopni, składanie jej 150 – 160 stopni, wylęg pierwszych gąsienic 190 – 200 stopni. Oprysk wykonany zazwyczaj wystarcza preparaty : Sumithion, Cascade, Dimilin.

Owocówka jabłkóweczka – Cydia pomonella
Motyl ma ciało długości 8 – 9 mm . samica ma rozpiętość skrzydeł 20 mm, samiec 16 mm . Przednie skrzydła są trójkątne, brudnopopielate, z lustereczkiem. Samica na 10 segmencie ma ceglaste pokładełko. Na skrzydłach samców jest czarny pasek którego brak u samic. Gąsienica jasnożółta , potem różowa, starsze maja szare brodawki z włoskami. Poczwarka długości 10 mm , początkowo żółta potem czekoladowa. . Zimują gąsienice w kokonach w korze. Kokon jest brązowy . Gąsienice giną dopiero w temperaturze 32 stopni poniżej zera. Lot motyli rozpoczyna się koło 20 maja , trwa do połowy lipca jaja składane są w czerwcu i lipcu, gąsienice pojawiają się miesiąc później. Jaja drugiego pokolenia składane są w drugiej połowie lipca i sierpniu. Gąsienice z nich wylęgłe schodzą na zimowanie po czterokrotnym linieniu. Wszystkie zapowijające się po 1 sierpnia zimują. Jeśli długość dnia przekracza 15 godzin, przepoczwarzają się w tym samym roku, jeśli dni sa krótsze to w następnym. Jeśli w danym roku suma temperatur do końca drugiej dekady lipca nie osiągnie 500 stopni, drugie pokolenie nie rozwinie się. Wylot motyli i składanie jaj następuje gdy temperatura osiągnie 650 stopni. W tydzień po wylocie samice składają jaja, przypada to w 7 – 10 dni po okwitnięciu jabłoni.(koniec maja początek czerwca). Wylęgła larwa najpierw tworzy wyżerkę , po czym wgryza się do owocu, gdzie drąży kanalik do komory nasiennej. Wgryzanie następuje w miejscach , gdzie do owocu przylega liść, lub gdzie owoce stykają się. Gąsienica żeruje w owocu 3 – 6 tygodni. Od początku czerwca a do zbiorów. Natomiast gąsienica drugiego pokolenia od lipca do października. Dorosła wygryza drugi kanalik ( ten nie jest zasklepiony) i po nitce oprzędu spuszcza się po nitce na konary lub pień, gdzie zapoczwarcza się. Motyle pierwszego, wiosennego pokolenia, pojawiają się około 10 lipca. Samice składają 30 – 160 jaj. Płodniejsze są te z pokolenia zimującego. Zwykle na jednym zawiązku jest jedno jajo. Gąsienice legną się po 7 dniach w nocy lub rano. Populacja jest redukowana o 1/3 przez pasożytnicze błonkówki : trichomma enecator, Pristomerus vulnerator, Ascogaster quadridentatus. Oprócz jabłoni atakowane są grusze i głogi .Robaczywe owoce szybciej opadają , nie nadają się do przechowywania. Straty powodowane przez nią sięgają 10 –30 % . W latach nieurodzaju dodatkowo pogłębia deficyt owoców. Próg szkodliwości stanowią 2 – 3 jaja na 100 owocostanów. Termin zbiegu chemicznego można ustalić kilkoma metodami, Hodowli w izolatorach. Faza czarnej główki w jaju to najlepszy moment na oprysk. Oprysk należy wykonać po 10 – 14 dniach , ze względu na rozciągnięty lot motyli. Motyle łatwo łap[ia się na ultrafioletowe światło smołówek. Można stosować tez metodę sumy temperatur efektywnych. Ustalono że temperatura progowa dla rozwoju to 10 stopni. Przepoczwarzenie 55 – 65 stopni. Wylot motyli 145 – 155 stopni, a połowa z nich wyleci gdy osiągnie 230 stopni. Syntetyczny feromon jabłkóweczki ( codlemone) . Cześć gąsienic zimuje w przechowalniach , na skrzynkach, stąd są silniej atakowane te które są bliżej przechowalni. W niektórych krajach stosuje się kruszynka , w okresie składania jaj wypuszcza się 3000 kruszynków na drzewo, w rejonach gdzie są dwa pokolenia (izoterma lipca powyżej 20 stopni) dwa razy po 1500 owadów. Przy przewidywaniu liczebności w następnym roku należy obserwować liczbę zimujących gąsienic, temperaturę (jeśli spadnie poniżej 25 stopni, większość nie przeżyje)W okresie lotu motyli temperatura poniżej 14 stopni i opady deszczu utrudniają składanie jaj. Temperatura poniżej 10 stopni, wiatr 3 m/s i opady powyżej 55 mm na dobę uniemożliwiają lot. Oprysk chemiczny stosuje się od końca kwitnienia do fazy wzrostu zalążka. W stadium czarnej główki stosuje się carpovirusine niszczący larwy, Pułapki feromonowe Pomodor dyspenser, Madchem 1 i 2 zakłada się na początku maja w celu sygnalizacji. Oprysk fosforoorganiczne : Bancol, Basudin, Calypso, Zolone. Pyretroidy : Alfa, Bulldock, Danitol, Karate, Decis, Fastac, Patriot, Sumi – alpha , Talstar. Inhibitory syntezy chityny : Nomlt, dimilin, Danacop, Diazol. Appeal – żel punktowy zwabia i zabija. Insegar w czasie intensywnego lotu motyli.

Zwójka bukóweczka – Pandemis heparana
Motyle o rozpiętości skrzydeł 1,6 – 2,4 cm. Skrzydła pierwszej pary szarobrunatne, lub rdzawe, z ciemna przepaska w kształcie litery v. Skrzydła drugiej pary w trakcie spoczynku ukryte pod pierwszą. Jaja jasnozielone, składane po około 50 sztuk. Na górnej stronie liścia w złożach . gąsienica zielona z jasnymi brodawkami i żółtozielona głową osiąga 2,5 cm . Sadownicze : jabłonie, grusze, śliwy, porzeczki, maliny Wiele liściastych i krzewów innych gatunków. Zimują gąsienice drugiego stadium rozwojowego, w oprzędach ukrytych w załamaniach kory Samice pierwszego pokolenia składają jaja w czerwcu, gąsienice drugiego pokolenia żerują do końca lipca, drugiego do września. Część gąsienic schodzi na zimowanie a cześć przepoczwarcza się pod koniec sierpnia. Objawy żerowania na pąkach : wgryzają się i wyjadają je, sprzędzają i wyjadają rozety liściowe, zwijają liście w poprzek lub zawijają boki, zjadają kwiaty, zeskrobują skórkę na zawiązkach – tworzą się charakterystyczne plamy. Progiem zagrożenia jest 5 gąsienic na 100 rozet. Zwalczamy w fazie zielonego paka lub na początku fazy różowego pąka. Drugi Zabieg można wykonać latem , w drugiej połowie lipca na podstawie odłowów w pułapkach. Oprysk, pyretroidy : Alfamor, Bulldock, Danitol, Decis, Fastac, Sumi – alpha, Talstar, Karate. Inhibitoty syntezy chityny : Insegar – ostatnie stadium gąsienic, Dimilin, Nomolt.Preparaty bakteryjne : Dipel, Thuridan (krem) Na młode stadia. Inne gatunki zwójek liściowych występujących w sadach : Zwójka różóweczka – Cacoecia rosana, Zwójka siatkóweczka – Adoxophyes reticulana, Płatówka pstrocineczka - Hedya nubiferana, Wydłubka oczateczka - spilonota ocellana, Zwójka dębóweczka - Archypis xylosteana, Zwójka rdzaweczka - Archypis podana

Zwójka koróweczka - enarmonia woeberiana
Niewielki motyl o rozpietości skrzydeł 1,5 cm , jajo białe spłaszczone, gąsienica osiąga cm długości. Najliczniej występuje na morelach, czereśniach i brzoskwiniach. mniej go na jabłoni, i gruszach. Gąsienice zerują pod kora wyżerając cześć łyka. Zakłócony zostaje transport asymilatów. Intensywny żer doprowadza do zamierania konarów, i korzeni. Atakuje przede wszystkim starsze drzewa. Zimują gąsienice pod korą, przepoczwarczają się w kwietniu , w oprzędach, na końcu żerowiska. w maju samice składają jaja w zranieniach pnia i gałęzi. najczęściej na tych samych drzewach gdzie rozwijały się gąsienice, prowadzi to do coraz silniejszego opanowania. o obecności szkodnika świadczą rdzawe woreczki połączonych przędzą trocin. wystające z żerowisk. Zwalcza się go w terminie lotu motyli, w tym celu umieszcza się pułapki feromonowe. Opryski inhibitorami syntezy chityny : Nomolt, Dimilin, Ekos.

Pachówka strakóweczka - Laspeyresia nigricana
motyl ma rozpiętość skrzydeł ok 15 mm , przednie są oliwkowo brązowe, na ich brzegu występują naprzemiennie czarne i białe kreski lusterko w środku jest jaśniejsze, tylne szarobrązowe. Gąsienica jest żółtawa osiąga długość 10 mm , ma brodawki ze szczecinkami. Poczwarka jest ciemnobrązowa długości 8 mm . Zimują dorosłe gąsienice w kokonie w glebie, na głębokości 5 cm . Wiosna budują nowy kokon w którym przepoczwarzają się. Wylot motyli w końcu maja jak kwitnie żyto ozime, i bieleją paki grochodrzewu. Wylot kończy się gdy czerwienieją jarzębiny, w końcu lipca . Masowy lot w III dekadzie czerwca. jaj składane sa na liście, przylistki, strąki, przeważnie pojedynczo lub po 2 -3 sztuki. Samica składa 50 - 180 jaj. Masowe składanie jaj przypada na okres kwitnienia lipy szerokolistnej. Wylęgła po 5 -12 dniach gąsienica wgryza się do strąka. Okres rozwoju w nim trwa 16 -25 dni w tym czasie czterokrotnie linieje, Dorosła opuszcza się po nitce do gleby i tam zapoczwarcza. W roku jest więc jedno pokolenie. Wilgotność gleby ma duży wpływ na przeżywalność, Liczebność ograniczają też naturalni wrogowie : Ascogaster quadridentatus, Glypta haesitator, Pristomerus vulnerator. Atakowany jest groch i peluszka , szczególnie silnie późniejsze odmiany, o większych nasionach. Jedna gąsienica uszkadza 1 -3 nasiona .W razie pojawu gąsienic przed zawiązaniem pąków mogą uszkadzać, kwiaty, liście, wierzchołki roślin. Duży pojaw raz na kilka lat powoduje obniżenie plonu o 30 - 40 %. Głęboka orka zmniejsza liczebność .Trzeba wysiać możliwie wcześnie. Termin oprysku należy dobrać stosują pułapki feromonowe, dla grochu na suche ziarno powinien przypada na okres początku wylegania się gąsienic. Próg zagrożenia to jedno złoże jaj na 10 roślin. Stosujemy Zolone, Winylofos.

Rodzina : Toczykowate (Cemiostomidae)
Toczyk gruszowiaczek - Leucoptera scitella
Bardzo mały motyl o rozpietości skrzydeł 5 - 7,5 mm. Przednie skrzydła ma szare, błyszczące, tylne szafranowo żółtawe, jaj niewidoczne gołym okiem, gąsienice 3 mm . Atakuje grusze i jabłonie. Gąsienice minują liście powodując powstawanie brązowych plam. Uszkodzone liście przedwcześnie opadają, Przepoczwarzają się w zagłębieniu szypułkowym, co zmniejsza wartość handlowa owocu. Zimują poczwarki w białych oprzędach, ukryte w załamaniach kory. Wylot motyli rozpoczyna się w fazie zielonego pąka, a kończy w czasie kwitnienia. Samice składają jaja w słoneczne dni na dolnej stronie liścia. Płodność samicy ok 30 jaj. Po wylęgu wgryzają się do liści żerują w nim 3 tygodnie. Przepoczwarczają się na powierzchni liścia, w utworzonych przez siebie białych kokonach. drugie pokolenie ma lepsze warunki, porażenie jest silniejsze. Miny maja średnice ok 1 cm , widoczny jest w nich kał toczyka, Gradacje obserwuje się co kilkanaście lat. Próg zagrożenia 100 min na 100 liści jesienią . I pokolenie zwalczamy w czasie opadania płatków ; Dimilin, Nomolt, Ekos. II pokolenie w czasie intensywnego lotu motyli w drugiej połowie lipca, inhibitory jak wyżej + Bancol - preparat biologiczny z substancja z pierścienic - nercitoksyną. Inne gatunki minujących motyli w sadach to Szrotówek białaczek - Lithoceltis blancardiela, Wystrój wężowiaczek - Lyonetia clerkella, Pasynek Jabłonik - Stigmella malellad , Pochwik - Coleophora. Populacje tych motyli zmniejszane są przez : pluskwiaka dziubałeczka gajowego, baryłkarze, pasozytnicze błonkówki, mączelkowate