1. Czas trwania
Dwudziestolecie międzywojenne to okres między pierwszą a drugą wojną światową - jeden z najkrótszych okresów literackich w dziejach literatury.
Początek przypada na rok 1918 - zakończyła się pierwsza wojna światowa, Polska odzyskała niepodległość, a koniec na rok 1939 - wybuchła druga wojna światowa.
2. Ważne wydarzenia historyczne
- 11 października 1918 - koniec pierwszej wojny światowej (polska niepodległe państwo)
- Rewolucja –socjalizm - kult miasta, masy, człowieka robotnika, ludzie do władzy.
- 1918 - POLSKA - „wojna o wiosnę” - skandal literacki. Tuwim napisał wiersz, który uraził delikatne uczucia, opisał wiosnę nie jako zielona i rozkwitającą, lecz jako brutalna i wulgarną.
- 1922 - Powstanie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich
- „Marsz na Rzym” Mussoliniego - zamach stanu - dyktatura partii faszystowskiej we Włoszech
- 1929 - 33 - wielki kryzys gospodarczy w Stanach Zjednoczonych i Europie
- 1933 - Hitler kanclerzem Rzeszy (nazizm doktryna panującą w Niemczech)
- 1938 - Anschluss Austrii (włączenie do Niemiec)
- 1938 - 39 - zabór Czechosłowacji przez Niemcy
- 1939 - agresja Niemiec na Polskę
3. Nowe tendencje w poezji
EKSPRESJONIZM - posługiwanie się emocjami i uczuciami (Kasprowicz). Utwory dynamiczne użycie wykrzykników, wielokropków, styl mówiony, nagromadzenie czasowników, jak i chaotyczność, częste znaki zapytania, gromadzenie symboli.
NEOKLASYCYZM - oparty na czystej poezji, pełno aluzji filozoficznych, formą nawiązuje do klasycznych wzorców. (Paul Galery - Francuz, Thomas Eliot - Anglik).
AWANGARDA POETYCKA - (Guillaume Apollinaire - francuz) “nowa poezja” ma być aktem twórczym i powołać do istnienia nowy świat, stwarza rzeczy nieistniejące, dlatego poecie przysługuje wolność twórcza. Stałe eksperymenty, odwaga, szokowanie nowością, prowokowanie, poświęcanie wszystkiego dla osiągnięcia celu, działanie na podstawie programów i manifestów.
DADAIZM - (Tristan Tzara) wyraża bunt przeciw światu i systemowi. Poematy „dada” miały się składać z przypadkowo złożonych sylab lub słów. Wolność tworzenia, bezładna kompozycja, bełkot stylistyczny, obojętność, wolność, czarny humor, kolaż, nie liczy się treść tylko brzmienie, fascynacja anarchia i nihilizm.
„Wrzućmy słowa do kapelusza wciągnijmy i mamy poemat „dada”
NADREALIZM - (Andre Breton, Paul Eluard, Luis Aragon) luźne skojarzenia, ujawniające psychikę bez logiki. Potok obrazów, gra skojarzeń, wyobraźnia. Pisanie automatyczne bez zastanowienia. Utwory na pograniczu jawy i snu, nie wiadomo gdzie leży granica.
FUTURYZM - (Stern, Bruno Jasiński) odrzuca przeszłość, a głosi przyszłość. Temat główny: miasto, technika, szybkość, nowoczesność. Hasło: „Ryczący automobil, jest piękniejszy niż NIKE z Samotraki” Bunt przeciw tradycji, odrzucenie ortografii i interpunkcji, nowy język, kult wojny i przemocy, Fascynacja materią i przyrodą, liczy się oryginalność, tworzenie nowych słów, najważniejszy był rzeczownik i czasownik w bezokoliczniku, stawiano na intuicję a nie rozum, teksty miały być pozbawione logiki, oparte na skojarzeniach ulubiona była Onomatopeja. Przedstawiciele byli: silni, masowi, dynamiczni, oryginalni, wyjątkowi, sztuka miała być masowa: „Sztuka musi być ludzka, artyści na ulicę!”. Im dziwniejsza forma tym lepsza.
Powieść strumienia światłości - tok narracji prowadzony wg skojarzeń, wewnętrznego monologu nieuporządkowanych myśli.
Symultanizm w prozie - chwyt równoczesnego przedstawienia akcji w wielu miejscach (równoczesność wątków) - DOS Passos, Joyce
Powieść - parabola (Kafka)
Introspekcja - „wgląd do wewnątrz”. Analiza stanów psychicznych, wnętrza postaci i jej przemyśleń.
Behawioryści - odrzucają Introspekcję, skupiają się na obserwacji i opisie zachowań zewnętrznych.
Liryzm wizualny - dążenie by utwór wyraził stronę wizualną układem graficznym (wiersze - fontanny, wiersze - automobile), układając wersy w przedziwne rysunki.
GRUPY POETYCKIE
- Skamnder - postulat bezprogramowości, ideał młodości, siła twórcza i przyjaźń ma zastąpić manifesty programowe, odrzucenie patosu i wielkich tematów narodowych, mit twórcy - mesjasza i kult talentu, w poezji dominują tematy: wiosna, miłość, radość życia. (J. Tuwim, Antoni Słowiński, Jan Lechom, Jarosław Iwaszkiewicz, Kazimierz wierzyński)
- Futuryści (Antol Stern, Aleksander Wat - Warszawa) Klub Futurystów katarynka (Tytus Czyżewski, FUTURYZM Bruno Jasielski, Stanisław Młodożeniec - Kraków)
- Awangarda Krakowska - sztukę należy dostosować do cywilizacji, gł. Tematy to: Miasto, Masa, Maszyna (3xM). Kompozycja ma dążyć do skrótowości, pisanie hasłami, metafora stała się nadrzędna. (Tadeusz Peiper, Julian Przyboś, Jan Brzękowski, Jalu Kurek)
- Druga Awangarda - przejmują założenia Awangardy Krakowskiej, ale uznają w poezji: Piękno pejzażu, temat wiejski uznany na zasadzie marzeń lub skojarzeń, snu, krytykują poetykę Skamandra)
- Kwadryga - wizja sztuki upowszechnionej, główny temat: krytyka rzeczywistości, niesprawiedliwości społecznej, prostota poezji. (Stanisław Dobrowolski, Władysław Sebyła, Lucjan Szenwald, Konstanty Ideofons - Gałczyński)
- Żagary - Głoszą katastrofizm - w przekonaniu o końcu świata i kryzysie istniejącego świata, w poezji przedstawiają świat symbolicznie i wizyjnie.
4. Nowe tendencje w sztuce
Abstrakcjonizm - całkowite odejście od naśladowania rzeczywistości. Plamy, figury, absolutnie nie przystają do prawdziwych rzeczy i kształtów.
Kubizm - „kubus”=kostka, kierunek abstrakcjonizmu. Artyści przedstawiają świat, kształty, ludzi za pomocą figur geometrycznych, jakby ujmowali istotę przedstawionej rzeczy w innych formach, zgodnie z własną wyobraźnią. (Picasso - Francuz - „panny z Awinionu)
Ekspresjonizm - wolna sztuka, wyrażanie uczyć, kreacyjność, siła wyrazu, intuicjonizm. (Munch - „Krzyk”)
Kolaż - połączenie różnych technik, wszystko może być sztuką.
Surrealizm/ Nadrealizm - pokazuje na płótnie czy w dziele literackim obrazy z podświadomości człowieka np., snu, wizji. (Salwador Dali)
5. Przedstawiciele
FILOZOFOWIE
- Zygmunt Freud - (freudyzm) – psychiatra, stworzył teorię psychologiczną. Podzielił psychikę człowieka na warstwy: Ego - świadomość, ID - popędy instynktowne, podświadomość, Superego - nieświadomość kultura i otoczenie, w której nas wychowano.
- Jung - uczeń Freuda, wprowadził pojęcie archetypów, które wywodzą się z literatury i sztuki.