Interpretacja wiersza Wisławy Szymborskiej "Nicość"

Wisława Szymborska jest poetką, której światopogląd literacki został ukształtowany doświadczeniami wojny i wydarzeń powojennych. Początkowo fascynowała się socjalizmem, czego owocem był zbiór wierszy socrealistycznych „Dlaczego żyjemy”. Ponownie debiutowała utworami o innej, głębszej już tematyce. W tomiku wydanym w 1957 roku – „Wołanie do Yeti”, widoczne są pierwsze próby określania miejsca i sytuacji człowieka w świecie. W kolejnych publikacjach poetka coraz odważniej zadaje pytania światu. Jednym z takich pytań jest wiersz „Nicość”, pochodzący z wydanego w 1972 roku, tomiku „Wszelki wypadek”.
W wierszu tym podmiot liryczny określa swoją sytuację w świecie, znalazł się w rzeczywistości, która powstała z „przenicowania Nicości”, czyli odwrócenia jej.
„Gdzież ja to się znalazłam” – pyta w pierwszej strofie Szymborska. Rzeczywistość wokół wydaje się obca i chaotyczna. Mimo to, pobyt tutaj jest zjawiskiem dosyć niezwykłym, bo także dla niej „Nicość (...) naprawdę wywróciła się na drugą stronę”. Poetka opisuje niezwykłość procesu stawania się.
W kolejnej zwrotce następuje przesunięcie w czasie. Podmiot liryczny zaznajomiła się z otaczającym światem, lecz tym razem jej większe zainteresowanie wzbudza Nicość. Pragnie poznać Arch – zasadę świata, jednak niedoskonała natura człowiecza uniemożliwia jej to i każe pozostawać tylko w sferze domysłów. Ciekawa jest, jak to się dzieje, że wielość bytów w jednym świecie równa się pustce w innym. Wszystko, co tutaj ma jakiś kształt, ciężar, powierzchnię, zdolne jest do ruchu, staje się i nie staje, gdzie indziej jest bezpostaciowe. Według Szymborskiej pojęcia, nazwy rzeczy są dostosowane tylko do naszego świata, ponieważ w Nicości mogą oznaczać co innego lub w ogóle nie istnieć. Wiatr może nie wiać i nie poruszać chmur. Poetka oddala od człowieka możliwość całkowitego poznania. Tworzy alternatywną rzeczywistość, będącą źródłem istnienia, z niej wywodzi się człowiek, jednak nigdy jej nie odkryje.
Szymborska przedstawia swoją refleksję na temat miejsca człowieka w świecie. Zdaniem poetki jest ono nieokreślone, a wręcz tragiczne, ponieważ znajduje się pod „bezkresnym niebem”, które jest zaledwie „przerwą w nieskończoności”. Los jego jest przypadkowy, podobnie jak każdego innego bytu. „A mnie się tak złożyło, że jestem przy tobie” – mówi Szymborska. W konsekwencji jej życie obok drugiego człowieka winna określić jako zwyczajne lecz nie robi tego. „Doprawdy nie widzę w tym nic zwyczajnego” – swoja egzystencję uważa za fenomen, za coś niesamowitego. Jednak robi to ze wzruszeniem ramion, lekką ironią, tak, jak wtedy, gdy mówi się „nie widzę w tym nic nadzwyczajnego”. Dla Szymborskiej jest to oczywiste. Przeczy w ten sposób logice świata, który stworzyła, ponieważ z nieistnienia w Nicości wynika istnienie „na jej odwrocie”, a tymczasem to staje się niezwykłe.
W „Nicości” Szymborska na swój sposób „flirtuje” z egzystencjalizmem. Ukazuje tragizm człowieka otoczonego nieskończonością, wielością istnień, których nigdy nie uda mu się poznać, błądzącego w poszukiwaniu prawdy. Odrzuca jednak tezę o drugim człowieku, jako o tym, który nastaje na wolność innego.
Poetka, swoje głębokie rozważania, przedstawia językiem prostym i zrozumiałym, jednak nie pozbawionym emocji.
Nie utożsamia się ze światem, w którym się znalazła i Nicością, z której się wywodzi. Określając rzeczywistość mówi tylko: „tam”, „tutaj”, „tu” „tutejsze”, „tamtej”.
Ograniczona liczba czasowników i elipsy spowalniają tempo wiersza, co skłania do zastanowienia się nad nim, kontemplacji. Liczne wykrzyknienia świadczą o emocjach natomiast dzięki apostrofie do osoby „kochanej” w drugiej i ostatniej zwrotce wiersza nabiera osobistego charakteru.
Ponadto, co charakterystyczne dla noblistki, utarte formuły językowe zostają przełamane i odkryte na nowo. Według Szymborskiej znajdować można się od „stóp do głowy wśród planet”, a w swoim losie nie widzi się „nic zwyczajnego”.
Poetka w wierszu „Nicość” porusza wiele problemów filozoficznych m.in. miejsce człowieka w świecie, możliwości poznawcze, wpływ świata zewnętrznego na świat wewnętrzny człowieka, fenomen istnienia. Paradoksalnie punktem wyjścia staje się Nicość, świat człowieka jest zaledwie jej „lewą stroną”. Pragnienie poznania Niebytu wynika z potrzeby wyjaśnienia rzeczywistości, w której Szymborska czuje się zagubiona. To poszukiwanie jednak bezowocne jest, gdy przy boku brak drugiego człowieka, ponieważ tylko w ten sposób, mając w kimś oparcie, można „obmyślać świat”.