Różne oblicza miłości - motyw miłości.

Historia miłości jest tak długa jak dzieje ludzkości. To uczucie towarzyszy nam przez całe życie od dzieciństwa, aż do śmierci. Temat ten zaczyna istnieć w twórczości starożytnej i istnieje do chwili obecnej. W literaturze odnajdujemy różne rodzaje miłości. Wynika to z faktu, że jest to jeden z najczęstszych tematów jakie poruszali pisarze w każdej epoce. W związku z tym jest oczywiste, że temat ten występuje w różnorodnych ujęciach, na przykład w zależności od czasów w jakich żył autor, od charakteru epoki jaką współtworzył oraz od jego osobistych przeżyć i poglądów. Dlatego na fundamencie tego motywu można snuć rozważania na wiele innych tematów. Uczucie to może przejawiać się na wszelakie sposoby np. miłość do samego siebie, do kobiety, do ojczyzny, do Boga, miłość matczyna. Pierwszą formą miłości jaką rozpocznę jest uczucie do Boga którego liczne przykłady odnajdujemy w biblii. Jednym z możliwych rozwinięć jest spojrzenie na temat miłości opierając się na kartach Pisma Świentego. Ktoś powiedział , że tak naprawdę została napisana tylko jedna księga, a cała reszta to tylko komentarze do niej. Rzeczywiście, księga ta zawiera właściwie wszystkie tematy jakie dotyczą człowieka, i jednocześnie wszystkie motywy jakie poruszała cała literatura. Moim zdaniem dwa najpiękniejsze teksty o miłości jakie odnajdujemy na kartach Pisma Świętego to pierwszy list św. Pawła do Koryntian, znany pod nazwą „Hymn o miłości” oraz „Pieśń nad Pieśniami”. Te dwa utwory funkcjonują w kulturze samodzielnie, są znane tym, którzy nie znają dobrze całej Biblii i nie czytają jej często, a nawet tym, którzy są niewierzący. Dowodem popularności tych fragmentów jest także fakt, że doczekały się one w późniejszych epokach licznych komentarzy i nawiązań.
Autorem pierwszego wymienionego przeze mnie tekstu, to znaczy „Hymnu o miłości jest jeden z apostołów, św. Paweł. Najważniejszym przesłanie tego tekstu jest mówienie o miłości jak o wielkim skarbie. Stwierdzenie to jest spotęgowane przez skontrastowanie różnych umiejętności z doznaniem miłości. Autor wymienia wiele różnych przywilejów, w tym także nadprzyrodzonych, niedostępnych człowiekowi, jak na przykład mówienie językiem aniołów lub przenoszenie gór. Zawsze jednak stawia je niżej niż miłość. Św. Paweł wygłasza także przekonanie, że przeżycie miłości jest najlepszym, co może spotkać człowieka i nadać jego życiu sens. Dalej wymienia zalety miłości. W tym miejscu personifikuje to uczucie, przypisując mu najbardziej szlachetne cechy („miłość cierpliwa jest, łaskawa jest, miłość nie zazdrości”). Ponadto miłość jest czymś wiecznym, czymś, co nie przemija, ponieważ jest doskonałe. Człowiek bez miłości jest jak dziecko, to znaczy nie widzi jasno rzeczywistości, lecz tylko częściowo. Dopiero miłość pozwala w pełni poznać świat i ludzi. Człowiek, który zdoła odnaleźć w sobie prawdziwą miłość osiągnie doskonałość i może liczyć na trwałe szczęście. Co ważne, jest to jednocześnie obietnica wiecznej szczęśliwości w Królestwie Niebieskim. To jest właśnie najważniejsza część nauki Jezusa, przekazywana przez Jego uczniów, to znaczy Przykazanie Miłości. Św. Paweł w ten sposób podsumowuje swój list: „Tak więc trwają wiara, nadzieja, miłość- te trzy: z nich zaś największa jest miłość.” Widzimy więc, że jest to ten rodzaj miłości, który buduje, dodaje sił, nadaje sens. List św. Pawła do Koryntian jest, jak już wcześniej wspomniałam, hymnem czyli utworem pochwalnym, a tym co wychwala jest miłość. Tekst jest w całości poświęcony temu uczuciu, skupia się na nim z całą siłą, przedstawia jego istotę. Dzięki temu jest to utwór niezwykle uniwersalny, zrozumiały, każdy człowiek może go odnieść do swojego życia, znaleźć w nim prawdę o różnych rodzajach miłości.
Drugi utwór biblijny, który chcę przedstawić to „Pieśń nad Pieśniami”. Jest to osobna księga, jedna z 5 najważniejszych dla Żydów, odpowiadających 5 najważniejszym ich świętom. Tekst ma formę dialogu Oblubieńca i Oblubienicy. W utworze wyodrębnione jest 6 pieśni, razem tworzą one 8 biblijnych rozdziałów. W pieśni czwartej Oblubieniec w ten sposób pisze o swojej ukochanej: „piękna jesteś, przyjaciółko moja, jak Tirsa, wdzięczna jak Jeruzalem, groźna jak zbrojne zastępy”. Porównuje ją do dwóch miast, będących stolicami, do Tirsy i Jerozolimy. Jest on pod ogromnym wrażeniem urody swojej ukochanej, czuje się wręcz olśniony, ale jednocześnie zaniepokojony jej wielką siłą i majestatem. Także Oblubienica odwdzięcza się ukochanemu niezwykłymi porównaniami, na przykład mówiąc o nim jak o świątyni. Mówi, że „jego ręce są jak walce ze złota, tors jak rzeźba z kości słoniowej, a nogi jak kolumny z białego marmuru”. Mówi także „mój miły jest mój, a ja jestem jego”. Świadczy to o tym, że oboje oddani są sobie w równym stopniu. Są gotowi oddać swoje życie i swój los w ręce tego kogo pokochali.
Autor „Pieśni nad Pieśniami” wyraża pogląd, że miłość jest czymś , o co trzeba się starać, jest ciągłym poszukiwaniem drogi do drugiego człowieka. Przez cały poemat główni jego bohaterowie kilkakrotnie rozchodzą się i odnajdują z powrotem. Można to odczytać jako przestrogę przed postrzeganiem miłości jako czegoś, co jest dane raz na zawsze.
W pieśni piątej znajdujemy wzajemne wyznania o pożądaniu, nie jest to więc uczucie platoniczne, ale także fizyczna miłość dwojga ludzi: „o jak piękna jesteś, jakże wdzięczna, umiłowana, pełna rozkoszy! Postać twoja wysmukła jak palma, a piersi twe jak grona winne. W obu fragmentach ludzka miłość pochodzi od Boga.
Para występuje w przebraniach. On jako pasterz lub król, a ona jako księżniczka, a także winnica i ogród. Zastosowanie tego typu zabiegów naturalnie skłania do szukania szerszych, ukrytych treści. Na związek Oblubieńca i Oblubienicy z „Pieśni nad Pieśniami” patrzy się jak na alegorię Boga i narodu wybranego. Tak przynajmniej odczytywali je kapłani żydowscy- pierwsi komentatorzy Biblii.
Najbardziej charakterystycznym gatunkiem literacki w Biblii jest przypowieść która posiada ukryte znaczenie. Przypowieść która najbardziej mi przypadła do gustu to przypowieść o Hiobie, przypowieść o niezawinionym cierpieniu i wielkiej miłości do Boga. Hiob jest bohaterem który żyje szczęśliwie, posiada ogromny majątek i liczne potomstwo. Pewnego dnia Bóg wystawia go na próbę. Dotyka go nieszczęściem i chorobami. Zabiera mu cały majątek. Przyjaciele Hioba dopatrują się w tym winny za grzechy, nawet jego żona przeklina Boga, ale Hiob godzi się z wolą Boga i trwa przy nim. Przy omawianiu tej przypowieści nasuwają mi się dwa cytaty które pamiętam z lekcji języka polskiego:
,,Dobro przyjęliśmy z ręki Boga. Czemu zła przyjąć nie możemy?”
„Bóg dał, Bóg zabrał”
Wskazują one na pełną zgodę z wolą Bożą. Bóg widząc postępowanie Hioba wynagrodził mu wszystko dwukrotnie.
Pozostając przy miłości do Boga nie pominę również ważnego dzieła jakim jest Legenda o św. Aleksym. Legenda ta należy do literatury hagiograficznej czyli opowiadającej o żywocie świętych. Aleksy jako młody młodzieniec opuszcza swoją rodzinę, żonie wyzbywa się majątku i opuszcza swoje miasto by służyć Bogu. Gdy wraca mieszka pod schodami swojego domu i umiera nierozpoznany jak żebrak. Dopiero po śmierci rozpoznają w nim Aleksego. Św. Aleksy jest wzorem dobrowolnego ubóstwa, pokory oraz wyzbycia się cielesnych potrzeb.
W mitologii natykamy się na kolejne kształty miłości takie jak miłość matczyna i miłość własna.
Mówiąc o miłości matczynej należy wspomnieć mit o Niobe, matce która przez swą pychę straciła swoje dzieci (zabite przez Apollina i Artemidę). Po śmierci dzieci przesiadywała całymi dniami na wzgórzu i płakała, widząc to bogowie zamienili ją w kamień, jednak rozpacz była tak silną, że z pod głazu wypływa strumień łez. Jest po przykład macierzyństwa oraz tragizm śmierci dzieci.
Miłość własna jest ukazana w micie o Narcyzie, który był tak zafascynowany swoja uroda, że został ukarany, zakochał się w własny odbiciu w strumieniu. Od imienia pochodzi nazwa zachowania zwanego Narcyzmem, które polega na uwielbieniu własnej osoby. Narcyzm ściśle wiąże się z egocentryzmem.
Romantyzm stał się epoką w której temat ten zmonopolizował niemalże całą twórczość. Szczególnie wpływowe okazały się pod tym względem dzieła Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego. Zarówno w utworach lirycznych, jak i dramatach każdego z nich motyw miłości do ojczyzny pojawia się z bardzo dużym natężeniem. Zadecydowała o tym, po pierwsze, niewątpliwie sytuacja polityczna w jakiej znajdowała się wówczas Polska, a mianowicie rozbiory, później zaś klęska powstania listopadowego, następnie także życiorysy twórców, czyli emigracja i związana z nią tęsknota za krajem oraz po trzecie wreszcie przekonanie o doniosłości roli poezji w życiu narodu i walce piórem porywającym czytelników, nikt bowiem mocniej niż romantycy nie wierzył w siłę słowa. Romantycy polscy byli pokoleniem które wychowało się w czasie niewoli, zaborów, więc wolność była dla nich najwyższą wartością o którą trzeba walczyć, a nawet poświecić swoje życie.
Jednym z utworów podejmujących problematykę związaną z polską historią, a zarazem miłością ojczyzny w sposób szczególnie wyrazisty jest bez wątpienia „Konrad Wallenrod” A. Mickiewicza którego bohater został ubrany w kostium historyczny, by nie ulec cenzurze rosyjskiej. Konrad jest mistrzem krzyżackim którego celem jest zemsta na krzyżakach, celowo posyła na śmierć swoich ludzi którzy mu zaufali. Tutaj pojawia się moralny konflikt bohatera który poświecił szczęści swoje i ukochanej kobiety, W przyszłości u wielu autorów pojawi się bohater Wallenrodyczny czyli taki który poświeci wszystko dla dobra ojczyzny tak jak tytułowy Konrad Wallenrod. Konrad jako rycerz nie tylko poświęcił swoje szczęści i Zycie ale również honor rycerski. Utwór poprzedza motto z dzieła włoskiego pisarza politycznego, Niccolo Machiavellego, „Musicie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walki... trzeba być lisem... i lwem” . To powieść to utwór o tragicznym i realnym rozdarciu bohatera, które nie do końca jest fikcją literacką. Podczas powstania listopadowego na ścianach pisano ;A słowo ciałem się stało, a Wallenrod Belwederem.
Bohaterowie romantyczni, to ludzie o niezwykłej sile duchowej, która umożliwia im realizację zadań trudnych i wymagających od nich poświęcenia na jakie nie umieliby się zdobyć zwykli ludzie. Tragizm starcia się tych racji, którym należy być wiernym z ideą dla której warto tę wierność przekreślić jest wyzwaniem i próbą charakteru. Wallenrodowi bowiem wypadło mierzyć się z historią, historią narodową, która określiła całą jego biografię i wyniszczyła w nim w dużej mierze wszystkie inne ludzkie odruchy serca, które niezgodne są z sprawą, której podporządkował swe życie i które mogłyby przeszkodzić w jej realizacji. Bohater rozdarty jest pomiędzy osobistym szczęściem a służbą i poświęceniem Litwie. Pomimo nieetycznej postawy tytułowego bohatera nie jest to bynajmniej utwór będący pochwała zdrady, za której zastosowaniem przemawia jedynie skuteczność tego sposobu, nie zaś jakiekolwiek inne jego walory. Była to jedyna możliwa forma działania, a pomimo iż nieetyczna musiała zostać podjęta, Wallenrod nie byłby szczęśliwy także, gdyby pozostał w domu i odłączył się od losu ojczyzny. Jego cel to:
„Zburzyć gmach cały, i runąć pod gmachem „
Niewątpliwie ideały, w które warto wierzyć i których trzeba bronić to nie tylko miłość ojczyzny, jednak w owym czasie ona wysuwa się na plan pierwszy i jej trzeba wszystko podporządkować. Miłość ojczyzny jest bowiem sprawą wobec której każdy z nas musi zająć jakieś stanowisko i nie może być ono do końca neutralne. Albo czujemy się członkami danego narodu, tak dalece aby walczyć w obronie ojczyzny i oddawać za tę sprawę życie lub tez w innych okolicznościach czujemy się zobowiązani na co siły w przedsięwzięciu trudnym i realizowanym przez wiele długich lat.
Kolejnym rodzajem miłości jest miłość do ludzi tzw. Altruizm. Bez wątpienia można stwierdzić że altruistą jest bohater „Dżumy” Alberta Camusa-dr Rieux. Doktor pochodzi z biednej rodziny, a swój zawód traktuje nie jak pracę ale jak powołanie. Leczy ludzi biednych za darmo, udziela pomocy nie zważając na wynagrodzenie. Sam siebie zaniedbuje na rzecz pacjentów. Jest zawsze tak gdzie ktoś potrzebuje jego pomocy. Gdy wybucha epidemia dżumy w Oranie nie ucieka lecz zostaje walczyć z zarazą. Nierzadko naraża swoje życie oraz zdrowie ale jest to zgodne z jego zasadami.
Jeżeli mówimy o dramacie i miłości o od razu nasuwa nam się odbiegający od klasycznego dramatu dramat W.Szekspira „Romeo i Julia”. Dramat opowiada o wielkim uczuciu które połączyło dwoje młodzieńców Julię z rodu Kapuletich i Romeo z rodu Montekich. Uczucie to było tak silne, iż nawet zakazy i waśń między rodzinami kochanków nie zdołały go zburzyć. Tragiczna w tym utworze jest pomyłka która zabiła oboje kochanków, ich śmierć połączyła zwaśnione rody. Szczególnie poruszają dialogi które Romeo prowadzi z stojącą na balkonie Julią. Dramat ten doczekał się wielu ekranizacji i nawiązań.
Śmierć często łączy się z miłością można to stwierdzić na przykładzie Werter, młodego chłopca który zakochał się w Lotcie kobiecie od siebie starszej. Podróżując po Europie dowiaduje się, że miłość kobiety można kupić za drogie prezenty, ale jak uważa Werter tylko prawdziwa miłość może dać człowiekowi szczęście. Jest to uczucie silne i strasznie mocne dzięki uczuciowości i wrażliwości, skłonnego do częstych refleksji Wertera. Tragizmu dodaje dziełu to iż jego miłość która nigdy się nie spełni, Lotta jest zaręczona. Niespełniona miłość to najczęstszy powód popychający bohaterów do samobójstwa, tak samo jak Wertera który świadom swojej sytuacji postanowił popełnić samobójstwo.
Miłość jest chyba najpiękniejszym uczuciem jakiego doznaje człowiek. Miłość buduje i niszczy, daje życie i zabija, trwa wiecznie lub kończy się szybko. Miłość - słowo, które od początku istnienia sztuki jest inspiracją dla twórców. Od malarstwa po literaturę, w każdym przejawie ludzkiej działalności artystycznej. Nie umiemy żyć bez miłości. Dlatego miłość jest motywem o którym pisali twórcy niezależnie od epoko i sytuacji politycznej.