Bóg

Tysiące lat temu Bóg stworzył człowieka na Swoje podobieństwo. Był on prawie doskonały... Prawie, bo nie potrafił się przeciwstawić pokusom. W Raju Ewa zerwała jabłko z zakazanego drzewa i tak człowiek poznał, co to grzech, gniew Boski, wstyd... Ludzie nigdy nie byli, nie są i nie będą idealni. W przestrzeganiu zasad moralnych podtrzymuje nas wiara, która mówi, że człowiek powinien akceptować, aprobować wszystko, co jest na świecie, ponieważ wszystko jest dziełem Boga. Niestety jest tylko nieliczna garstka ludzi na świecie, których można nazwać ,,głęboko wierzącymi”. Większość z nas wierzy, ale nie przestrzega zasad wiary. Wynika to z życiowych problemów, które zniechęcają nas do Boga. Pytamy: ,,Dlaczego? Dlaczego Boże to właśnie ja?” Człowiek nie może być sam w chwili takiej próby. Potrzebuje innych ludzi, a kiedy nie ma ich w pobliżu, odnajduje nagle obecność Boga. Powinniśmy zaakceptować nie tylko to, co jest nam wygodne, ale także to, co sprawia nam ból, ponieważ to też jest konieczne, cierpienie nadaje sens życiu. Ludzie zostali stworzeni nie tylko do przyjmowania dobra, ale również do odczuwania cierpień. Większość z nas myśli, że jeżeli coś nie jest po ich myśli, jeśli czekają na nich jakieś przeciwności losu, to Bóg ich nie kocha, i odwracają się od niego. Jednak niektórzy są przekonani, że tak miało być i próbują przyjąć to ze spokojem, uważają, że Bóg wystawił ich na próbę i chcą tę próbę przejść zwycięsko. W życiu pomaga nam nadzieja, że po śmierci trafimy do nieba.
Na przełomie wieków święci, poeci w swoich utworach zawierali różne myśli religijne. Przez wiele lat Bóg i związana z Nim religia chrześcijańska napawała twórców natchnieniem. To pod jej wpływem powstało wiele wspaniałych, podziwianych do dziś utworów. W różnych epokach, począwszy od spisania Biblii do współczesności, ewaluowała myśl religijna. Zmienia się ona również teraz.

Biblia w odróżnieniu od mitologii wyróżnia się swoim monoteizmem. Jest przede wszystkim świętą księgą społeczeństw chrześcijańskich, a także w pewnej swojej części - wyznawców judaizmu. Tym samym Biblia jest także źródłem kultury moralnej, prezentuje wzorce postępowania, kodeks dobra i zła. Całe Pismo Święte traktuje o Bogu, Narodzie Wybranym, wierze.
Wizja Boga i świata stworzonego przez niego, różnie przekształcana w literaturze, bierze się oczywiście z Biblii. Już w Księdze Świętej Bóg ma różne oblicza – raz jest srogim Ojcem karzącym, innym razem jest miłosierny i wybaczający.
Epoka średniowiecza była zdominowana przez wizję teologiczną. Literatura, szczególnie we wczesnym średniowieczu, miała za zadanie propagowanie określonych treści związanych z powszechnie wyznawanym światopoglądem. Znaczną jej część stanowią pieśni, hagiografie czy kazania mówiące o Bogu jako Stwórcy i jego uczniach.

Cechą charakterystyczną średniowiecza jest teocentryzm, który oznacza umieszczenie w centrum kultury, literatury, sztuki i filozofii Boga. Wszystkie dziedziny życia znajdowały się pod wpływem światopoglądu religijnego, więc motywy rozwijane w sztuce najczęściej nawiązywały do Biblii lub działalności kościelnej. Utwory te bezpośrednio wpływały na czytelnika, przedstawiając mu postacie godne naśladowania, bądź też potępienia, wskazywały konkretne wzorce i ideały.
Największym ideałem w średniowieczu był święty, a w pierwszych wiekach średniowiecza najlepiej było jak był to święty - asceta. W średniowieczu mamy dwa rodzaje ascetyzmu:
• wyrosły z tradycji wschodu – reprezentowany przez św. Aleksego
• wyrosły z tradycji zachodnio-europejskiej – reprezentowany przez św. Franciszka („Kwiatki świętego Franciszka”)
Podstawą wartości ascetyzmu, była żarliwa wiara w Boga.
Asceza średniowieczna to doskonalenie się w cnocie poprzez surowy tryb życia, wyrzeczenie się ziemskich przyjemności , a nawet umartwianie ciała. Celem tej postawy, którą propagowali asceci, było oprócz doskonalenia w sobie cnoty i pobożności uzyskanie zbawienia i osiągnięcie świętości. Asceci wierzyli, ze po śmierci czeka ich wieczne szczęście. Asceza pokazana jest w anonimowym utworze ,,Legenda o św. Aleksym”, jest to przykład hagiografii. Legenda ta przedstawia żywot świętego: od narodzin, przez małżeństwo ze ślubami czystości, ascezę i śmierć. Święty Aleksy („Legenda o świętym Aleksym”) jest przykładem typowego idealnego człowieka średniowiecznego odrzucającego świat materii dla Boga i wiecznego szczęścia w niebie. Święty Aleksy w dniu ślubu postanawia wyrzec się życia w bogactwie i dostatku, opuszcza żonę i odtąd żyje w surowej ascezie, czyli naśladownictwie.
Natomiast utwór „Kwiatki św. Franciszka” opowiadają o życiu i działalności świętego i towarzyszących mu zakonników. Franciszek pochodził z bogatej rodziny kupieckiej. Początkowo wiódł wesołe i beztroskie życie. W pewnym momencie przeżył objawienie, po którym rozdał swoje pieniądze biedakom, ojcu zwrócił wszystkie podarowane mu dobra i zaczął wieść życie „pobożnego biedaczyny”. Gromadzi wokół siebie 12 ludzi, których uczy, jak żyć w zgodzie z sobą i Bogiem Poleca im wyrzeczenie się wszelkich dóbr materialnych i całkowite poddanie się woli Boga.
Elementem charakterystycznym, który był wspólny dla nich obu, było porzucenie domu, rezygnacja z dobrobytu, ubóstwo oraz wyzbycie się wszelkich pragnień. Święty Aleksy wypełniał polecenia Ewangelii, uważał, ze cierpienia ciała miały doprowadzić do udoskonalenia duszy oraz, że odrzucenie dóbr ziemskich jest gwarancją zbawienia.
Stosunek człowieka do Boga zależy od wyznawanej religii.
W renesansie, poprzez reformacje, nastąpiło odejście od teocentrycznej wizji świata, dokonał się rozłam Kościoła na kilka religii. Marcin Luter był twórcą nowego podejścia do Biblii - głosił, że można ją interpretować indywidualnie. Kalwini natomiast wierzyli, że los człowieka jest określony już od czasu jego urodzin, człowiekowi jest przeznaczone piekło lub niebo. Nauka ta propaguje ideę pracy i gromadzenia dóbr. Innymi odłamami w Kościele są anglikanie, czy też arianie. Tak rozpadł się średniowieczny światowy teocentryzm.
Kolejną epoką przedstawioną jest renesans Jan Kochanowski w utworze ,,O żywocie ludzkim” zwraca się do Boga, którego określa mianem ,,Wiecznej myśli”. Kochanowski po stracie ukochanej córki całkowicie pogrążył się w rozpaczy. Przestał wierzyć w miłość płynącą od Boga. Teraz widzi Boga surowo karzącego, niedostępnego myśli ludzkiej.
Zupełnie inny wizerunek Boga i świata ukazują ,,Pieśni i Psalmy” Jana Kochanowskiego, wielkiego poety doby renesansu. W hymnie ,,Czego chcesz od nas Panie” ukazuje on Boga jako stwórcę materialnego świata i człowieka. Przedstawia Go jednocześnie jako artystę, który stworzył wspaniały świat, rządzący się swoimi prawami. Człowieka otoczył łaską i miłosierdziem i dał mu władzę nad światem, ponieważ obdarzył go rozumem. Pieśń ta ma charakter pochwalny, jest wyrazem uwielbienia dla Boga. Stwórca przedstawiony w utworze to przyjaciel człowieka, ofiarowujący mu piękny świat i nakazujący cieszenie się nim w życiu. Postawa poety wobec życia, wobec Boga zmienia się. Wiąże się to z poczuciem stałości, logicznego uporządkowania i kierowania przez Boską opatrzność, wolę, wolność. Boga traktuje jako przyjaciela i źródło oparcia. Wiara jest ukojeniem bólu, pomocą w nieszczęściu
Daniel Naborowski, poeta barokowy, w swoich wierszach ,,Marność”, ,,Krótkość żywota”, prezentuje nie tylko rozpacz i trwogę istnienia, lecz pogodzenie się z wyrokami Boga. W ,,Krótkości żywota” przypomina człowiekowi, iż jest śmiertelny. W ,,Marności”, że świat jest marnością, ponieważ przemija, i że tylko życie cnotliwe może uratować człowieka przed karą boską. Prawość w życiu i wierność Bogu – to tylko może zapewnić mu nieśmiertelność.
Po bezbożnej epoce czasów oświecenia romantyzm okazał się nurtem powracającym chętnie do biblijnych korzeni. Szczególnie Adam Mickiewicz w ,,Dziadach” przywołuje tematy biblijne, takie jak: problem winy i kary, piekła i nieba, aniołów
i diabłów. W ,,Wielkiej Improwizacji”(,,Dziady”cz. IV) Konrad (nie mogąc pojąć niesprawiedliwości Boskich wyroków wobec Polski) kieruje gorące słowa do Boga, w których domaga się rządu dusz, by móc wyzwolić i zbawić swój naród, który znajduje się pod zaborami. W szaleńczym uniesieniu Konrad bliski jest bluźnierstwu - milczenie Boga potęguje jego gniew - grozi Bogu i prawie nazywa go carem..., lecz to słowo dopowiada diabeł. Oskarża Boga, że nie jest Miłością, ale tylko Mądrością(bunt w literaturze skierowany przeciwko Bogu). Cała improwizacja to pojedynek z Bogiem. Świat przedstawiony przez poetę to dżungla, w której silniejsze narody wyniszczają słabsze. Nic wiec dziwnego, że nie może go zaaprobować główny bohater – Konrad, który walczy o wyzwolenie ojczyzny. Bóg nie odpowiedział dumnemu Konradowi, lecz odpowiedział skromnemu duchownemu, który nazywa siebie prochem - księdzu Piotrowi. Przeżywa on ,,Widzenie” - jest to mistyczne uniesienie, w efekcie którego dane jest księdzu ujrzeć dzieje Polski i jej przyszłość. Ksiądz widzi historię Polski ułożoną na wzór dziejów Jezusa - Polska Chrystusem narodów.
Innym utworem romantyzmu przedstawiającym motyw Boga jest
dramatu Zygmunta Krasińskiego ,,Nie-boska komedia” Wymowa jest taka, że świat rozwija się przez przelew krwi i niszczenie starych form - dlatego też ludzie wszczynają rewolucję - lecz bez oparcia w Bogu nie może narodzić się postęp, najwyżej zło i kara. Stąd w zakończeniu,,Nie-boskiej komedii” o ostatecznym wyniku walki decyduje interwencja Boska.
Można powiedzieć, że zarówno Bóg, jak i stworzony przez niego świat był ukazywany na różne sposoby przez pisarzy różnych epok. Często była to afirmacja, czasem kontestacja. Najważniejsze jednak, że był on obecny w utworach dawnych
Niezwykle ciekawe wydaje mi się zagadnienie ewolucji myśli religijnej, rozwoju świadomości człowieka
i kształtowania się jego osobistej relacji z Bogiem. Zarówno w średniowieczu, renesansie, jak i w baroku inaczej wyglądały zmagania z tajemnicą bytu i dualizmem ludzkiej natury. Próby przezwyciężenia lub też afirmacji zmienności i znikomości doczesnego życia za każdym razem opierały się na nieco innych założeniach filozoficznych.