Matura ustna z polskiego: Dokonując analizy tekstów piosenek rapowych wyjaśnij zasadność doboru środków językowych

W mojej prezentacji chciałabym przybliżyć państwu temat muzyki rapowej i zasadność doboru środków językowych w tekstach tej muzyki. Uważam, że artystow rapowych można określić mianem „poetów naszej epoki”. Tak jak kiedyś wielcy poeci jak Herbert, Szymborska czy Mickiewicz ubierali swoje myśli w słowa, tak teraz robi to młodzież, oprawiając to dodatkowo w podkład muzyczny. W ten sposób powstaja wciąż nowe, przesycone różnorakimi środkami językowymi utwory Hip Hopowe.
Niewątpliwie, podstawowym elementem tekstów rapowych sa rymy. Na tym polega całe sedno rapu,-aby wypowiadane myśli były płynne, rymujące się. W utworach rapowych rymy wystepują tak często, że można w nich odnależć prawie wszystkie ich rodzaje :końcowe,parzyste,krzyżowe, męskie, żeńskie, niedokładne, gramatyczne i niegramatyczne. Jako przykład rymów końcowych można przytoczyć fragment utworu grupy MOLESTA pt.”Muzyka miasta” :”WWA tam jestem urodzony, tą muzyką zaszczepiony, z lekka wykręcony, zapraszam w moje strony. Widoczne tu są rymujące się głoski kończące kolejne wersy. W utworze zespołu Hemp Gru pt.”Czy to prawda?” można znaleąć rymy parzyste(aabb) „żyje się dalej, od Puławskiej do Alej, moja ulica biegnie, tu chwale boga i już jest pięknie”. Rymują się tu głoski w dwóch kolejnych, następujących po sobie wersach.
Rymy w utworach rapowych służą temu, aby za ich pomocą artyści mogli barwniej przekazać swoje myśli. Niewątpliwie rymowanki w większym stopniu trafiają do odbiorcy aniżeli zwykłe, nie rymujące się teksty.
Kolejną tezą jest to, że wykonawcy muzyki rapowej stosują w swoich tekstach wiele rodzajów środków językowych. W zależności od artystów powstają mniej lub bardziej bogate językowo teksty. Myślę, że jedym z artystów którzy wielką uwagę poświęcają na dobranie odpowiednich środków jest PIH –lider zespołu 17. w każdym utworze tego artysty można odnaleźć mnóstwo przeróżnych środków artystycznych. Najbardziej przesycony nimi wydaje mi się być utwór pt. „Pocałunek śmierci” pochodzący z jego ostatniej płyty pt.”Krew, pot i łzy”. Utwór ten jest swoistym dissem wobec skomercjalizowanych raperów, których pojawia się coraz wiecej na polskiej scenie rapu. Pierwszy wers brzmi: „wisisz na mikrofonie z wyplutym płucem”. Metafora ta wskazuje na to, iż wykonawca o którym rymuje PIH,-jest zmęczony śpiewaniem, tak naprawdę nie ma o czym rymować. PiH używając tej przenośni podważa umiejętności adresata wypowiedzi lirycznej. Wypowiadając dalej słowa :”historie, które nie żyły jąkasz pomału” PIH ma na myśli to, że zdarzenia o których rapuje adresat tak naprawdę nigdy nie znalazły odzwierciedlenia w rzeczywistości. Te historie zostały wykreowane przez producenta płyty, który kieruje się tylko rządzą zarobienia pieniędzy. Kolejną trafną metaforą są słowa: „Skalany jesteś, ale może trafisz w gusta, ty pedale o przestrzelonych ustach” Przestrzelone usta-czyli inaczej dziurawe, puste. Słowa, które wykorzystuje adresat w swoich utworach są puste, nic nie znaczące , nie ma w nich żadnych prawdziwych , szczerych uczuć. PIH nazywa swojego przeciwnika bardzo wulgarnie mówiąc „pedale”,- w ten sposób okazuje wręcz pogardę. Zwrotów takiego typu jest w rapie bardzo dużo. Wolność słowa jest dla raperów bardzo ważna, więc nie boją się oni używać nawet takich zwrotów. W następnej zwrotce autor mówi :”narzuconą moralność sprzedajesz jak towar, rakotwórcza tkanka zaczyna żerować” sugeruje, że nawet moralność pseudorapera jest narzucona przez jego producenta,-który porównany jest tu do rakotwórczej tkanki. Artysta sprzedaje się, a producent na nim żeruje. Dla PIHa takie zachowania są żałosne,-potwierdzaja to bardzo trafne porównania. W utworze tym możemy również znaleźć kolejny środek językowy jakim jest antropomorfizacja ,która w tym przypadku polega na przypisywaniu zwierzętom zachowań właściwych człowiekowi:„w studio nałożą ci na twarz blady puder, na wystawę dobrze ułożony pudel”. PIH postrzega dissowanego rapera jako człowieka, który dba tylko o swój wygląd zewnętrzny,- nie przekazując swoją muzyką żadnego przesłania. Następnym godnym uwagi środkiem językowym jest antyteza „Kocham cię jak brata, jak Kain Abla”. Porównania te są ze sobą sprzeczne. Używając tego środka autor chciał wyrazić swoje negatywne nastawienie w stosunku do adresata jego wypowiedzi.
Kolejnym utworem na który chciałabym zwrócić państwa uwgę jest utwór pt.”Muzyka miasta” warszawskiej grupy Molesta pochodzący z albumu „Taka płyta”. Utwór ten zawiera treści dotyczące wartości muzyki hiphopowej dla samych twórców. Włodi, Pele i Wienio mówią tu o tym, czym dla nich jest muzyka, którą tworzą. Pele rozpoczyna utwór mówiąc:”Tu stawia pierwsze kroki i w siłe obrasta muzyka miasta, poziom adrenaliny wzrasta.,-ty znasz to uczucie ziomek?-proste ze znam [..]wszystko za to dam”. Mamy tu do czynienia z ożywieniem muzyki,-„tu stawia pierwsze kroki i w siłe obrasta”. W dosłownym znaczeniu chodzi tu o kolebkę rapu,-czyli Warszawę. To właśnie tam na osiedlach tych artystów powstawały pierwsze utwory rapowe. W zapytaniu: „ty znasz to uczucie ziomek?” można dostrzec neologizm-nowo powstale słowo :Ziomek,-co oznacza przyjaciel. Artyści często operują charakterystycznymi dla środowiska wyrażeniami i zwrotami, przez co rapowe teksty stają się swoistym szyfrem dla ‘wtajemniczonych’. W rymach Włodiego również możemy odnależć doskonale dobrane środki stylistyczne. W słowach „ Z magnetofonu JVC boom booster słychać na klatce zjednoczoną z miastem podziemną scenę, niewielką cenę za to zapłacisz, więcej zyskasz niż stracisz” widoczny jest bardzo rozbudowany epitet” zjednoczoną z miastem podziemną scenę. Włodi chce przez to powiedzieć, że ta muzyka ma nierozłączny związek z jego ukochanym miastem,- Warszawą. W przytoczonym cytacie widoczny jest również kontrast „więcej zyskasz niż stracisz”. Włodi mówi tu o tym, że tworząc tą muzykę czy chociażby nawet jej słuchając można doświadczyć wielu pozytywnych rzeczy. W następnym fragmencie tego utworu widoczne są kolejne środki językowe.;”Muzyka miasta, w domu ona żyje w radio odpoczywa, przekaz w sobie kryje, Miasta muzyka[..] problemów dotyka, nie boi się rozgłosu, to jest nowa droga wyjścia z chaosu. Można odnaleźć tu anastrofę, która polega na powtórzeniu wyrazów w odwrotnym porządku na początku zdania, którym się kończyło poprzednie. Można tu również dostrzec ożywienie „w domu ona żyje w radio odpoczywa przekaz w sobie kryje” artyści nadają muzyce cechy istoty żywej, w celu podkreślenia jej wartości. Innym godnym uwagi tekstem rapowym jest utwór pt. „Uważaj jak tańczysz” zespołu W Wyjątkowych Okolicznościach(WWO). Piosenka ta jest alegorią życia. W utworze taniec – to życie. Sokół rozpoczyna ją słowami: „zacieśniam grono choć znajomych coraz więcej, coraz więcej osób patrzy na ręce, ja w tym balu wiruję coraz prędzej, -nie chce już obcych niechce! ,-chwila, przecież ja nie kręcę się wcale, stoję, to wy się kręcicie i życie to bal jest nad bale” w słowach tych uwidacznia się epifora. Autor przez powtórzenie słów’ nie chcę!’ chce przekazać w jak najbardziej trafny sposób swoje uczucia. Analizując dalej ten tekst można zauważyć również kontrast „stoję, to wy się kręcicie „ kontrast to wprowadzenie dwóch słów o różnych znaczeniach. Jest tu zastosowany w celu uwydatnienia różnic pomiędzy nimi. Koncentrując się dalej na wcześniej wymienionym cytatem można w nim dostrzec bardzo trafne porównanie, że „życie to bal jest nad bale”. Refren tego utworu brzmi: „Uważaj jak tańczysz bo życiowy parkiet bywa śliski”. Jest to alegoria, poza znaczeniem dosłownym ,-tańca, jest też alegoryczne, jakim jest życie. Autor przestrzega aby w życiu uważać na wszystko co się robi,-bo’ życiowy parkiet bywa bardzo śliski’, i bardzo łatwo jest się przewrócić. Dalej Sokół rymuje: „życie jak break dance nie flamenco”. Życie porównane jest tu do tańca jakim jest break dance,-w dosłownym tłumaczeniu ‘taniec łamaniec’, którego elementami sa bardzo skomplikowane figury np.kręcenie się na głowie. Jest to bardzo trudny taniec, który wymaga wielkich umiejętności, - w przeciwieństwie do flameca,-który jest spokojnym tańcem, a wiadomo, że życie takie nie jest. Kolejnym utworem który potwierdza moją tezę jest utwór zespołu Hemp Gru pt. „Czy to prawda?”. Jednymi ze środków językowych, które w tym tekście znalazłam są antytezy : „stałeś prosto a dostałeś garba” oraz „ ciemno choć pali się latarnia”. Takie spiętrzanie antytez było charakterystyczne już w poezji barokowej./Morsztyn/ wykorzystanie tych środków ma na celu zestawienie ze sobą dwóch przeciwnych określeń, po to aby je porównać i uwypuklić różnice. Następnym środkiem artystycznym w tym utworze jest porównanie „powiedź ojciec jak ci żyje się uczciwym, jak niewolnik harówa”. Autor stosując to porównanie, zwraca uwagę na to, że w Polsce, aby zarabiać uczciwie, trzeba pracować jak niewolnicy, -ciężko i za marne pieniądze. W kolejnym utworze HG pt. „Jestem” pochodzącym z tej samej płyty można znaleźć mnóstwo epitetów. Jednym z nich jest określenie „bandycki Mokotów”. Używając tego epitetu autor opisuje dzielnicę na której się wychował. Określenie ;bandycki’ sugeruje, ze nie jest to spokojna dzielnica , pełno tam złodziei, chuliganów. Autor opowiada się za tym, że w takim miejscu wcale nie jest łatwo żyć. Analizując dalej ten utwór można w nim odnaleźć też kilka porównań. Przykładem może być tu cytat „ życie Warszawy dla mnie światem realnym, w którym roi się jak w ulu”. Niezaprzeczalnie Warszawa to wielkie miasto, w którym żyje bardzo dużo ludzi. W tak dużych miastach widoczny jest pęd życiowy, każdy goni tylko za karierą, życie tam kręci się głownie wokół pracy, -dlatego porównane jest do ulu, gdzie żyją bardzo pracowite pszczoły. Następne porównanie to „Honor, Bóg, rodzina trzyma jak lina alpinisty”. Dla autora te wartości są niczym lina dla alpinisty, która asekuruje od upadku. W momencie kiedy życie niesie ze sobą niepowodzenia, artysta ma się do czego odwołać.
Reasumując, niewątpliwie można stwierdzić iż teksty piosenek rapowych przesycone są niebanalnymi środkami językowymi. Nieprzypadkowo ułożone słowa według rytmów, rymów niosą treść i przy okazji, bywają niezwykle skomplikowanymi utworami poetyckimi. Najwięksi mistrzowie rapu posługują się zgrabnymi metaforami, ożywieniami, epitetami, kontrastami czy porównaniami, czasem tak rozbudowanymi, że niemalże mogliby konkurować z Homerem. Jak widać muzyka hiphopowa nie jest tylko hałasem i krzykiem, ale stanowi przemyślane wieloelementowe dzieło. Tekst rapowy dzieki wykorzystaniu bogactw środków językowych może być konkretnym, poważnym przesłaniem o funkci moralizatorskiej.