Pozytywizm

Nowela- zwięzły utwór narracyjny, pisany prozą, o wyraźnej akcji i prostej, najczęściej jednowątkowej fabule; wydarzenia z życia bohatera rozgrywają się w krótkim okresie czasu, przy czym autor unika wszelkich komentarzy, szczegółowych opisów zarówno postaci, jak i sytuacji; istotnym elementem noweli jest pointa, czyli kulminacyjny, końcowy moment, wyrażający sens przedstawionych wydarzeń; posługiwano się nią w tworzeniu wzorów osobowych i ośmieszaniu postaw negatywnych; przedstawiciele: B. Prus ("Katarynka", "Kamizelka"), H. Sienkiewicz ("Latarnik"), E. Orzeszkowa ("Z różnych sfer"), Maria Konopnicka ("Miłosierdzie gminy");
opowiadanie - podobne do noweli; niewielki utwór narracyjny prozą; prosta, najczęściej jednowątkowa fabuła; różni się od noweli brakiem ścisłych reguł kompozycyjnych, możliwością wystąpienia samoistnych epizodów i dygresji, rozbudowaniem partii opisowych i refleksyjnych, wreszcie skojarzeniowym tokiem narracji; znamienne dla opowiadania było eksponowanie narratora, którego punkt widzenia decydował o sposobie argumentacji i zakresie przedstawionych treści; podobnie jak nowela, opowiadanie było podporządkowane kreowaniu nowych tendencji, a autorami ich byli ci sami pisarze, którzy nadawali ton epoce: B. Prus ("Antek"), H. Sienkiewicz, M. Konopnicka ("Nasza szkapa);
powieść - rozbudowany gatunek epicki, obejmujący utwory o znacznej objętości i swobodnej kompozycji, pozwalający na łączenie wielu wątków w rozbudowanej fabule, a także powoływanie dużej liczby bohaterów w dowolnej formule świata przedstawionego, umożliwiał najpełniejsze przekazywanie wiedzy i najsugestywniejsze przekonanie o słuszności własnych racji;
powieść historyczna - służyła analizowaniu zjawisk współczesnych ("Faraon" Prusa) bądź tworzyła w schemacie sensacyjno-przygodowym idealizowany obraz przeszłości narodowej (np. historyczne Sienkiewicza);
Powieść dojrzałego realizmu, ze względu na skomplikowany obraz przedstawionego świata i jego wieloznaczną koncepcję, kształtuje odmiennie niż dotąd rodzaj fabuły. Konwencjom tradycyjnego romansu, uproszczonym charakterystykom postaci i tła przeciwstawiają pisarze realiści rozległą epickość, wielowątkowość oraz głębsze związki między psychologicznym wnętrzem postaci a jej decyzjami i działaniem. Nowego sensu nabiera sposób przedstawienia tła społecznego. W powieści realistycznej przestają istnieć jednoznaczne powiązania pomiędzy rolą społeczną a przekonaniami postaci. Autorzy powieści dążą z reguły do skomplikowania tych zależności i - co ważne - do uwypuklenia różnic pokoleniowych. Mogą one stanowić główną siłę motoryczną akcji.

felieton - jest to niewielki artykuł publicystyczny o różnorodnej tematyce, utrzymany w lekkiej i żywej formie. Cechuje go swobodne łączenie tematów, luźna kompozycja. Pokazywał i piętnował złe cechy ludzi, często poprzez fikcyjne opowiadanka;
reportaż - jest to jedna z form prozy publicystycznej, będąca żywym opisem konkretnych zdarzeń znanych autorowi z bezpośredniej obserwacji. Przykładem mogą być "Listy z podróży do Ameryki" H. Sienkiewicza. Reportaż miał za zadanie informować odbiorców o jakiś wydarzeniach, szczególnie ważnych w tamtych czasach odkryciach.
Praca u podstaw - pozytywiści rozumieli konieczność pracy na rzecz najbiedniejszych i najbardziej upośledzonych warstw narodu, które mając możność normalnego życia, swoją pracą pomnożą bogactwo ogólnonarodowe.
Praca organiczna – oddziaływanie na społeczeństwo polskie jak na Spencerowski organizm, z zachowaniem równoważności rozbudowy poszczególnych instytucji społecznych. Pozytywiści zwracali uwagę na konieczność inwestowania w przemysł, wprowadzenia nowych technologii, i metod rolnictwa.

Emancypacja – pod koniec XIX wieku zaczyna rozwijać się feminizm, pojawiają się pierwsze koncepcje zwiększenia praw i możliwości rozwoju kobiet. Nie chodziło tu nawet o równouprawnienie lecz o to by kobieta mogła w ogóle występować jako oddzielna i samodzielna jednostka. Pozytywiści wysuwali program usamodzielnienia się kobiet, dostępu do pracy i nauki.
Asymilacja Żydów - Pozytywiści pragnęli stworzyć dla Żydów warunki asymilacji z narodem. W dziełach literackich, artykułach zaczęli więc opisywać kulturę żydowską.
UTYLITARYZM - głosił "użyteczność" wszystkich dzieł człowieka, w tym także literatury; - wszystko co czyni człowiek, powinno przynosić pożytek społeczeństwu, nauczać, wychowywać, krzewić ideały moralne itd. (tylko takie działania mają sens)
SCJENTYZM - zaufanie do nauki opartej na doświadczeniu i rozumowaniu, bo one są źródłami rzetelnej wiedzy.
Agnostycyzm – pogląd filozoficzny negujący możliwość poznania świata i praw nim rządzących. Poznać można jedynie dostępne zmysłom zjawiska i ich związki. Należy je opisać lecz nie można określić ich celowości.
DETERMINIZM - uważał, że każde zjawisko ludzkiej rzeczywistości jest uwarunkowane przez zespół czynników - oznacza to, że jest zdeterminowane, bo "determino" znaczy "ograniczam"; - zdeterminowany przez różne okoliczności
RELATYWIZM - głosi, że pojęcia takie, jak dobro, zło, piękno, prawda są względne, zależne od relacji i okoliczności (czyli są relatywne).
MINIMALIZM - człowiek powinien być minimum - ten zbiór zagadnień, który jest mu dostępny, i który jest możliwy do zbadania


Filozofia pozytywna - filozofia pozytywna ma sens praktyczny - ma służyć poprawie życia, badać przedmioty rzeczywiste i rzeczy dostępne rozumem; - cel tej filozofii - uzyskiwać wiedzę pewną; - wzorem postępowania filozofa są nauki przyrodnicze (fizyka, chemia) i ich metody: eksperyment i obserwacja; - przedmiotem badań mogą być tylko fakty fizyczne, a nie psychiczne, gdyż o psychice wiedzy pewnej posiąść nie można
Comte-W Kursie filozofii pozytywnej zwrócił uwagę na różnicę w rozwoju nauk przyrodniczych i społecznych. Te pierwsze jego zdaniem coraz lepiej tłumaczą mechanizmy rządzące naszym światem. Te drugie nie dotykają sedna sprawy. Uważał że nauki społeczne skupiają się na badaniu otoczenia a nie na badaniu mechanizmów rządzących życiem społecznym.
Główne cechy filozofii
- filozofia pozytywna ma sens praktyczny – ma służyć poprawi życia, badać przedmioty rzeczywiste i rzeczy dostępne rozumem
- celem filozofii jest uzyskanie wiedzy pewnej
- wzorem postępowania filozofia są nauki przyrodnicze a ich metodami są eksperyment i obserwacja
- przedmiotem nadań mogą być tylko fakty fizyczne
Mill- filozofia powinna służyć rozwiązywaniu konkretnych i ścisłych problemów naukowych oraz organizowaniu życia społecznego
- obrzucał wszelkie rozważania abstrakcyjne uważając je za bezsensowne, skupiał się na problemach metod naukowych i logiki
- w sprawach społecznych był zwolennikiem liberalizmu i utulitaryzmu. Jego liberalizm opierał się na przekonaniu że miarą wartości społeczeństwa jest dawanie jednostkom prawa do samodzielnego rozwoju. Podstawowym założeniem państwa ma być strzeżenie tej wolności.
- Za podstawowe prawo etyku Mill uważał utylitaryzm czyli wszystko co daje człowiekowi możliwe szczęście, które oczywiście podlega różnym ograniczeniom (np. dobru drugiego człowieka). Mill definiował szczęście jako jednoczesny brak cierpienia przyjemność.
Spencer-Wprowadził do filozofii pozytywistycznej dwa ważne pojęcia:
Ewolucjonizm – w myśl tego poglądu ludzkość podlega nieustannemu rozwojowi polegającemu na wyłanianiu się kolejnych coraz wyżej zorganizowanych form bytu. Każda społeczność przechodzi określone fazy rozwoju . w trakcie tej ewolucji wykształcają się rozmaite składniki kultury i cywilizacji jak: rodzina, obrzędy, obyczaje, grupy społeczne, instytucje państwowe i organizacje przemysłowe.
Organicyzm – wszystkie instytucje tworzą organizm społeczny. Funkcjonuje on na zasadach zbliżonych do biologicznych. Poszczególne organy i komórki wypełniają powierzoną im funkcję. Należy więc dbać o zdrowie społeczeństwa, pamiętając że wymaga ono jednoczesnego rozwoju wszystkich jego elementów


Asnyk- Był najpopularniejszym poetą swej epoki, tradycje romantyczne łączył z pozytywistyczną problematyką filozoficzną i społeczną. W swych utworach wyraził nastroje klęski po 1863 r (np. w tomie "Sen grobów" 1865-67) i sformułował nakaz "przetrwania" w nadziei na "zmartwychwstanie" (w cyklu refleksyjno-filozoficznych sonetów "Nad głębiami" 1883-94).W dramatach podejmował współczesną tematykę społeczną (m.in. "Bracia Lerche" 1888), polityczną i historyczną (m.in. "Cola Rienzi" 1875).
Konopnicka-Czyli wbrew nadziei wierzę, tytuł wyraźnie nawiązuje do tradycji romantycznej. Również pełne patetycznych metafor obrazowanie, postać starego nawiedzonego pieśniarza z drugie zwrotki (Wejdelota z Konrada Wallenroda) i sposób w jaki poetka podeszła do problematyki narodowościowej. Konopnicka wspomina utraconą wolność i minioną świetność naszego kraju z prawdziwie romantyczna nuta „wiem odleciały te ptaki daleko/ Co na skrzydłach niosły chwały zorze,/ I z rzek już naszych te wody nie ciekną,/ Które szły w morze”. Konopnicka podobnie jak Asnyk nie potrafi wyzwolić się z romantycznego schematu. Jednak romantyczne przesłanie tego wiersza miało służyć „pokrzepieniu serc”.

Lalka:
Julian Ochocki, fanatyk nauki, przekonany, że dzięki niej może przewartościować świat i wielu innych działaczy, lekarzy, nauczycieli, składało się na formułę bohatera, który własne pasje potrafił łączyć z użytecznością społeczną

W powieci tej ukazane są wszystkie klasy społeczne ówczesnej Polski:
- arystokracja: Izabela Łęcka, Tomasz Łęcki, baronowa i baron Krzeszowski, prezesowa Zasławska, Starski, Ochocki, pani Wąsowska.
- mieszczaństwo: Stanisław Wokulski, Ignacy Rzecki, Klejn, Marczewski, Lisiecki, Mincel, Szlangbaum, Szuman.
- zdeklasowana szlachta: Wirski i ojciec Wokulskiego.
- proletariat: Marianna, Węgiełek, Wysocki.
Arystokracja w powieści ogólnie jest oceniana negatywnie. Jest pozbawiona jakichkolwiek uczuć patriotycznych. Uważa, że jest stworzona do używania życia, do zapewniania sobie wszelkich przyjemności. Inni są od tego żeby pracować i dawać im pieniądze. Wszelkich ludzi pracy arystokraci traktują jak gorszą rasę. Ostatnią klasą jest biedota miejska. Będąc w skrajnej nędzy nie potrafi wydobyć się na powierzchnie. Musi im ktoś pomóc i oni muszą też chcieć pracować. Nie wolno pogodzić się ze swoim losem.
"Lalka" jest powieścią realistyczną, przez samo to, że nie jest powieścią tendencyjną. Nie pokazuje nam ona jasno, do czego mamy dążyć i co jest dobre. Wprost przeciwnie, utwór ten jest wielkim pytaniem o przyszłość, nic tam nie jest do końca jasne, wszystko jest w mniejszym lub większym stopniu skomplikowane. Jak ulał "Lalka" pasuje do określenia powieść realistyczna i to realistyczna krytycznie, rozprawiająca się z hasłami epoki;

Potop
Powieść historyczna – okres zaborów uwrażliwił czytelników i pisarzy na znaczenie tradycji niepodległościowej. Historia miała dostarczyć wzorów patriotyzmu, ukazać odrażające odstępstwa od sprawy narodowej. W założeniach powieści historycznej mieściło się więc zapotrzebowanie na ideę „pokrzepienia serc”
Kmicic vel Babicz-- w młodości posądzony o zdradę, odkupuje winy, i zostaje rehabilitowany, podobnie jak Jacek Soplica
- przeistoczenie z hulaki w bojownika o wolność ojczyzny
- wielka i przez pewien czas nieszczęśliwa miłość do Oleńki
- uczucie do kobiety motorem działania
- konflikt tragiczny – potrzeby kraju a przysięga dana Radziwiłłowi
- walka w przebraniu i pod fałszywym nazwiskiem
Historia. Motywem naczelnym jest podróż - wędrówka głównego bohatera, co umożliwia wprowadzenie różnorodnych wydarzeń historycznych i znacznie poszerza panoramę społeczną powieści.historyczno-polityczny: przebieg najazdu szwedzkiego oraz dokonujący się w związku z nim rozkład moralny społeczeństwa polskiego i stopniowe jego odradzanie Pisarz bardzo dokładnie zapoznał się z czasami najazdu szwedzkiego (studiował pamiętniki, listy, kroniki, herbarze, notatki, prace historyczne); do powieści wplótł autentyczne przemówienie Zamoyskiego do zakonników jasnogórskich, oryginalne listy Janusza Radziwiłła do Bogusława;
Rycerski-„Potop” to powieść wojenna. Na obraz życia społeczeństwa polskiego XVII w. składają się głównie fakty ukazujące życie obozowo-rycerskie, wojenne. Np. cnoty rycerskie, sposób formowania chorągwi, pospolite ruszenie, turnieje, bardzo plastyczne opisy bitew. Niewiele natomiast dowiadujemy się o stosunkach społecznych i życiu kulturalnym Polaków.
Obraz ten uzupełniają nieliczne sceny życia domowego i obyczajowego:
— ciche życie rodzinne, — uczty i zabawy hulaszcze w dworkach szlacheckich (tu doskonała scena zbiorowa: uczta w Kiejdanach), — bójki w karczmach.
Kmicic-Odważny, wesoły o bujnym temperamencie, zdolny do szlachetnych i druchów serca i do wielkiej miłości. Ma naturę awanturniczą, jest porywczy i skłonny do „bitki i wypitki”, co psuje mu reputację. Wychowany w potyczkach pogranicznych nawykł do ryzyka i bezkarności. Hulaka, ceniący sobie dobrą kompanię i swawolne życie.


Nad niemnem
W powieści rolę symboliczną odgrywają dwie mogiły:
grób mitycznych przodków, protoplastów rodu Bohatyrowiczów, Jana i Cecylii - niejako sankcjonuje i uświęca rolę tego zaścianka na ziemi nadniemeńskiej (symboliczny grób osnuwa legenda siegająca średniowiecza);
mogiła powstańcza to:
— symbol świętego czasu powstania, kiedy to wszyscy solidarnie, i dwór i zaścianek, poszli walczyć za wielką sprawę w imię wolności, równości, demokratyzmu i współpracy,
swoiste miejsce pamięci narodowej, którym opiekują się Bohatyrowicze przechowywający wartości przez nią symbolizowane.


Powstanie styczniowe:
- „Nad Niemnem” – motyw mogiły i powstania pojawiającego się w opowiadaniach bohaterów jako „burza”, „węzeł” itp.
- „Contra Spem spero” i „Rota”
- Latarnik
- Gloria victis – Orzeszkowa
- Do Młodych – Asnyk
- Lalka – Wokulski brał udział w powstaniu
dziecko w literaturze
nowele reszta
- Anielka, Antek, Katarynka – Prus - Nad Niemnem – Oreszkowa
- Janko Muzykant – Sienkiewicz - W pustyni i w puszczy – Sienkiewicz
- Dobra pani – Orzeszkowa - poezje – Konopnicka
- Powracająca fala – motyw miłości ojcowskiej, Prus
- motyw krzywdy dziecka wiejskiego i niedoli sierot
- dzieci Korczyńskich w Nad Niemnem, wykształcone
Miasto w literaturze
- Lalka – Prus
- Dym i Mendel Gdański – Konopnicka
- Katarynka i Kamizelka – Prus
- Ojciec Goriot - Balzak


Stanisław Wokulski - bohater łączący w sobie cechy romantyka i pozytywisty.
Główny bohater „Lalki” reprezentuje idealistów epoki pośredniej, z pogranicza romantyzmu i pozytywizmu. Od wczesnej młodości życie nie szczędziło mu cierpień, krzywd i poniżenia. Wybitnie zdolny został przez własnego ojca (szlachcica) zmuszony do upodlającej pracy w jadłodajni Hopfera. Tu jednak zetknął się ze studentami akademii medycznej, którzy zaszczepili mu romantyczny rewolucjonizm. To z kolei pchnęło go do powstania styczniowego. Otrzeźwiał na Syberii, zrozumiał, że idee romantyzmu przebrzmiały. Na wygnaniu zetknął się z wybitnymi uczonymi (Czerski, Czekanowski, Dybowski) i dzięki nauce poczuł się wreszcie człowiekiem wolnym. Szanowano go i podziwiano, a jego wynalazki znalazły uznanie w petersburskich towarzystwach naukowych. Pełen nowych sił i optymizmu powrócił do kraju, by mu służyć swą wiedzą. Tu jednak spotkało go rozczarowanie, nie zapomniano, że był subiektem. Z głodu i nędzy postanowił ożenić się z bogatą kupcową i u boku zazdrosnej i ograniczonej żony spędził 4 lata. Czterdziestopięcioletniego kupca z apatii wyrwała miłość, którą pojmował na sposób romantyczny. Obiektem uczuć była panna Izabella. Mając świadomość dzielącej go od ideału różnicy społecznej, całą energię wykorzystywał, by zbliżyć się do ukochanej. Postanowił wzbogacić się (narażał życie, by zarobić 300 tysięcy rubli), przyjął sposób życia sfer arystokratycznych (kupno klaczy wyścigowej, pojedynek z Krzeszowskim, udział w rautach, konieczność eksponowania blichtru zamożności, nauka j. angielskiego). Jednak zaślepienie miłosne nie zabiło w nim człowieka myślącego, dlatego też miłości towarzyszy rozdarcie wewnętrzne. Bezustannie walczy w nim pozytywista z romantykiem, społecznik ze skrajnym indywidualistą, idealista z racjonalista. Potrafił krytycznie ocenić wartość klasy do której popychało go uczucie. Jednak miłość spowodowała katastrofę. Kiedy zrezygnował z walki o uczucie panny Izabelli, zrezygnował też z egzystencji w społeczeństwie, które go nie rozumiało i odepchnęło. Stwarzając pozory samobójstwa (wysadzenie kamienia w ruinach zasławskiego zamku), testamentem pożegnał się z przyjaciółmi. Z wielu niedomówień można wnioskować, że wybrał pracownię Geista (uczonego dziwaka, który w Paryżu pracował nad wynalezieniem metalu lżejszego od powietrza) jako już jedyny życiowy cel.
Julian Ochocki - najmłodszy idalista
Tak jak dla Rzeckiego i Wokulskiego nie było miejsca w ówczesnym społeczeństwie, tak i nie znalazło się ono dla najmłodszego reprezentanta niepoprawnych marzycieli, Juliana Ochockiego. Urodził się w rodzinie spkrewnionej z arystokratycznymi rodami, wprawdie zbiedniałej, ale utrzymujące przyzwoity poziom życia. W porę dostrzeżono jego zdolności i umożliwiono zdobycie dyplomu dwu wyższych uczelni (wydziału przyrodniczego na uniwersytecie i mechanicznego na politechnice). Wychowany w pozytywistyvznym kulcie nauki, Ochocki wierzy w nieograniczone możliwości ludzkiego rozumu. Wrażliwy, zdolny i wykształcony marzy o zbuodwaniu latającej machiny. Marzenie to nie było fantastyczną mżonką, ale niedorzecznością była wiara wynalazcy o nadzwyczajnych możliwościach techniki w sferze pzrekształceń ustrojowych - młody człowiek wierzy, że cudowne odkrycie uszczęśliwi ludzkość.
Obraz społeczeństwa polskiego
Na kartach powieści ukazani sa reprezentanci różnych grup społecznych, środowisk i zawodów Warszawy lat siedemdziesiatych XIX w.
Mieszczaństwo:
stare pokolenie: Jan Mincel, spolszczony Niemiec, kupiec, który własną praca dorobił się sklepu w centrum Warszawy. Uczciwy i pracowity wzbogacił się, wychowując pokolenie równie jak on oszczędnych i zpobiegliwych handlowców (syn Jan, Rzecki);
średnie pokolenie: Ignacy Rzecki, August Katz. Pracują, ale i walczą „za wolność naszą i waszą” realizując swój romantyczny światopogląd;
nowe pokolenie: Stanisław Wokulski. Przedsiębiorczy i energiczny, robi błyskawiczna karierę, dziesięciokrotnie powiększając pozostawiony przez żonę majątek. Dorabia się na handlu, na dostawach międzynarodowych dzięki sytuacji jaka wytworzyła się na ziemiach polskich po powstaniu styczniowym.
Grupę te cechuje brak energii, bezruch, rezygnacja ze zdobywania majątku i pozycji społecznej. Każdy objaw większej przedsiębiorczości uważany jest w tym środowisku z czyn niepoczytalny. Nic więc dziwnego, że pozycję pierwszoplanową w życiu ekonomicznym kraju zdobywają Żydzi posiadający energię, pracowitość i cierpliwość w zdobywaniu zamierzonych celów i poczucie solidarności w grupie.
Arystokracja: pani Wąsowska(piękna i nieco cyniczna wdowa) baronowstwo Krzeszowscy (skłócone małżeństwo, w którym baron roztrwonił majątek grając na wyścigach, a baronowa, po stracie jedynej córczki, popadła w histerię) prezesowa Zasławska (mądra staruszka, którą ze stryjem Wokulskiego łączyło wielkie uczucie. Jej wzorowo prowadzony majątek, z ochronkami dla chłopskich dzieci, dbałością o służbę i fornali to wyjątkowa szczęśliwa wysepka wśród ogólnego niedbalstwa), Tomasz Łęcki (bankrut, przekonany o swej wybitnej wartości i energii w rzeczywistości reprezentuje poziom umysłowy graniczący z tępotą. Zajmuje go jedynie salonowa etykieta) i jego córka Izbella (jej osobowość to klasyczny produkt salonów. Rozpieszczona egoistka nie potrafi z niczego sobie odmówić ani z niczego zrezygnować), Ochocki, Kazimierz Starski (amoralny i cyniczny), baron Dalski narzeczony wnuczki prezesowej, zaślepiony miłością, zdziecinniały i naiwny), książę (najbardziej wartościowa postać, popiera projekt założenia Spółki do handlu ze Wschodem, pragnie coś zrobić dla „nieszczęsnego kraju”, ale brak mu energii i zdolności umysłowych)
Tę grupę społeczną oskarża pisarz o doprowadzenie kraju do upadku, o zanidbanie interesów narodowych. Cechuje ją: — pasożytnictwo, — próżniactwo, — zbytkowy tryb zycia, gonitwa za rozrywkami, — brak patriotyzmu, — nieuzasadniona pycha z powodu swego arystokratycznego pochodzenia, pogarda dla ludzi pracy, — brak godności własnej (gonitwa za posagiem).
Lud: Wysoccy, Węgiełek (kamieniarz, Magdalenka (młoda dzieczyna, prostytutka, którą zajał się Wokulski wpierw posyłając do zakonnic na naukę szycia, a następnie umieścił pod opieką rodziny furmana Wysockiego) - ukazany jest wyłącznie marginesowo. W czasie spaceru Wokulskiego po Powiślu.
Ukazany jest jako warstwa ustawicznie krzywdzona, bez możliwości rozwojowych.
Przedstawiciele innych środowisk: Żydzi (Henryk Szlangbaum, doktor Szuman, który na skutek młodzieńczej miłości zrezygnował z praktyki i zjął się badaniem ludzkich włosów), studenci (Patkiewicz i Maleski), subiekci (Mraczewski, Lisiecki, Zięba), socjaliści (mizerny Klejn) oraz nieliczni reprezentanci inteligencji miejskiej (sprytny adwokat prowadzący sprawy Wokulskiego, pani Misiewiczowa - matka Heleny Stawskiej zarabiającej na życie lekcjami muzyki, żyjąca z pośrednictwa eks-nauczycielka p. Meliton)