Adam Asnyk - pytania na egzamin z pozytywizmu.

ASNYK
Twórczość poetycka A. Asnyka.
Adam Asnyk urodzil sie 11 IX 1838 r. w Kaliszu, w rodzinie szlacheckiej. Asnyk zostal wychowany w duchu idei niepodleglosciowych oraz w wielkim szacunku dla romantycznych zrywów narodowowyzwolenczych. Gdy wybucha powstanie styczniowe, czynnie angazuje sie w dzialania zbrojne. Po klesce powstania wyjezdza za granice. Od roku 1870 mieszka w Krakowie, czynnie angazujac sie w zycie spoleczno - polityczne. Ciezko chory umiera 2 VII 1897 roku. We wczesnych utworach poety odzwierciedlilo sie tragiczne przezycie pokoleniowe, jakim byla kleska powstania styczniowe- go. Wiersze tego okresu cechowal gleboki pesymizm oraz krytycyzm wobec przeszlosci. W symbolicznym poemacie "Sen grobów" dokonal Asnyk politycznego rozrachunku z postawami wobec powstania. Poeta, podobnie jak inni pozytywisci, uwazal, ze wykrwawionemu narodowi potrzebna jest sila, która umozliwi mu wytrwanie. Przeciwstawial sie jednak wszelkim próbom "samobójstwa ducha", o czym pisal w sonecie XXIX z cyklu "Nad glebiami". W sonecie tym pojawiaja sie refleksje nad istota wolnosci, walki i rezygnacji z gloszonych wczesniej wartosci. Wedlug Asnyka naród, który rezygnuje z walki, jest zgubiony, zas oddanie w rece wroga i wyrzeczenie sie wlasnych idealów przynosi wstyd i hanbe. Trzeba zawsze walczyc, trzeba wierzyc w zwyciestwo. W sonecie tym zawarta jest wiec ogromna wiara w potege narodu. Dazenie do polaczenia postepu z tradycja wytworzylo u Asnyka swoisty nurt refleksyjno - filozoficzny. Ujawnil sie on m.in. w cyklu trzydziestu sonetów, zatytulowanych "Nad glebiami" oraz w cyklu pejzazowych wierszy pt.: "W Tatrach". Zawarl tu poeta wlasna koncepcje dziejów, która dokonuje sie wedlug zasad postepu i moralnego doskonalenia sie ludzkosci. Historia wzbogaca sie twórczym wysilkiem nastepujacych po sobie pokolen.

Przekonanie o koniecznej jednosci postepu i tradycji wylozyl w sposób poetycki i przejrzysty zarazem w jednym ze swoich najbardziej znanych wierszy - "Do mlodych". Asnyk zwraca sie tutaj do triumfujacych pozytywistów, apelujac do mlodego pokolenia o poszukiwanie przez mlode pokolenie nowych prawd i odkrywanie "nowych, nieodkrytych dróg". Akceptuje w ten sposób pozytywistyczna koncepcje postepu, rozwoju i naukowych metod poznawania swiata. Jednak równoczesnie przestrzega pozytywistów przed zbyt radykalnym odcinaniem sie od spuscizny epoki poprzedniej i dorobku minionych pokolen. Poeta wie doskonale, iz tak jak pozytywisci pokonali romantyków, tak sami kiedys stana sie pokoleniem "starym" i zostana zmuszeni do opuszczenia sceny dziejów. Tylko zachowujac i pielegnujac dorobek przodków pozytywisci moga byc pewni, ze równiez ich osiagniecia nie zostana kiedys zaprzepaszczone. Swiat przedstawiony w utworach charakteryzowal sie zatem dychotomia: przeszlosci i przyszlosci, nowosci i tradycji, pokolen dawnych i wspólczesnych. Ten nurt stalego stawania sie, wyrastania z przeszlosci tego, co jest terazniejsze i co tworzy przyszlosc, stanowi mysl przewodnia jego poezji.Twórczosc poetycka Adama Asnyka rozwijala sie wieloma nurtami. Jego artystyczna swiadomosc uksztaltowala sie pod przemoznym wplywem Juliusza Slowackiego i innych romantyków. Na przekonania poety niemaly wplyw wywarlo takze uczestnictwo w powstaniu styczniowym. W latach pózniejszych w jego twórczosci pojawily sie reminiscencje klasycystyczne. Na tej podstawie sadzic by mozna, ze Asnyk byl twórca o nastawieniu antypozytywistycznym. Nie odpowiada to jednak prawdzie. W jego poezji demokratyzm, postep i ewolucja zaznaczaly sie wyraznie, bliskie podstawowym ideom epoki. W rezultacie twórczosc Asnyka daje wyraz dwojakim przeswiadczeniom: z jednej strony uznaje nieuchronnosc i koniecznosc postepu ("Daremne zale..."), lecz z drugiej - akcentuje potrzebe zachowania tradycji ("Do mlodych").
Związki poezji A. Asnyka z romantyzmem.
Kazda epoka ma swe wlasne cele
I zapomina o wczorajszych snach...
Niescie wiec wiedzy pochodnie na czele
I nowy udzial bierzcie w wieków dziele,
Przyszlosci podnoscie gmach!
Ale nie depczcie przeszlosci oltarzy...
Cytat ten pochodzacy z wiersza „Do mlodych” A. Asnyka podkresla z jednej strony fakt, ze nowa epoka to nowe wyzwania, a z drugiej mówi o tym, ze nie moze ona pozostac obojetna dla twórców nastepnego pokolenia.
W poezji A. Asnyka dostrzec mozna obecnosc romantycznych wzorów poetyckich, romantycznych srodków jezykowo-stylistycznych. Choc sa widoczne w calej jego twórczosci to nasycenie nimi jest niejednakowe w róznych utworach - tylko w niektórych moga stanowic podstawe do zarzutów romantycznego epigonizmu.Stylistyka niektórych jego utworów swiadczy o licznych zapozyczeniach z twórczosci Slowackiego, Mickiewicza, Krasinskiego oraz z Biblii i mitologii greckiej i rzymskiej. Zauwazyc jednak mozna, ze twórczosc bedzie ulegala stopniowo przeobrazeniu. Równoczesnie bowiem poeta bedzie próbowal wyzwolic sie spod wplywu szkoly poetyckiej Slowackiego.Celem tejze pracy jest próba odnalezienia w wybranych utworach romantycznych nawiazan i tendencji.

Wiersz Echo kolyski, poswiecony matce, uwazany jest za jeden z najpiekniejszych w dorobku twórczym Adama Asnyka. Motyw wspomnien z okresu dziecinstwa jest obecny w wielu utworach tego poety, stanowi w nich ceche dominujaca i os konstrukcyjna. Podobnie jak J. Slowacki takze i A. Asnyk byl silnie powiazany z osoba matki. Rozlaczenie oraz Echo kolyski to utwory poswiecone pamieci matek obu poetów. Choc budowa ich jest zupelnie inna, to uczucia z nich plynace mówia same za siebie: silne powiazanie uczuciowe, tesknota za czasem spedzonym z matka. Zupelnie inna wymowa ma niewielki poemat zatytulowany Odpoczywa. Stanowi daznosc do polaczenia w jedna calosc fikcji fantastycznej i fikcji prawdopodobnej, swiata fantastycznego i swiata realistycznego. Jest to próba polaczenia elementów fantastycznych z obrazem poleglego powstanca, spoczywajacego w otoczeniu eterycznych cial oraz mgiel i przyrody lesnej. Z takim zabiegiem literackim (laczenie dwóch swiatów) spotykamy sie w konwencji balladowej lub basniowej. Widzimy to miedzy innymi w balladach Mickiewiczowskich i w Balladynie J. Slowackiego. U Asnyka spotykamy mglistych dziewic splot, a w Switezi Mickiewicza wrzaski niewiescie i dziewic zalosne modly. Choc tresc utworu jest inna niz u Mickiewicza, to takze u Asnyka jest obecne jezioro - szafirowa ton. U twórców romantycznych echa powstania oraz zwiazana z tym sytuacja kraju byly bardzo popularne. Epoka Asnyka takze nie przechodzi obojetnie wobec zagadnien wartosci patriotycznych. Pisali w tym tonie Mickiewicz, Slowacki, Krasinski i inni. Dlatego utwór ten stanowi nawiazanie do tematu, który istnial w epoce wczesniejszej.Pozegnalne slowo (1868) to utwór szczególnie mocno nasycony pesymizmem, czego odbiciem sa slowa:Moze fatalizm pcha mnie, a zatrataJedynym kresem, do którego daze...
Podmiot liryczny wypowiada sie o swojej wedrówce, której nie zna celu. Byc moze autor piszac te tresci chcial nawiazac do Kordiana Slowackiego. Kordian szukajac idei postanawia wyruszyc w swiat. U Asnyka pojawiaja sie pytania o cel: Gdzie swiat mój? Slonce? Gdzie moja meta? Innym utworem, w którym mozna doszukac sie jakis analogii jest poemat dygresyjny Beniowski. Piesn V opowiada o podrózy, a wiec wedrowaniu, co spotykamy takze w Pozegnalnym slowie. Mamy tu przemówienie indywidualnego podmiotu lirycznego do gramatycznie wskazanego „ty”. Dostrzegamy tu równiez styl typowy dla sekstyn i oktaw J. Slowackiego. Srodki stylistyczne tu zawarte wywodza sie z romantycznego dorobku. Wnikliwe zrozumienie istoty romantyzmu otrzymalo pod piórem Asnyka wydzwiek bardzo niezwykly.Liryka Asnyka cieszyla sie wsród ówczesnej mu mlodziezy duza wzietoscia - „mlodziez odnajdowala w tej majowej piesni wlasne marzenia, porywy, tesknoty” .
Podsumowujac mozemy stwierdzic z cala pewnoscia, ze Adam Asnyk byl tragicznym poeta, swiadomym niedopasowania do czasów zdecydowanie niechetnych dla poezji. Zmuszany ustawicznie do kompromisów z nimi, usilowal wartosc poezji ratowac nadajac jej nowy wymiar. Jak okreslil go Julian Krzyzanowski: „Byl to wielki liryk, jeden z klasyków tego na pozór latwego rodzaju literackiego, zwiazany ze swa epoka i jak na prawdziwego klasyka przystalo, wybiegajacy przed nia mistrz slowa i twórca doskonalych wzorów dla pokolenia nastepnego” . Wzorowal sie na twórcach romantycznych, ale jego utwory oddawaly znacznie wiecej niz przecietna poezja.

Pozytywistyczne wyznaczniki poezji Asnyka.
Asnyk interesował sie współczesna wiedza i otwierajacymi sie dzieki jej zdobyczom nowymi perspektywami swiatopogladowymi, nowymi mozliwosciami szeroko zakrojonej syntezy filozoficznej. ( próbe trgo podejmnie Asnyk w cyklu "Nad głebiami"). Kolejny punkt styczny z pozytywizmem to demokratyzm wiążący swoje nadzieje nie z oswobodzicielska aktywnoscia jednostek wyjatkowych, wodzów i wybawców romantycznej proweniencji, ale z samodzielnymi dążeniami wyzwoleńczymi mas ludowych ("Herakles"), w ktorych imieniu poeta stawia ostre zarzuty "Dzisiejszym idealistom", twardo bierze w cugle własnego Pegaza ("Juliuszowi Mien"), pisze wiersze tak mocno zaangazowane, jak "Bez odpowiedzi" czy "Wśród przełomu", atakuje z surowością tonu estetyzujace, zamykajace sie w przysłowiowych wieżach ze słoniowej kości artystowskie pięknoduchowstwo ("Wy sie skarzycie?" , "Szkic do wspolczenego obrazu"). Poeta zostawia sobie wolna rekę w stosunku do pozytywizmu. ".Staranna cyzelatura wersyfijacyjna i jezykowo-stylistyczna , powsciagliwosc w wyrazaniu uczuc , przedmiotowosc ujecia, jasne precyzyjne wypowiedzenie tego, co sie wypowiedziec zamierzalo to cechy poezji Asnyka, zblizajace go do parnasizmu. Parnasizm byl pozytywistyczną reakcja na romantyzm. Nie tryumf pozytywizmu przezywa Asnyk tak bolesnie, lecz jego kleskę. Kleske tym dotkliwszą, ze poniesioną wskutek małodusznosci i przyziemności dążen samych wyznawców programu pozytywistycznego.

Twórczośc poetycka Adama Asnyka wobec tradycji literackiej.
Adam Asnyk w swoich utworach głeboko nawiązuje do romantyzmu. Związki Asnyka z romantyzmem sa bardzo istotne. Siegaja one w sama metode organizowania obrazu poetyckiego i stylu wypowiedzi. Np. utwór "sonet" dobitnie swiadczy o głębokim wniknieciu w tradycję poetycka Mickiewicza. Odnajdujemy w nim atmosferę miłosnych liryków autora "Grazyny".Asnyk operujac własną materia poetycką, rekonstruuje niejako romantyczny styl wypowiedzi. Asnyk był uczniem i kontynuatorem romantyzmu, kontynuatorem twórczym, zdolnym rozwijac na nowo , po swojemu watki myślowe i tendencje stylotwórcze odnalezione w dziełach pisarzy tamtego okresu. Nie byl epigonem powielajacym cudze formy wypowiedzi i motywy tematyczne. Na jego zwiazki z romantyzmem mozna poswiadczyc nawiazaniem w swoich utworach do utworow tamtego okresu; np "Apostrofa" - "Grób Agamemnona", "Oda" - "Oda do młodosci", "Niesmiertelni" - "Przedświt". Do romantyzmu nawiazuje tez w takich utworach jak "Sen grobów", "Pamięci Józefa P.", "Przeminał czas", "Na zgon poezji", "Baśń teczowa", "Na grobie Wincentego Pola", "W dwudziestopięcioletnią rocznicę powstania 1863 roku", "Zapomnij o tem!", "na obchód Słowackiego", "W dzień złozenia zwłok Mickiewicza na Wawelu". Asnyk zacieśnia repertuar odziedziczonych po romatyzmie problemow i technik budowania wyrazu artystycznego, a rownoczesnie w niejednym wychodzi poza krąg. To co przejął z pozytywizmu na swoj sposob zromantyzował. Odromantyzowal takze w pewnym stopniu romantyzm. Nie przyjał go z calym dobrodziejstwem inwentarza , lecz dokonal znamiennego wyboru z jego spuścizny. -zarowno jesli chodzi o postawe wobec świata, jak i o metody ksztaltowania środków wyrazu artystycznego. Poezja Asnyka w porownianiu z poezja jego mistrzów to "zejście z hymnu do prostej powiesci".Staranna cyzelatura wersyfijacyjna i jezykowo-stylistyczna , powsciagliwosc w wyrazaniu uczuc , przedmiotowosc ujecia, jasne precyzyjne wypowiedzenie tego, co sie wypowiedziec zamierzalo to cechy poezji Asnyka, zblizajace go do parnasizmu. Budowa nowego, lepszego swiata - zdaniem Asnyka - nie powinna opierac sie na negacji dorobku poprzednich pokolen. Mlodzi musza miec swiadomosc, ze idealy poprzedniej epoki staly sie fundamentem, na którym buduja nowe spojrzenie na swiat. Romantykom nalezy sie szacunek i uznanie. Poeta przestrzega tez mlodych przed osadem nastepnych pokolen. Jezeli pozytywisci podepcza idealy romantyków, nie beda mogli oczekiwac od nastepnych pokolen uszanowania wlasnych mysli.

Artystyczna odrebność liryki A. Asnyka na tle epoki.
Adam Asnyk znajdowal sie w pozytywizmie w dosc specyficznej sytuacji - byla to epoka podporzadkowujaca wszelka literature konkretnym celom, takim jak edukacja spoleczenstwa itp., a taki podejscie do literatury raczej wykluczalo poezje z kregu lit. pozytywistycznej; jednak Asnyk wyrwal sie z tego kregu prozy; uwazal sie równiez za kontynuatora tradycji romantycznych, choc jego ideologia odbiega od zalozen tej epoki, a mocno zbliza sie do pozytywizmu, jednak nigdy nie zmienia sie we wrogosc przeciwko romantykom, przeciwnie: przychylal sie do koncepcji pogodzenia tych dwóch odmiennych epok;
Egzystowanie na skraju dwóch epok dawalo Asnykowi wielka swobode tworzenia, gdyz wlasciwie nie mial duzej konkurencji (poza Konopnicka); stad tez mamy tak wielka róznorodnosc tematyczna poezji Asnyka; Zacznijmy od tego, co najbardziej przybliza Asnyka do pozytywizmu; wiersz "Do mlodych" mozemy przyrównac do "Ody do mlodosci" Mickiewicza - jest równiez swego rodzaju manifestem ideowym, choc zalozenia ideowe sa co najmniej sprzeczne z tymi, które glosil wieszcz. Glosi wszystkie wazne idee epoki (np. te, które pochodza od Comte'a): kult nauki, wiedzy i prawdy, wzywa do aktywnego udzialu w tym nowym swiecie; wazne jest jednak to, ze nie calkowicie zrywac z przeszloscia, chce, aby odnoszono sie z szacunkiem do romantyzmu, gdyz jest to wielkie kulturowe dziedzictwo, którego nie wolno zaprzepascic; ten watek pogodzenia z romantyzmem pojawia sie równiez w wielu innych wierszach ("Daremne zale"), czasem przeradza sie to nawet w wyrazanie niektórych idei romantycznych, takich jak kult jednostki wybitnej ("Limba"); mimo swojego zainteresowania romantyzmem rozumie jednak koniecznosc zmian, ewolucji swiata, co uzasadnia nadejscie nowej epoki i odejscie starej z mrok przeszlosci (Sonet I z cyklu "Nad glebiami"); Poza watkami egzystencjalnymi, Asnyk porusza takze tematyke bardziej przyziemna: pisze wiele pieknych erotyków, w których do milosci podchodzi z wielu róznych stron: raz zauwaza, ze milosc romantyczna, która idealizuje kochanka jest bez sensu i ze nie wierzy w milosc, gdy zorientowal sie, ze zwykle jest to po prostu zwykla salonowa gra ("Karmelkowy wiersz"); z drugiej strony jednak ze zdumieniem zauwaza, ze znowu zakochal sie, i ze znowu wierzy w milosc - ma ona dla niego wielkie znaczenia ("Ja ciebie kocham"); Innym znowu razem pokazuje swój smutek i rozpacz z powodu rozstania z ukochana ("Ach, jak mi smutno"); Jest równiez ciekawy i dosc popularny wiersz "Miedzy nami nic nie bylo", który jest antyteza: mimo iz na poczatku nadmienia pod. lir., ze nie miedzy nim i opisywana kobieta nic nie bylo, to jednak podawane dalej przyklady absolutnie temu zaprzeczaja; Mamy tu wiec deklaracje ideowa epoki pozytywizmu, próbe pogodzenia romantyzmu z pozytywizmem, ogólne przemyslenia filozoficzne w cyklu "Nad glebiami" oraz ciekawa liryke milosna;
Liryka A. Asnyka: wybory i fascynacje tematyczne.
Poezje Adama Asnyka mozna podzielic na cztery "motywy problemowe":
Liryka milosna, która jest poezja uczucia niespelnionego, niedopowiedzianego. Asnyk przedstawia pierwsze drgnienie serca lub ból po utracie ukochanej osoby ("Miedzy nami nic nie bylo"). Drugi motyw to piekno tatrzanskiej przyrody. Wiersze poety utrwalaja piekno regionu, zawieraja refleksje, jaka rodzi sie we wrazliwej wyobrazni pod wplywem piekna górskich krajobrazów. Trzeci motyw to motyw powstania styczniowego. W utworach brzmia: rozpacz i pesymizm, czasem nawet bluznierstwo wobec ojczyzny, sad nad ideologia romantyczna. Czwarty to nurt refleksyjno-filozoficzny, w którym poeta skonstruowal wlasna koncepcje filozoficzna, w której zdefiniowal przeszlosc, przyszlosc, zagadnienia przemijalnosci i postepu.

Twórczość poetycka A. Asnyka wobec tradycji literackiej i współczesnych tendencji w liryce okresu.
Asnyk trafia, w sposob wysoce dla siebie niekorzystny, pomiedzy romantyzm i pozytywizm. Zwiazki jego z romantyzmem sa wyraźne i łatwo uchwytne, zwiazki z pozytywizmem mniej jasna i ścisłe. Pierwsze z nich nasuwają mysl o wielkiej, goracej miłości, drugie o małżenstwie z rozsądku, ktore zawieramy wtedy, gdy juz "jestesmy z ducha wytrzeźwieni,/ Bracia rozumni, czciciele pieczeni". Poeta jest przystosowującym sie do stworzonej przez pozytywizm sytuacji kulturowo-społecznej zapóxnionym romantykiem. Na jego zwiazki z romantyzmem mozna poswiadczyc nawiazaniem w swoich utworach do utworow tamtego okresu; np "Apostrofa" - "Grób Agamemnona", "Oda" - "Oda do młodosci", "Niesmiertelni" - "Przedświt"; a scislej mówiac jego fragment zaczynajacy sie od słów: "Ha! myslicie, że kto kocha / I umiera, ten juz ginie?". Do romantyzmu nawiazuje tez w takich utworach jak "Sen grobów", "Pamięci Józefa P.", "Przeminał czas", "Na zgon poezji", "Baśń teczowa", "Na grobie Wincentego Pola", "W dwudziestopięcioletnią rocznicę powstania 1863 roku", "Zapomnij o tem!", "na obchód Słowackiego", "W dzień złozenia zwłok Mickiewicza na Wawelu". Związki Asnyka z romantyzmem sa bardzo głebokie i istotne. Asnyk operujac własną materia poetycką, rekonstruuje niejako romantyczny styl wypowiedzi. Nie byl epigonem powielajacym cudze formy wypowiedzi i motywy tematyczne. Z romatyzmem łączyło go o wiele wiecej niz z pozytywizmem. Interesował sie współczesna wiedza i otwierajacymi sie dzieki jej zdobyczom nowymi perspektywami swiatopogladowymi, nowymi mozliwosciami szeroko zakrojonej syntezy filozoficznej. ( próbe trgo podejmnie Asnyk w cyklu "Nad głebiami"). Kolejny punkt styczny z pozytywizmem to demokratyzm ("Herakles"), w ktorych imieniu poeta stawia ostre zarzuty "Dzisiejszym idealistom", twardo bierze w cugle własnego Pegaza ("Juliuszowi Mien"), pisze wiersze tak mocno zaangazowane, jak "Bez odpowiedzi" czy "Wśród przełomu. Staranna cyzelatura wersyfijacyjna i jezykowo-stylistyczna , powsciagliwosc w wyrazaniu uczuc , przedmiotowosc ujecia, jasne precyzyjne wypowiedzenie tego, co sie wypowiedziec zamierzalo to cechy poezji Asnyka, zblizajace go do parnasizmu.

Na czym polega ludowość wierszy A. Asnyka ?
Asnyk, ostracony i zlekceważony przez koła elity ciążące ku wszelkim odmianom artystycznego awangardyzmu, zyje dzis jako poeta ludowy. Swoja akceptacje w tej roli zawdziecza w duzym stopniu temu, ze wyrozniajac sie "bogatą umysłowością, powaga charakteru, spokojnym pieknem artyzmu i nie wdzierajac sie (...) na piedestał wieszcza, wodza i karciciela błądzących, poprzestawał na roli krzepiciela wątpiacych i przewodnika szukajacych nowych dróg w chwili cięzkiego przełomu".Asnyk działa tak jakby za swą dewizę przyjął słowa "Żyłem z wami, cierpiałem i kochałem z wami". Nie wynosi sie nad odbiorce swych wierszy, nie odcina sie od niego wzgardzeniem i lekceważeniem. nawiązuje kontakt z czytelnikiem, jak równy z równym. Istnieje pewna forma uludowiania sie literatury, utrwalanie sie dzieł i autorów w kregach czytelniczych spoza elity intelektualnej. Własnie ci ludzie jak mowi o nich Norwid, rozrozniaja "warstwe wiedną oraz majacą czysta serca wolę". Sa to ci, ktorzy szukaja w literaturze nie tylko rozrywki, ale również pomocy moralnej, inspiracji myslowej, pocieszenia i ukojenia przez kontakt z pieknem, zjawiajacym sie w postaci dostepnej ich wrazliwościi kulturze duchowej. Ten lud własnie czyta Asnyka, a Asnyk dla nich pisze. Asnyk w utworach ludowych traktuje czytelnika jak równego sobie. Jego poezja jest uniwersalna. Tworzy literackie libretta dla melodii emocjonalnych stanów czytelnika, dla "poezji przeżywanej" tego, kto sam nie pisze wierszy, ale rad by w cudzych wierszach odczytac siebie. Ta swoista bezosobistosc liryki Asnyka sprawia, ze staje sie ona na pewnien sposob powzja powszechną, własnoscia każdego. Asnyk byl artysta, ktorego "dusza wznosiła sie ponad namietnosci", byl poetą, ktory znajdowal przyjemnosc w czystszych tematach, godniejszych ludziach, subtelniejszych powikłaniach i rozwiązaniach.. Asnyk ujarzmiał wolę, przekształcał zwierzę, tworzył człowieka, kształtował, przetwarzał i doskonalił zycie. Z motywów ludowych pochadza takie wiersze Asnyka jak: "Siwy koniu", "Szumi w gaju brzezina", "Klatwa", "Huczy woda po kamieniach", "Błaka sie wicher w polu", "Bodaj owa rzeczka...", "Nie bede cie rwała", "Słonko", "W chacie...", "Zdradzieckie drzewo", "Chłopca mego mi zabrali", Przykro, przykro jest debowi".

Motywy antyczne w liryce A. Asnyka.
Poczawszy od połowy lat 70-tych w tworczosci Asnyka wystepuja coraz czesciej wiersze w ktorych poeta, badz to w sposob posredni, badz poprzez wypowiedzi postaci mitologicznych głosi swoje credo swiatopogladowe. Pojawia sie ono w roznych wariantach; trwała ich podstawą jest przeswiadczenie, ze przemijalność ( "marnosc nad marnosciami" z Ksiegi Koheleta; czlowiek jeest poddany nieustajacemu prawu przemijania) to powszechne prawo istnienia. Ale przemijalnosc ta jest ukierunkowana: odbywa sie konfliktowo, droga przemocy, okupiona bywa ofiarami, zmierza jednak ku harmonii i doskonałości. W sferze ludzkiej przynosi czesciowe urzeczywistnienie dobra i poznania prawdy; samo juz zreszta dazenie do tych celów, zapisujac sie trwałym sladem w rzeczywistosci , nadaje sens egzystencji ludzkiej. W cyklu Freska starozytne przejawiał sie kult bogów olimpijskich np w wierszu "Herakles". Opisuje on tam słynnego Heraklesa, opisuje jego bohaterstwo, wymienia jego dobre cechy. Innym wierszem nawiazujacym do milologii starozytnej jest "Tetys i Achilles"

Filozoficzno-refleksyjna liryka A. Asnyka.
Nurt refleksyjno-filozoficzny, w którym poeta skonstruowal wlasna koncepcje filozoficzna, w której zdefiniowal przeszlosc, przyszlosc, zagadnienia przemijalnosci i postepu. Nurt refleksyjno-filozoficzny - Asnyka fascynowaly takie zagadnienia jak: przemijalnosc, przyszlosc, bieg czasu, postep. Ciagly postep ciagle ustepowanie starszych pokolen nastepnym - jest dazeniem do doskonalosci i harmonii. Asnyk widzial swiat w "podwójnym" ujeciu: mlodosc- starosc , nowosc- tradycja , przyszlosc -przeszlosc. Przykladem moze tu byc wiersz pt.: ”Sonet XII” Jest w nim mowa o tym, ze przeszlosc nie umiera w calosci tylko odchodzi. Odchodza stare idealy, pojawiaja sie nowe. Nowe pokolenie bazuje na doswiadczeniach starych. ”A grób proroka, medrca, bohatera jasnych zywotów staje sie kolyska”. Kolejnym wierszem sa ”Daremne zale..” uwazany jako wiersz- manifest. Jest to utwór skierowany do starych, do odchodzacego pokolenia- rzeczników idei i poezji romantyzmu. Asnyk nawoluje do zrozumienia i wejscia w naturalny bieg istnienia. ”Daremne zale ,prózny trud” to slowa okreslajace zal ludzi za przeszloscia i kurczowe trzymanie sie starych idealów. Asnyk mówi, ze prawem istnienia a nie bolaczka jest nastepstwo pokolen: mysli w biegu, nowe zycie, fale zycia. Jedyne co mozna zrobic, to isc naprzód z zywymi. ”Do mlodych” jest natomiast manifestem do mlodego pokolenia, czyli do pozytywistów, do nowej fali ludzi aktywnych. Poeta glosi mlodym by poszukiwali prawdy na swój wlasny sposób, by szerzyli wiedze, budowali przyszlosc. Jest to równiez wiersz-hold. Przestroga przed profanacja przeszlosci, nawolywanie do szacunku wobec przeszlosci. Dzielo ojców- przeszlosci oltarze (“nie depczcie przeszlosci oltarzy”)- to swietosc, bo wlozyli w nia to samo uczucie.

Liryka miłosna A. Asnyka.
Liryka milosna, która jest poezja uczucia niespelnionego, niedopowiedzianego. Asnyk przedstawia pierwsze drgnienie serca lub ból po utracie ukochanej osoby ("Miedzy nami nic nie bylo"). Liryka milosna - przedstawia uczucie niespelnione, niedopowiedziane, pierwsza milosc, pierwsze mocne uderzenie serca, ukazuje gorycz rozstania ,zal po stracie ukochanej osoby. Pieknym wierszem z tej serii jest utwór: ”miedzy nami nic nie bylo”. Milosc ukazana jest tu jako uczucie platoniczne, dreczace mysli podmiotu lirycznego. Nie do konca jest jednak romantyczne poniewaz romantyzm rezerwowal wielkie, prawdziwe uczucie jedynie dla wybitnych, wybranych jednostek. Natomiast sytuacja wybrana przez Asnyka jest sytuacja, w której moze znalezc sie kazdy z nas. Wiersz wlasnie z tego powodu nie stracil swej aktualnosci. Innym wierszem jest “karmelkowy wiersz”, w którym autor poczatkowo charakteryzuje romantyczne podejscie do kobiety jako idealu. Nastepnie zmienia sie jego podejscie do “plci pieknej” i stosunek do niej. Nazywa kobiety lalkami a siebie Don Kichotem. Autor juz nie kieruje sie sercem. W utworze uderza nas ironia, sarkazm wynikajacy z rozczarowania.

"Sen grobów" A. Asnyka: problematyka i mysl przewodnia.
W utworach Asnyka odzwierciedlilo sie tragiczne przezycie pokoleniowe, jakim byla kleska Powstania Styczniowego. Widoczny jest gleboki pesymizm i krytycyzm wobec przeszlosci. W symbolicznym poemacie "Sen grobów" dokonal Asnyk politycznego rozrachunku z postawami wobec zrywu narodowego. Poeta, podobnie jak inni pozytywisci, uwazal, ze wykrwawionemu narodowi potrzebna jest cnota wytrwania. Lata nastepne przyniosly istotna zmiane w twórczosci poety. Nastapil odwrót od rozpamietywania kleski powstanczej oraz zainteresowanie przemianami zachodzacymi w spoleczenstwie. Duza czesc wierszy stanowila dialog ze wspólczesnoscia. Asnyk próbowal okreslic miejsce poezji w nowej epoce, ocenic przeszlosc, która stwarzala warunki rozwoju sztuki i wyznaczala poecie uprzywilejowane miejsce w spoleczenstwie. Niekiedy Asnyk wystepowal jako Herold nowych hasel. Nigdy nie wypowiedzial sie bez zastrzezen do owych zalozen, nigdy nie przestawal zalowac czasów "rapsodów slawy i miecza". Taka postawa sceptyka przekonanego o wzglednosci wszelkich idealów, o ustawicznym przemijaniu wszystkiego, co ludzkosc uwazala za swietosc, zawazyla na swoistym charakterze programowych utworów Asnyka. Motyw powstania styczniowego-Przede wszystkim poemat ”Sen grobów”. W utworze tym brzmi rozpacz i pesymizm, czasem nawet bluznierstwo wobec ojczyzny, sad nad ideologia romantyczna. Po klesce poeta proponuje uzbroic sie w sile wytrwania, przeczekac noc niewoli- oto co pozostaje wykrwawionemu narodowi. Równiez wiersz ”Sonet XXIX” jest przypomnieniem o narodzie polskim. Za przyczyne upadku panstwa polskiego poeta uznaje zlekcewazenie zla oraz zagrazajacego zewszad Ojczyznie zwatpienia.

Problematyka i mysl przewodnia cyklu "Nad głębiami".
Jest to system filozoficzny ujety w cykl 30 sonetow (1883-1894).System filozoficzny Asnyka skonstruowany w tym poemacie, powstal w wyniku stopienia elementow pozytywistycznego scjentyzmu z elementami antypozytywistycznymi. Do tych ostatnich nalezy głęboki sceptycyzm poznawczy Asnyka, ktory głosi podstawowa bezradnosci rozumu ludzkiego wobec tajemnic przyrody, Przyjmuje takze dualistyczna koncepcje świata jako skladajacego sie ze swiata atomow rzadzonego prawami mechaniki, i swiata ducha, ktory poeta nazywa mocą wieczna lub myslą tworcza. Pojmowanie ewolucji jako pochodu ducha ku coraz doskonalszym formom, realizowanemu przede wszystkim przez mękę i cierpienie a nawet smierc. Pozytywistyczny wtręt w te romantyczna koncepcję stanowi pojecie jedynej formy nieśmiertelności jak wkładu ludzkosci w ogolne dzieło ludzkości. Dzieje czlowieczenstwa poeta pojmuje jako żywy dorobek przekazywany z pokolenia na pokolenie, spuściznę, ktora wzbogacona dzieki pracy pokoleń umozliwi moralną doskonałość przyszlej ludzkosci. Swoją konstrukcje myślową zamyka poeta wizją przyszłości Polski: odrodzenie moralne narodu, odkupienie jego dawnych win, pozbycie sie dawnych wad umożliwi odzyskanie niepodleglosci, zwycieskie przetrwanie grobu.