Japonia

Położenie

Archipelag japoński, leżący u wschodnich wybrzeży kontynentu azjatyckiego, rozciąga się wąskim łukiem o długości 3.800 km, od 20º25' do 45º33' szerokości geograficznej północnej. Ogólna powierzchnia Japonii wynosi 377.819 km² - nieco więcej niż obszar Wielkiej Brytanii, ale tylko około 1/9 obszaru Indii i 1/25 obszaru USA - co stanowi mniej niż 0,3% ogólnej powierzchni lądów świata. Archipelag składa się z czterech głównych wysp: Honsiu, Hokkaido, Kiusiu i Sikoku (w kolejności od największej do najmniejszej), a ponadto z kilku łańcuchów wysp i tysięcy mniejszej wysepek. Honsiu zajmuje ponad 60% ogólnej powierzchni Japonii.

Lądy

Góry stanowią bardzo ważną część Japonii, zajmują prawie 70% powierzchni kraju. Większość najwyższych gór znajduje się na wyspie Honsiu. Jeden bardzo słynny łańcuch górski nosi nawet nazwę Japońskich Alp. Wiele z tych szczytów wznosi się ponad 3000 m. nad poziomem morza. Najsłynniejsza jest oczywiście góra Fudzi. To najwyższy szczyt Japonii; ma 3776 m.


Bardzo wiele gór w Japonii jest pochodzenia wulkanicznego i dlatego w niektórych rejonach podgórskich biją gorące źródła. Jest to zjawisko naturalne - wynik podziemnej aktywności wulkanicznej. W niektórych źródłach woda jest tak gorąca, że można w niej nawet ugotować jajko na twardo! W Japonii jest 67 wulkanów i prawie wszystkie są aktywne. W ubiegłych latach zdarzyło się kilka poważnych wybuchów wulkanów, które zniszczyły wiele domów i spowodowały śmierć pewnej liczby osób. Mimo ryzyka, ludzie chętnie osiedlają się w pobliżu czynnych wulkanów, ponieważ lawa wulkaniczna znakomicie użyźnia ziemię. W Japonii zdarzają się również trzęsienia ziemi - co roku notuje się siedem - osiem tysięcy wstrząsów. Większość z nich jest tak nieznaczna, że nikt ich nie zauważa, ale od czasu do czasu duże trzęsienia ziemi może spowodować poważne straty. Dlatego budynki projektuje się tak, aby były odporne na wstrząsy. Specjalnie fundamenty pozwalają na łagodne kołysanie się budynków, które dzięki temu znacznie rzadziej ulegają zniszczeniu. Tak oto Japończycy nauczyli się żyć w harmonii z przyrodą.

Morza

Jeśli jakiś kraj składa się z samych wysp, musi mieć bardzo długą linię brzegów. Zbiorniki wodne są bardzo ważną częścią krajobrazu Japonii: są tu przepiękne górskie jeziora, Morze Japońskie na zachodzie i Pacyfik na wschodzie. Archipelag Japoński leży na szlaku tropikalnych burz, zwanych tajfunami, które najczęściej zdarzają się pod koniec lata lub wczesną jesienią. Tajfuny mogą powodować powodzie, osunięcia gruntu, niszczyć zbiory i domy.

Klimat i pory roku

Klimat Japonii jest bardzo zróżnicowany. Na północy zimy są mroźne i śnieżne, temperatura może spadać nawet do -40ºC, a zimne wichry znad Syberii i Mongolii często przynoszą ze sobą zamiecie śnieżne. Lata są łagodne; temperatura dochodzi do 20ºC. Na wyspach na południu, na przykład na Okinawie, jest dużo cieplej; co najmniej 30ºC latem i rzadko kiedy poniżej 15ºC zimą. W Tokio latem jest gorąco i wilgotno, a zimą chłodno - zwykle około 5ºC. W klimacie prawie całej Japonii możemy wyróżnić cztery odrębne pory roku. Nadejście wiosny (haru) zwiastują kwitnące śliwy i wiśnie, a wszystkie prognozy pogody w tym okresie podają kiedy przewidywane jest kwitnienie tych drzew w różnych częściach kraju. Japończycy bardzo lubią przyglądać się kwitnącym wiśniom. Pod drzewami urządza się pikniki, aby uczcić nadejście wiosny. Ten zwyczaj nazywa się "oglądaniem kwiatów" (hanami). Od początku czerwca do połowy lipca jest gorąco i często padają deszcze. Pora deszczowa (tsuyu) ma duże znaczenie dla uprawy ryżu. Od końca pory deszczowej do połowy września trwa pełnia lata (natsu). Z wyjątkiem Hokkaido, wszędzie jest gorąco i wilgotno. Gdy nadchodzi jesień (aki), temperatura spada i powietrze staje się chłodne i rześkie. To piękna pora roku: pogoda jest słoneczna, a drzewa mienią się żółcią i czerwienią. Zimą (fuyu) w północnej i zachodniej Japonii pada zwykle bardzo dużo śniegu. W tych rejonach odbywają się różne śnieżne festiwale - a najsłynniejszy z nich ma miejsce w Sapporo, na wyspie Hokkaido. Ze śniegu i lodu powstają olbrzymie rzeźby, a turyści z całego świata przyjeżdżają je oglądać i brać udział w zabawie.

Rośliny i zwierzęta

Świat roślinny Japonii jest bardzo piękny i zróżnicowany, ze względu na wielką różnorodność klimatu i ukształtowania terenu. Niektóre kwiaty i drzewa mają dla Japończyków szczególne znaczenie. Kwiaty wiśni (sakura), które bardzo szybko opadają, są poetycką refleksją nad zmiennością tego świata. Dla odmiany sosna (matsu) jest symbolem długowieczności, a bambus (take), ze względu na swą wytrzymałość i giętkość, symbolizuje umiejętność pokonywania trudności i siłę. Chociaż w Japonii jest wiele ptaków, owadów i małych zwierzątek, nie ma tu wielu dużych drapieżnych ssaków. Największe są niedźwiedzie, żyjące w górskich ostępach. W pobliżu wiosek i miast mieszkają lisy i kuno psy. W ludowych japońskich bajkach zwierzęta te często płatają ludziom różne złośliwe figle.

Ludność

W Japonii mieszka ponad 126 milionów ludzi. To siódmy kraj świata pod względem zaludnienia. Ostatnio zaludnienie utrzymuje się na stałym poziomie. Przewiduje się, że liczba mieszkańców Japonii osiągnie rekordowy poziom 130,4 miliona osób w roku 2010, a następnie będzie stopniowo maleć. Japończycy wywodzą się z mieszaniny różnych grup etnicznych. W dalekiej przeszłości, rdzenni mieszkańcy Archipelagu Japońskiego przemieszali się z przybyszami z kontynentu azjatyckiego i z wysp Pacyfiku. Z tego połączenia powstał dzisiejszy język japoński i kultura. Gdybyście wybrali się w podróż po Japonii, to z pewnością zauważylibyście różnice między poszczególnymi regionami, na przykład dialekty. W Tokio "dziękuje" to "arigato", ale w Kioto, na zachodzie Japonii, mówi się "ookini". Chociaż Japonia ma wielu mieszkańców, jej powierzchnia jest raczej niewielka, tak więc kraj jest gęsto zaludniony. Na jeden kilometr kwadratowy przypada przeciętnie 332 osoby. Trzeba jednak pamiętać, że większa część kraju jest górzysta i nie nadaje się do wykorzystania, w rzeczywistości więc Japończycy zamieszkują na mniej niż dziesięciu procentach powierzchni swojego kraju. Widzimy zatem, że w niektórych regionach gęstość zaludnienia znacznie przekracza przeciętną. Wielu Japończyków mieszka na nadmorskich nizinach. Tam zresztą znajdują się największe miasta. Ponad cztery piąte ludności mieszka w miastach lub miasteczkach. W Tokio, stolicy Japonii i jej największym mieście, mieszka 12 milionów osób. Fukuoka, Kobe, Kioto, Osaka, Sapporo i Jokohama mają ponad milion mieszkańców każde. Rolnictwo
Tylko ok. 14% ziemi w Japonii nadaje się pod uprawę. Gospodarstwa są małe, mają przeciętnie 1,4 ha. Każdy kawałek miejsca jest cenny i wykorzystywany pod uprawę. Farmerzy starają się uzyskać z każdego hektara jak najwyższe zbiory i dzięki stosowaniu nawozów , skomplikowanych maszyn i troskliwej uprawie według najnowocześniejszych metod, produkują aż dwie trzecie owoców i warzyw spożywanych w Japonii. Niektórzy farmerzy hodują kury, krowy i świnie. Japonia produkuje tyle ryżu, że starcza dla wszystkich mieszkańców, ale musi importować wiele innych produktów żywnościowych.

Handel

W roku 1997Japonia wydała40,9 tryliona jenów (340 miliardów dolarów) na import z innych krajów. Na eksporcie towarów i usług zarobiła natomiast 50,9 tryliona jenów (422 miliardy dolarów). Japonia handluje prawie ze wszystkimi krajami świata, ale ponad jedna trzecia eksportu trafia do Stanów Zjednoczonych, skąd pochodzi jedna czwarta japońskiego importu. Innymi ważnymi partnerami handlowymi są kraje azjatyckie, takie jak Hongkong, Singapur, Korea Płd. i Tajwan. Wiele japońskich firm otwiera swoje fabryki w innych krajach. W 1997 wydano ponad 54 miliardy dolarów na budowę nowych fabryk i biur na całym świecie. Rząd japoński przeznacza także bardzo poważne sumy na pomoc gospodarczą dla krajów rozwijających się.

Zatrudnienie i praca

Około 90% Japończyków uważa się za przedstawicieli klasy średniej, a japońscy pracownicy należą do najlepiej opłacanych na świecie. Według danych statystycznych Ministerstwa Pracy, w 1993 roku Japończycy zatrudnieni w sektorze produkcyjnym zarabiali średnio 1.782 jeny na godzinę. Po przeliczeniu według kursu wymiany z tego roku, ich koledzy w Stanach Zjednoczonych zarabia średnio 1.471 jenów, czyli o 17% mniej.
Międzynarodowy przegląd porównawczy sektora produkcyjnego przeprowadzony w 1993 roku wykazał, że pracownicy przepracowali średnio w roku 1.966 godzin w Japonii i 1.976 godzin w Stanach Zjednoczonych, 1.678 we Francji i 1.529 w Niemczech. Japońscy pracownicy wykorzystywali średnio w roku 11 płatnych dni urlopu, to znaczy mniej niż połowę urlopu wykorzystywanego przez ich kolegów w Niemczech (29) i innych krajach europejskich. Z tej i innych przyczyn, pracownicy japońscy mają o 20-30 dni wolnych od pracy mniej (126) niż ich europejscy koledzy. W wyniku przeglądu dokonanego przez Ministerstwo Pracy w 1994 roku okazało się, że wprawdzie w sumie 88,6% firm japońskich wprowadziło co najmniej jeden pięciodniowy tydzień pracy w miesiącu, tylko 24,3% z nich obowiązuje on przez cały miesiąc. W związku z tym można powiedzieć, że wiele jest jeszcze do zrobienia na rzecz zwiększenia czasu wolnego od pracy w przypadku japońskich pracowników, między innymi poprzez zachęcanie ich do wykorzystywania w większym stopniu płatnych urlopów oraz propagowanie wprowadzenia pełnych, dwudniowych weekendów. Podejmowane są stałe wysiłki w celu zmniejszenia godzin pracy. Na podstawie zmiany ustawy o normach pracy z 1987 r., począwszy od kwietnia 1988 roku, ustawowy tydzień pracy został skrócony z 48 do 46 godzin. Ustawowy 40 godzinny tydzień pracy został wprowadzony w kwietniu 1994 roku.
Bezrobocie w Japonii utrzymywało się na stałym poziomie około 2% do późnych lat siedemdziesiątych, ale stopniowo rosło w latach osiemdziesiątych, do 2,8%, czyli 1,71 miliona osób w roku 1986. Był to rekord zarówno w procentach, jak i w liczbach absolutnych, od czasu pierwszego opracowania danych statystycznych w 1953 roku. Kluczowymi czynnikami wpływającymi na wzrost bezrobocia było przestawienie się gospodarki japońskiej na wolniejsze tempo wzrostu i niedostosowanie rynku pracy towarzyszące szybkiemu procesowi restrukturyzacji w kierunku gospodarki funkcjonującej w oparciu o popyt krajowy, a nie eksport.
Ożywienie gospodarcze rozpoczęło się pod koniec roku 1986, a do roku 1988 rynek pracy znów się zacieśnił. W roku 1990 wskaźnik bezrobocia spadł do 2,1%. W porównaniu z latami sześćdziesiątymi i pierwszą połową lat siedemdziesiątych, kiedy to bezrobocie utrzymywało się na poziomie poniżej 2%, wskaźnik ten wydawał się wciąż wysoki, ale wynikało to głównie z niedostosowania dostępnych na rynku pracy kategorii pracowników pod względem umiejętności, wieku, miejsca zamieszkania, do kategorii pracowników poszukiwanych przez firmy. Firmy odczuwały dotkliwy brak rąk do pracy, w konsekwencji czego wzrosło nielegalne zatrudnienie cudzoziemców. Recesja, w której znalazła się gospodarka Japonii po załamaniu się gospodarki bańki mydlanej na początku lat dziewięćdziesiątych, spowodowała dalszy wzrost bezrobocia. Choć gospodarka zaczęła zdradzać oznaki ożywienia w 1994 roku, bezrobocie w tym właśnie roku osiągnęło najwyższy powojenny poziom 2,9%. W następnych latach wskaźnik bezrobocia dalej rósł, do 3,4% w listopadzie 1995 roku. Przenoszenie zakładów produkcyjnych za granicę celem uniknięcia skutków wzrostu kursu jena zrodziło obawy przed długotrwałym bezrobociem strukturalnym, w związku z czym tworzenie nowych stanowisk pracy stało się jednym z najważniejszych punktów programu rozwoju gospodarczego Japonii. Japonia musi utrzymać odpowiedni poziom wzrostu gospodarczego poprzez w porę podjęte działania makroekonomiczne, a także promować przekwalifikowywanie się pracowników i nabywanie nowych umiejętności.

Religia

Dwie najważniejsze religie Japonii to sintoizm i buddyzm. Chociaż wiele osób obecnie nie odczuwa przynależności do żadnej religii, większość jednak przestrzega sintoistycznych i buddyjskich tradycji i ceremoniałów. Na przykład uroczystości ślubne zwykle odbywają się według tradycji sinto, a pogrzeby są w większości buddyjskie. Chrześcijaństwo pojawiło się w Japonii w XVI wieku za sprawą portugalskich misjonarzy, ale tylko niewielki procent ludności jest tego wyznania. W Japonii jest również sporo nowych sekt, w większości inspirowanych przez jedną lub więcej religii tradycyjnych. Sintoizm jest religią narodową, głęboko zakorzenioną w historii starożytnej i mitologii kraju. Ludzie niegdyś wierzyli, że w przyrodzie istnieją siły duchowe (kami), które kryją się w drzewach, górach, morzu i wietrze. Starożytni oddawali cześć tym siłom i żyli w harmonii z naturą. W miarę rozwoju sintoizmu, kami poszerzyły się o przodków, bohaterów i ludzi obdarzonych szacunkiem. Początkowo cześć kami oddawano pod gołym niebem. Później zaczęto budować świątynie. W niektórych domach są "półeczki bogów" - ołtarze, na których stawia się ofiary dla bóstw. Buddyzm narodził się w Indiach i przybył do Japonii przez Chiny i Koreę około połowy VI wieku. Jest wiele różnych odłamów buddyzmu. W świątyniach jest zawsze posąg Buddy (butsuzo), przed którym wierni często palą kadzidło. Wiele rodzin ma buddyjskie ołtarze poświęcone czci przodków.