Wykorzystywanie surowców skalnych w Polsce

W produkcji przemysłowej przetwarza się wiele różnorodnych surowców, które najogólniej można podzielić na mineralne oraz pochodzenia rolniczego i leśnego. Surowce mineralne ze względu na przeznaczenie dzielimy na:
- energetyczne: węgiel kamienny, węgiel brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny, torf
- metaliczne: rudy żelaza, miedzi, cynku i ołowiu, rudy metali uszlachetniających stal, metale szlachetne oraz rudy metali lekkich i rzadkich
- chemiczne: siarka, sól kamienna i potasowa, fosforyty, gips, anhydryt
- skalne
Do surowców skalnych zaliczamy:

- wapienie, dolomity i margle – występują głownie w Górach Świętokrzyskich (Chęciny, Opatów, Wierzbica), na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej (od Krakowa po Wieluń), na Wyżynie Lubelskiej (Rejowiec), w okolicach Opola i na Kujawach
- gips – wydobywany na obszarze Niecki Nidziańskiej (Gacki, Wiślica, Pińczów)
- glina, piasek, żwir, ił – eksploatowane niemal na terenie całego kraju
- kaolin, gliny i iły ceramiczne – wydobywane w bardzo wielu miejscach na terenie całej Polski
- piaski szklarskie – najzasobniejsze złoża występują w rejonie Bolesławca, Kamiennej Góry, Tomaszowa Mazowieckiego i Baranowa

WYKORZYTYWANIE SUROWCÓW SKALNYCH W POLSCE

Główną branżą przemysłu mineralnego jest przemysł materiałów budowlanych. Przemysł ten, z wyjątkiem fabryk elementów prefabrykowanych, lokuje się w pobliżu źródeł zaopatrzenia w surowce.

W produkcji materiałów budowlanych pierwszoplanową rolę odgrywa przemysł cementowy. Przemysł ten skupia się w kilku okręgach: opolskim (cementownie Opole, Górażdże, Strzelce Opolskie), kieleckim (Sitkówka, Małogoszcz), chełmskim (dwie cementownie w Chełmie i jedna w Rejowcu). Ponadto duże zakłady znajdują się w Ożarowie (tarnobrzeskie), Rudnikach i Działoszynie, Wierzbicy, Bielawach. Wszystkie te cementownie są zlokalizowane w pobliżu złóż wapieni lub margli. Produkcja cementu, po załamaniu w 1989 r., w ostatnich latach wykazuje powolny wzrost. W 1980 r. wyprodukowano w Polsce 18,4 mln ton cementu, w 1990 r. 12,5 mln ton, a w 1996 r. -14 mln ton. Polski przemysł cementowy wykazuje oznaki zapóźnienia technologicznego. Stosowana w Polsce tzw. mokra technologia wymaga około dwukrotnie więcej energii niż nowocześniejsza metoda sucha. Ponadto w ogólnej produkcji cementu zbyt mało jest najwyższych gatunków.

Przemysł wapienniczy, podobnie jak cementowy, skupia się głównie w południowej części kraju, czyli w obszarze dość powszechnego występowania wapieni i margli. Oprócz budownictwa, wapno jest wykorzystywane również przez rolnictwo, przemysł sodowy i cukrowniczy. W odróżnieniu od przemysłu cementowego, przemysł wapienniczy jest reprezentowany przez dużą liczbę małych zakładów. Przemysł wapienniczy najsilniej jest rozwinięty w województwie świętokrzyskim (wielkie kombinaty wapiennicze w Nowinach i Sitkówce) i opolskim, a ponadto rozwinął się w województwach małopolskim, śląskim, lubuskim.

Przemysł kamieni budowlanych najsilniej rozwinął się w Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim, w województwie świętokrzyskim i krakowskim. W kamieniołomach Strzegomia, Strzelina, Jawora, Wałbrzycha i w Kotlinie Kłodzkiej wydobywa się głównie granity i bazalty, a w mniejszych ilościach również porfiry, melafiry, piaskowce i marmury. W rejonie Krzeszowic w województwie małopolskim eksploatowane są głównie porfiry i melafiry, a także dolomity. Z rejonu świętokrzyskiego pochodzą przede wszystkim piaskowce, a w mniejszych ilościach również marmury i kwarcyty.

Przemysł szklarski wykazuje powiązanie z rozmieszczeniem złóż piasków kwarcowych. Zużywa on także znaczne ilości paliw (obecnie głównie gazu ziemnego), co zapewne wpłynęło na skupienie się większości zakładów tej branży na południu kraju. Można wyodrębnić kilka obszarów koncentracji przemysłu szklarskiego. Największe skupienie hut szkła występuje na Dolnym Śląsku i w GOP. Obszar dolnośląski słynie również z produkcji kryształów cieszących się dużym uznaniem. Dużymi ośrodkami produkcji szkła są ponadto: Piotrków Trybunalski, Sandomierz, Ujście, Wołomin, Ożarów, Białystok.

Dolny Śląsk jest również największym okręgiem koncentracji przemysłu ceramiki szlachetnej; wiąże się to z występowaniem glin i iłów ceramicznych oraz kaolinu. Przemysł ten dostarcza porcelany, porcelitu, fajansu oraz wyrobów kamionkowych. Z produkcji wysokiej klasy porcelany słyną zakłady w Ćmielowie. Ceramiki ozdobnej i stołowej dostarczają ponadto zakłady w Suchedniowie, Opocznie, Pruszkowie, Włocławku, Chodzieży, Łubianie.