Postępowanie karne

1.Pojęcie postępowania karnego i prawa karnego procesowego.
Prawo karne procesowe – to zespół norm prawnych regulujących proces karny. Określają one prawa i obowiązki organów procesowych oraz innych uczestników postęp. karnego. Przepisy te określają również tok czynności których celem jest ujawnienie przestępstwa i wykrycie jego sprawcy a także orzeczenie w kwestii odpowiedzialności karnej sprawcy.
Postępowanie karne procesowe jest to zbiór przepisów regulujących proces karny przez określenie modelu czyli zespołu jego podstawowych elementów. KPK reguluje:
 status uczestników postępowania
 status organów procesowych
 status innych uczestników postępowania
 określa przebieg czynności procesowych
Proces karny – to zespół czynności uregulowanych przez KPK. Celem tych czynności jest wykrycie czynu zabronionego, wykrycie i ujęcie sprawcy, orzeczenie w kwestii odpowiedzialności
2.Funkcje procesu karnego i funkcje prawa karnego procesowego.
Funkcje procesu karnego:
 funkcja oskarżenia (którą realizuje oskarżyciel), celem tej funkcji jest dążenie do ukarania sprawcy przestępstwa poprzez ujawnienie przestępstwa, gromadzenie materiału dowodowego, dążenie do oskarżenia przed Sądem.
 funkcja obrony realizowana głównie w związku z zasadą prawa do obrony, polega na odpieraniu zarzutów i dążeniu do uniewinnienia bądź zmniejszenia zakresu odpowiedzialności karnej.
 funkcja orzekania realizowana przez organy procesowe głównie Sąd, obejmuje postępowanie dowodowe oraz wydanie rozstrzygnięcia w kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego.
Oskarżonym może być tylko osoba fizyczna (brak odpowiedzialności zbiorowej)
Funkcje Prawa Karnego Procesowego:
 funkcja porządkująca (regulująca), przepisy KPK koordynują poszczególne czynności procesowe oraz określają ich ramy i formy; np. postępowanie wyjaśniające później jurysdykcyjne I i II instancji,
 funkcja koordynująca np. terminy porządkujące, zawite, prekluzyjne, koordynuje się czynności wszystkich uczestników postępowania,
 funkcja gwarancyjna zabezpiecza ochronę interesów poszczególnych uczestników procesu (podejrzanego i pokrzywdzonego) chodzi o to aby podmioty te, mające pewne obowiązki i prawa czuły się w tym procesie bezpiecznie np. jeżeli pokrzywdzony ma określone uprawnienia w postępowaniu przygotowawczym to powinien o nich wiedzieć.
3.Cele i zadania procesu karnego. (4 punkty na pamięć)
Art.2 1. Przepisy niniejszego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby:
1) sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności,
2) przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego,
3) uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego,
4) rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie.
4.Stosunki procesowe w poszczególnych stadiach procesu.
Stosunki procesowe wynikają z trójpodmiotowego procesu. KPK reguluje wzajemne stosunki między organem i stronami a także między stronami. Stosunki procesowe to relatywizowane sytuacje prawne zachodzące pomiędzy uczestnikami procesu. Należą one do kategorii stosunków prawnych.
5.Przedmiot procesu.
Przedmiotem procesu karnego jest kwestia ustalenia odpowiedzialności prawnej w ramach procesu karnego- odpowiedzialności karnej za czyn przestępny.
6.Podstawa faktyczna procesu.
Podstawą faktyczną wszczęcia procesu karnego stanowią materiały dostatecznie uprawdopodabniające podejrzenie popełnienia czynu przestępnego.
(303KPK)
Jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, wydaje się z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o wszczęciu śledztwa , w którym określa się czyn, będący
przedmiotem postępowania oraz jego kwalifikację prawną.
7.Stadia procesu karnego.
1.przygotowawcze- może być prowadzone w formie śledztwa bądź dochodzenia (panem procesu jest prokurator)
2.jurysdykcyjne:
a)przygotowanie do rozprawy głównej:
-formalne sprawdzenie aktu oskarżenia (art.337)
1. Jeżeli akt oskarżenia nie odpowiada warunkom formalnym, wymienionym
w art. 119, 332 , 333 lub 335, a także gdy nie zostały spełnione warunki wymienione w art. 334, prezes sądu zwraca go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni.
2. Na zarządzenie, o którym mowa w 1, oskarżycielowi przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy.
3. Oskarżyciel publiczny, który nie wnosi zażalenia jest obowiązany wnieść w terminie wskazanym w 1 poprawiony lub uzupełniony akt oskarżenia.
-sądowa (merytoryczna) kontrola aktu oskarżenia (art.339)
1. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, jeżeli:
1) prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających,
2) zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia
postępowania,
3) akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335.
2. Jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel posiłkowy, prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie w celu zbadania, czy nie zachodzi potrzeba wydania orzeczenia, o którym mowa w 3 pkt 2, a także w art. 56 1.
3. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia, a zwłaszcza:
1) umorzenia postępowania na podstawie art. 17 1 pkt 2-11,
2) umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia,
3) wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania,
4) zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków
postępowania przygotowawczego,
5) wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania,
6) wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu,
7) wydania wyroku nakazowego.
4. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie ponadto, gdy zachodzi potrzeba
rozważenia możliwości przekazania jej do postępowania mediacyjnego;
przepis art. 320 stosuje się odpowiednio.
5. Strony, obrońcy i pełnomocnicy mogą wziąć udział w posiedzeniach wymienionych w 1 oraz w 3 pkt.1,2 i 6, z tym, że udział prokuratora i obrońcy w posiedzeniu w przedmiocie orzeczenia środka zabezpieczającego określonego w art. 94 albo 95 Kodeksu karnego jest obowiązkowy.
b)rozprawa główna
c)postęp. odwoławcze (apelacja)
d)postęp. sądowe po prawomocności orzeczenia (kasacja, wznowienie postęp. zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu):
4 rodzaje postęp.:
-postęp. o odszkodowanie
-postęp. o ułaskawienie
-postęp. w kwestii wydania wyroku łącznego
-postęp. w podmiocie podjęcia--------- o ułaskawienie
3.wykonawcze
8.Rodzaje procesów karnych.
a)proces karny zasadniczy - celem jest realizacja państwowego prawa karania, czyli wykrycia sprawcy
b)procesy pomocnicze - służą procesowi zasadniczemu
Procesami zasadniczymi są:
-postępowanie ekstradycyjne np. wydanie sprawcy przestępstwa który przebywa za granicą
-postępowanie w przedmiocie stosowania środków zapobiegawczych
-postępowanie w przedmiocie odtworzenia akt
-pomoc prawna
9.Podstawowe źródła procesu karnego.
-ustawa karno-skarbowa (10.09.99r.)
-kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (z 71r. ze zmianami)
-kodeks wykroczeń (z 71r.)
- ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich
- prawo o adwokaturze
- ustawa o prokuraturze
- ustawa o radcach prawnych
- tzw. ustawy policyjne
- konstytucja (02.04.97r.)
- 2 akty prawa międzynarodowego ratyfikowane przez Polskę
a) międzynarodowy pakt prawa obywatelskich i politycznych przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne ONZ (06.12.66r.-przyjęty). Polska ratyfikowała ten pakt 03.03.77r. i wszedł w życie 18.06.77r.
b) europejska konwencja o ochronie prawa człowieka i podstawowych wolności (przyjęta 04.11.50r., weszła w życie 09.53r.). polska podpisała tę konwencję 26.11.91r. –ratyfikowała 02.10.92r.


STADIA PROCESU KARNEGO:
1. STADIUM PRZYGOTOWAWCZE
2. STADIUM JURYSDUKCYJNE
3. STADIUM WYKONAWCZE


Art. 291. 1. (148) W razie popełnienia przestępstwa, za które można orzec grzywnę, przepadek, nawiązkę lub świadczenie pieniężne albo nałożyć obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, może z urzędu nastąpić zabezpieczenie wykonania orzeczenia na mieniu oskarżonego.


STADIUM PRZYGOTOWAWCZE- toczy się w określonych formach:
-śledztwo
-dochodzenie
DOCHODZENIE - forma prowadzenia postępowania przygotowawczego, toczy się w sprawach należących do właściwości sądu rejonowego i określonych w art. 325b k.p.k. Dochodzenie prowadzi Policja lub inny uprawniony organ. Prokurator sprawuje nadzór procesowy nad prowadzonym przez te organy dochodzeniem. Dochodzenie powinno być ukończone w ciągu 2 miesięcy. Prokurator nadzorujący dochodzenie może przedłużyć ten okres do 3 miesięcy. W razie nie zakończenia dochodzenia w ciągu 3 miesięcy dalsze postępowanie przygotowawcze prowadzi się w formie śledztwa.


Art. 309. (172) Śledztwo prowadzi się w sprawach:
1) o zbrodnie,
2) o występki - gdy osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator, funkcjonariusz Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Agencji Wywiadu,
3) o występki - gdy osobą podejrzaną jest funkcjonariusz Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, finansowych organów dochodzenia lub organów nadrzędnych nad finansowymi organami dochodzenia, w zakresie spraw należących do właściwości tych organów lub o występki popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem czynności służbowych,
4) o występki, w których nie prowadzi się dochodzenia,
5) o występki, w których prowadzi się dochodzenie, jeżeli prokurator tak postanowi ze względu na wagę lub zawiłość sprawy.
Wyróżnia się śledztwo: obligatoryjne, fakultatywne.

Art. 325b. 1. Dochodzenie prowadzi się w sprawach o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego:
1) zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym że w wypadku przestępstw przeciwko mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 50.000 złotych,
2) przewidziane w art. 159 i 262 2 Kodeksu karnego,
3) przewidziane w art. 279 1, art. 286 1 i 2 oraz w art. 289 2 Kodeksu karnego, jeżeli wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 50.000 złotych.


DOMINUSLITYS- szef procesu prokurator.
• strona czynna
POKRZYWDZONY
Art. 49. 1. Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.
2. Pokrzywdzonym może być także instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, choćby nie miała osobowości prawnej.
3. Za pokrzywdzonego uważa się zakład ubezpieczeń w zakresie, w jakim pokrył szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez przestępstwo lub jest zobowiązany do jej pokrycia.
4. W sprawach o przestępstwa, którymi wyrządzono szkodę w mieniu instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej, jeżeli nie działa organ pokrzywdzonej instytucji, prawa pokrzywdzonego mogą wykonywać organy kontroli państwowej, które w zakresie swojego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania.
Podstawowe prawa pokrzywdzonego:
1. Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną uprawnioną do działania we własnym imieniu i zgodnie z własnym interesem (art. 299 l kpk).
2. Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (art. 51 2 kpk).
3. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać najbliższe osoby, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia - prokurator (art.52 kpk).
4. Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu (art. 51 l kpk). Pokrzywdzony może też w toku postępowania karnego ustanowić swojego pełnomocnika (art. 87 1 kpk).
5. Jeżeli pokrzywdzony wykaże, że warunki materialne nie pozwalają mu na poniesienie kosztów związanych z pełnomocnictwem bez uszczerbku dla siebie i rodziny, może złożyć do prokuratora (w postępowaniu przygotowawczym) lub do sądu (w postępowaniu sądowym) wniosek o wyznaczenie mu pełnomocnika z urzędu (art. 87 l i 88 l kpk).
6. Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję (art. 304 l kpk). Jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo do prokuratora powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie (art. 306 3 kpk).
7. W razie złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie niektórych sprawców, obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku. Przepis ten nie dotyczy najbliższych osoby składającej wniosek (art. 12 2 kpk). Wniosek może być cofnięty za zgoda prokuratora lub sądu - do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej; nie dotyczy to przestępstwa określonego w art. 197 kk (art. 12 3 kpk).
8. Jeżeli istnieje uzasadniona obawa użycia wobec pokrzywdzonego, występującego w sprawie w charakterze świadka, przemocy lub groźby bezprawnej może on zastrzec dane swojego miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości sądu lub prokuratora. W takim wypadku pisma procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której świadek jest zatrudniony lub na inny wskazany przez niego adres ( art. 191 3 kpk).
9. W razie okazania osoby podejrzewanej, pokrzywdzony może domagać się, aby czynność tę przeprowadzono w sposób wyłączający możliwość jego rozpoznania przez osobę rozpoznawaną (art. 173 2 kpk).
10. Pokrzywdzony może składać wnioski o dokonanie czynności procesowych w toku postępowania przygotowawczego (art. 315 l kpk).
11. Jeżeli czynności śledztwa lub dochodzenia nie będzie można powtórzyć na rozprawie, pokrzywdzony może być dopuszczony do tej czynności, chyba że, w razie zwłoki, zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu. Prokurator może także dopuścić pokrzywdzonego do udziału w innych czynnościach śledztwa lub dochodzenia (art. 316 l, art. 317 kpk).
12. Organ prowadzący postępowanie przygotowawcze ma obowiązek doręczenia pokrzywdzonemu odpisu postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłych albo instytucji naukowej lub specjalistycznej oraz na wniosek pokrzywdzonego zezwala na wzięcie udziału w przesłuchaniu biegłego i zapoznaniu się z opinią (art. 318 kpk).
13. Pokrzywdzony w toku postępowania przygotowawczego może zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania świadka, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można go przesłuchać na rozprawie (art. 316 3 kpk).
14. Pokrzywdzony uczestniczący w czynnościach podpisując protokół może zgłosić zarzuty co do jego treści (art. 150 2 kpk).
15. Pokrzywdzony może żądać odpisu protokołu czynności, w której uczestniczył lub miał prawo uczestniczyć, jak również dokumentu pochodzącego od niego lub sporządzonego z jego udziałem (art. 157 3 kpk).
16. Pokrzywdzony ma prawo otrzymać na swój koszt po jednej kopii zapisu dźwięku lub obrazu utrwalonej w ten sposób czynności procesowej (art. 147 4 kpk).
17. Pokrzywdzony, za zgodą prowadzącego postępowanie, może w toku postępowania przygotowawczego przeglądać akta i sporządzać z nich odpisy, a także złożyć zażalenie na odmowę udostępnienia akt (art. 156 l i 5, art. 159 kpk).
18. Pokrzywdzonemu w toku dochodzenia lub śledztwa przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia - śledztwa oraz umorzenie postępowania i w związku z tym przysługuje mu prawo przejrzenia akt (art. 306 l kpk). Pokrzywdzonemu służy ponadto prawo do złożenia zażalenia na czynności inne niż postanowienia i zarządzenia, które naruszają jego prawa (art. 302 2 kpk).
19. Pokrzywdzony może złożyć wniosek o przeprowadzenie mediacji (art. 320 l kpk).
20. Pokrzywdzony może wnieść do sądu akt oskarżenia o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego w razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia. Termin do wniesienia aktu oskarżenia wynosi l miesiąc od doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia o postanowieniu. Akt oskarżenia powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata (art. 55 l i 2 kpk).
21. Pokrzywdzony po wniesieniu aktu oskarżenia aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego może złożyć oświadczenie, że chce działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 53 i 54 kpk) lub powoda cywilnego (art. 62 kpk). Jeżeli wystąpił z powództwem cywilnym w toku postępowania przygotowawczego, może żądać również jego zabezpieczenia (art. 69 2 i 3 kpk).
22. Pokrzywdzony, jako oskarżyciel posiłkowy, ma prawo składać wnioski dowodowe, być obecnym na całej rozprawie, zadawać pytania przesłuchiwanym osobom oraz złożyć apelację od wyroku. Jeżeli wyrok został wydany przez Sąd Okręgowy - apelacja musi być sporządzona i podpisana przez adwokata (art. 446 kpk).
23. W razie umorzenia lub zawieszenia postępowania przygotowawczego, w którym zgłoszone było powództwo cywilne, pokrzywdzony, w terminie 30 dni od daty doręczenia postanowienia, może żądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych (art. 69 4 kpk).
24. W razie skazania sprawcy za czyn określony w art. 46 kk., pokrzywdzony (lub inna uprawniona osoba) ma prawo zwrócić się do sądu z wnioskiem o orzeczenie obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody w całości lub części.

• strona bierna
PODEJRZANY
Art. 71. 1. Za podejrzanego uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego.
2. Za oskarżonego uważa się osobę, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu, a także osobę, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.
3. Jeżeli kodeks niniejszy używa w znaczeniu ogólnym określenia "oskarżony", odpowiednie przepisy mają zastosowanie także do podejrzanego.

Art. 72. (24) 1. Oskarżony ma prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim.
2. Tłumacza należy wezwać do czynności z udziałem oskarżonego, o którym mowa w 1.
3. Oskarżonemu, o którym mowa w 1, postanowienie o przedstawieniu, uzupełnieniu lub zmianie zarzutów, akt oskarżenia oraz orzeczenie podlegające zaskarżeniu lub kończące postępowanie doręcza się wraz z tłumaczeniem; za zgodą oskarżonego można poprzestać na ogłoszeniu przetłumaczonego orzeczenia kończącego postępowanie, jeżeli nie podlega ono zaskarżeniu.
Podejrzanemu przysługuje prawo do:
• składania wyjaśnień;
• odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania;
• składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia, obecności przy czynnościach dowodowych;
• korzystania z pomocy obrońcy;
• żądania przesłuchania go z udziałem ustanowionego obrońcy, którego niestawiennictwo nie tamuje przesłuchania (art. 300, 301 kpk).


STADIUM PRZYGOTOWAWCZE:
1) Proces zaczyna się od zawiadomienia o przestępstwie (art. 304 kpk)
2) Wszczyna się postępowanie karne w sprawie (art. 303 kpk)
3) czynności sprawdzające (art. 307 kpk)
4) Dochodzenie w niezbędnym zakresie (wstępne) konieczności zabezpieczania śladów przed ich utratą i trwa max. 5 dni (art. 308 kpk).
5) Wszczęcie postępowania w stosunku do konkretnej osoby. (art. 313 kpk).
6) Zamknięcie postępowania przygotowawczego. (art. 321 kpk).
7) I sposób zakończenia postępowania umorzenie. (art. 322 kpk)
8) Akt oskarżenia do sądu- skargi podstawowej (art. 331 kpk)
9) Wniosek o warunkowe umorzenie postęp. (art. 336 kpk)



Proces zaczyna się od zawiadomienia o przestępstwie.

Art. 304. 1. Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepis art. 191 3 stosuje się odpowiednio.

Zawiadomienie może mieć formę pisemną, ustną, e-mail, fax. Sporządza się pisemną notatkę protokół z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie.
Art. 143. 1. (63) Spisania protokołu wymagają:
1) przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie, wniosku o ściganie i jego cofnięcie,

Art. 300. (156) Przed pierwszym przesłuchaniem należy pouczyć podejrzanego o jego uprawnieniach: do składania wyjaśnień, do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania, do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia, do korzystania z pomocy obrońcy, do końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania, jak również o uprawnieniu określonym w art. 301 oraz o obowiązkach i konsekwencjach wskazanych w art. 74, 75, 138 i 139. Pouczenie to należy wręczyć podejrzanemu na piśmie; podejrzany otrzymanie pouczenia potwierdza podpisem.
Art. 304. 1. Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepis art. 191 3 stosuje się odpowiednio.
2. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.


WSZCZYNA SIĘ POSTĘPOWANIE KARNE W SPRAWIE
Art. 303. (158) Jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, wydaje się z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o wszczęciu śledztwa, w którym określa się czyn będący przedmiotem postępowania oraz jego kwalifikację prawną.
Art. 305. 1. (161) Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie organ powołany do prowadzenia postępowania przygotowawczego obowiązany jest wydać postanowienie o wszczęciu bądź o odmowie wszczęcia śledztwa.
2. (162) (uchylony).
3. (163) Jeżeli postanowienie o wszczęciu śledztwa wydaje Policja, niezwłocznie przesyła prokuratorowi jego odpis. Postanowienie o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu śledztwa wydaje prokurator albo Policja; postanowienie wydane przez Policję zatwierdza prokurator.
4. (164) O wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu śledztwa zawiadamia się osobę lub instytucję państwową, samorządową lub społeczną, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, oraz ujawnionego pokrzywdzonego, a o umorzeniu także podejrzanego - z pouczeniem o przysługujących im uprawnieniach.


CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCE

Art. 307. 1. (167) Jeżeli zachodzi potrzeba, można zażądać uzupełnienia w wyznaczonym terminie danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie lub dokonać sprawdzenia faktów w tym zakresie. W tym wypadku postanowienie o wszczęciu śledztwa albo o odmowie wszczęcia należy wydać najpóźniej w terminie 30 dni od otrzymania zawiadomienia.
2. W postępowaniu sprawdzającym nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego ani czynności wymagających spisania protokołu, z wyjątkiem przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie lub wniosku o ściganie oraz czynności określonej w 3.
3. Uzupełnienie danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie może nastąpić również przez przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej.
4. (168) (uchylony).
5. (169) Przepis 2 stosuje się odpowiednio w wypadku podejmowania przez organy ścigania przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa sprawdzenia własnych informacji, nasuwających przypuszczenie, że popełniono przestępstwo.
tezy z piśmiennictwa



DOCHODZENIE W NIEZBĘDNYM ZAKRESIE (WSTĘPNE) KONIECZNOŚCI ZABEZPIECZANIA ŚLADÓW PRZED ICH UTRATĄ I TRWA MAX. 5 DNI
Art. 308. (170) 1. W granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, prokurator albo Policja może w każdej sprawie, w wypadkach niecierpiących zwłoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe, a zwłaszcza dokonać oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukania lub czynności wymienionych w art. 74 2 pkt 1 w stosunku do osoby podejrzanej, a także przedsięwziąć wobec niej inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania krwi, włosów i wydzielin organizmu. Po dokonaniu tych czynności, w sprawach, w których prowadzenie śledztwa przez prokuratora jest obowiązkowe, prowadzący postępowanie przekazuje sprawę niezwłocznie prokuratorowi.
2. W wypadkach niecierpiących zwłoki, w szczególności wtedy, gdy mogłoby to spowodować zatarcie śladów lub dowodów przestępstwa, można w toku czynności wymienionych w 1 przesłuchać osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów, jeżeli zachodzą warunki do sporządzenia takiego postanowienia. Przesłuchanie rozpoczyna się od informacji o treści zarzutu.
3. W wypadku przewidzianym w 2, w sprawach, w których prowadzenie śledztwa jest obowiązkowe, najpóźniej w ciągu 5 dni od dnia przesłuchania wydaje się postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo, w razie braku warunków do jego sporządzenia, umarza się postępowanie w stosunku do osoby przesłuchanej.
4. W sprawach, w których obowiązkowe jest prowadzenie śledztwa przez prokuratora, postanowienie przewidziane w 3 wydaje prokurator.
5. Czynności, o których mowa w 1 i 2, mogą być dokonywane tylko w ciągu 5 dni od dnia pierwszej czynności.
6. W wypadkach określonych w 1 i 2 czas trwania śledztwa lub dochodzenia liczy się od dnia pierwszej czynności.
orzeczenia sądów
tezy z piśmiennictwa

WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA W STOSUNKU DO KONKRETNEJ OSOBY.
Art. 313. 1. (176) Jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w jego toku uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba, sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłasza je niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchuje się go, chyba że ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie podejrzanego nie jest możliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju.
2. Postanowienie o przedstawieniu zarzutów zawiera wskazanie podejrzanego, dokładne określenie zarzucanego mu czynu i jego kwalifikacji prawnej.
3. (177) Podejrzany może do czasu zawiadomienia go o terminie zaznajomienia z materiałami śledztwa żądać podania mu ustnie podstaw zarzutów, a także sporządzenia uzasadnienia na piśmie, o czym należy go pouczyć. Uzasadnienie doręcza się podejrzanemu i ustanowionemu obrońcy w terminie 14 dni.
4. W uzasadnieniu należy w szczególności wskazać, jakie fakty i dowody zostały przyjęte za podstawę zarzutów.


ZAMKNIĘCIE POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO.
Art. 321. 1. (185) Jeżeli istnieją podstawy do zamknięcia śledztwa, na wniosek podejrzanego lub jego obrońcy o końcowe zaznajomienie z materiałami postępowania, prowadzący postępowanie powiadamia podejrzanego i obrońcę o terminie końcowego zaznajomienia, pouczając ich o prawie uprzedniego przejrzenia akt w terminie odpowiednim do wagi lub zawiłości sprawy, określonym przez organ procesowy.
2. Termin zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania powinien być tak wyznaczony, aby od doręczenia zawiadomienia o nim podejrzanemu i jego obrońcy upłynęło co najmniej 7 dni.
3. (186) W czynnościach zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania ma prawo uczestniczyć obrońca.
4. (187) Nie usprawiedliwione niestawiennictwo podejrzanego lub jego obrońcy nie tamuje dalszego postępowania.
5. (188) W terminie 3 dni od daty zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania strony mogą składać wnioski o uzupełnienie śledztwa. Przepis art. 315 2 stosuje się odpowiednio.
6. (189) Jeżeli nie zachodzi potrzeba uzupełnienia śledztwa, wydaje się postanowienie o jego zamknięciu i ogłasza się je lub o jego treści zawiadamia się podejrzanego oraz jego obrońcę.

I SPOSÓB ZAKOŃCZENIA POSTĘPOWANIA
UMORZENIE
Art. 322. 1. (190) Jeżeli postępowanie nie dostarczyło podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, a nie zachodzą warunki określone w art. 324, umarza się śledztwo bez konieczności uprzedniego zaznajomienia z materiałami postępowania i jego zamknięcia.
2. (191) Postanowienie o umorzeniu śledztwa powinno zawierać, oprócz danych wymienionych w art. 94, dokładne określenie czynu i jego kwalifikacji prawnej oraz wskazanie przyczyn umorzenia.
3. Jeżeli umorzenie następuje po wydaniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów albo przesłuchaniu osoby w charakterze podejrzanego, postanowienie o umorzeniu powinno zawierać także imię i nazwisko podejrzanego oraz w razie potrzeby inne dane o jego osobie.

AKT OSKARŻENIA DO SĄDU- SKARGI PODSTAWOWEJ
Art. 324. (194) 1. Jeżeli zostanie ustalone, że podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności, a istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających, prokurator po zamknięciu śledztwa kieruje sprawę do sądu z wnioskiem o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających. Przepis art. 321 stosuje się odpowiednio.
2. Jeżeli sąd nie znajduje podstaw do uwzględnienia wniosku, o którym mowa w 1, przekazuje sprawę prokuratorowi do dalszego prowadzenia.
3. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

Akt oskarżenia
Art. 331. (199) 1. W ciągu 14 dni od daty zamknięcia śledztwa albo od otrzymania aktu oskarżenia sporządzonego przez Policję w dochodzeniu, prokurator sporządza akt oskarżenia lub zatwierdza akt oskarżenia sporządzony przez Policję w dochodzeniu i wnosi go do sądu albo sam wydaje postanowienie o umorzeniu, o zawieszeniu albo o uzupełnieniu śledztwa lub dochodzenia.
2. Organ, o którym mowa w art. 325d, może wnieść akt oskarżenia bezpośrednio do sądu, chyba że prokurator postanowi inaczej.
3. Jeżeli podejrzany jest tymczasowo aresztowany, termin wymieniony w 1 wynosi 7 dni.
4. W sprawie, w której wobec podejrzanego stosowane jest tymczasowe aresztowanie, akt oskarżenia należy wnieść nie później niż 14 dni przed upływem dotychczas określonego terminu stosowania tego środka.
tezy z piśmiennictwa
Art. 332. 1. Akt oskarżenia powinien zawierać:
1) imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie oraz dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego,
2) dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody,
3) (200) wskazanie, że czyn został popełniony w warunkach wymienionych w art. 64 Kodeksu karnego albo art. 37 1 pkt 4 Kodeksu karnego skarbowego
4) wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada,
5) wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania,
6) uzasadnienie oskarżenia.
2. W uzasadnieniu należy przytoczyć fakty i dowody, na których oskarżenie się opiera, a w miarę potrzeby wyjaśnić podstawę prawną oskarżenia i omówić okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swej obronie.
3. (201) Akt oskarżenia sporządzony przez Policję lub organ, o którym mowa w art. 325d, może nie zawierać uzasadnienia.
Art. 333. 1. Akt oskarżenia powinien także zawierać:
1) listę osób, których wezwania oskarżyciel żąda,
2) wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel.
2. Prokurator może wnieść o zaniechanie wezwania i odczytanie na rozprawie zeznań świadków przebywających za granicą lub mających stwierdzić okoliczności, którym oskarżony w wyjaśnieniach swych nie zaprzeczył, a okoliczności te nie są tak doniosłe, aby konieczne było bezpośrednie przesłuchanie świadków na rozprawie. Nie dotyczy to osób wymienionych w art. 182.
3. Do aktu oskarżenia dołącza się, do wiadomości sądu, listę ujawnionych osób pokrzywdzonych z podaniem ich adresów, a także adresy osób, o których mowa w 1 pkt 1.
4. Prokurator może także dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o zobowiązanie podmiotu określonego w art. 52 Kodeksu karnego do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa uzyskanej korzyści majątkowej oraz zawiadomienie tego podmiotu o terminie rozprawy; wniosek powinien zawierać uzasadnienie.

Art. 336. 1. Jeżeli spełnione są przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postępowania, prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie.
2. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy art. 332 1 pkt 1, 2, 4 i 5. Uzasadnienie wniosku można ograniczyć do wskazania dowodów świadczących o tym, że wina oskarżonego nie budzi wątpliwości, a nadto okoliczności przemawiających za warunkowym umorzeniem.
3. Prokurator może wskazać proponowany okres próby, obowiązki, które należy nałożyć na oskarżonego i, stosownie do okoliczności, wnioski co do dozoru.
4. (204) Do wniosku dołącza się, do wiadomości sądu, listę ujawnionych osób pokrzywdzonych z podaniem ich adresów. Przepis art. 334 stosuje się odpowiednio.
5. Do wniosku o warunkowe umorzenie postępowania stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące aktu oskarżenia zawarte w rozdziale 40.





WNIOSEK O WARUNKOWE UMORZENIE POSTĘP.
Art. 336. 1. Jeżeli spełnione są przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postępowania, prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie.
2. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy art. 332 1 pkt 1, 2, 4 i 5. Uzasadnienie wniosku można ograniczyć do wskazania dowodów świadczących o tym, że wina oskarżonego nie budzi wątpliwości, a nadto okoliczności przemawiających za warunkowym umorzeniem.
3. Prokurator może wskazać proponowany okres próby, obowiązki, które należy nałożyć na oskarżonego i, stosownie do okoliczności, wnioski co do dozoru.
4. (204) Do wniosku dołącza się, do wiadomości sądu, listę ujawnionych osób pokrzywdzonych z podaniem ich adresów. Przepis art. 334 stosuje się odpowiednio.
5. Do wniosku o warunkowe umorzenie postępowania stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące aktu oskarżenia zawarte w rozdziale 40.

STADIUM JURYZDUKCYJNE:
I. Rozprawa główna- postępowanie przed Sądem pierwszej instancji.
1) Sprawdzenie warunków formalnych aktu oskarżenia.( Art. 337 kpk)
2) Później następuje doręczenie odpisu aktu oskarżenia ( Art. 338 kpk)
3) Następnie odbywa się postępowanie przed sądem na posiedzeniach( Art. 339-347 kpk)
4) Następnie sąd wydaje zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy głównej ( Art. 350 kpk)
5) Wyznaczenie składu sędziowskiego. ( Art. 351 kpk)
6) Rozpoczęcie rozprawy głównej. ( Art. 381 kpk)
7) Rozpoczęcie przewodu sądowego. ( Art. 385-386 kpk)
8) Zamknięcie przewodu sądowego. ( Art. 405 kpk)
9) Narada sądu , ogłoszenie wyroku. ( Art. 414 kpk)
II. Postępowanie odwoławcze- postępowanie przed Sądem drugiej instancji.
10) Apelacja, rozprawa przed sadem II instancji. ( Art. 444-445 kpk)
III. Postępowanie w związku z nadzwyczajnymi środkami zaskarżania.
11) Kasacja. ( Art. 518 kpk)
12) Wznowienie postępowania. ( Art. 540 kpk)


Strona czynna- prokurator jako oskarżyciel publiczny
Podmiot pokrzywdzony jeśli chce wystąpić w roli strony musi złożyć do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego, że chce występować w roli oskarżyciela posiłkowego.

1. SPRAWDZENIE WARUNKÓW FORMALNYCH AKTU OSKARŻENIA.
Art. 337. 1. (205) Jeżeli akt oskarżenia nie odpowiada warunkom formalnym wymienionym w art. 119, 332, 333 lub 335, a także gdy nie zostały spełnione warunki wymienione w art. 334, prezes sądu zwraca go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni.
2. Na zarządzenie, o którym mowa w 1, oskarżycielowi przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy.
3. Oskarżyciel publiczny, który nie wnosi zażalenia, jest obowiązany wnieść w terminie wskazanym w 1 poprawiony lub uzupełniony akt oskarżenia.



2. PÓŹNIEJ NASTĘPUJE DORĘCZNIE ODPISU AKTU OSKARŻENIA
Art. 338. 1. (206) Jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym, prezes sądu zarządza doręczenie jego odpisu oskarżonemu, wzywając go do składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia. Jeżeli akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335 1, jego odpis doręcza się ujawnionemu pokrzywdzonemu.
2. Oskarżony ma prawo wniesienia, w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia, pisemnej odpowiedzi na akt oskarżenia, o czym należy go pouczyć.
3. Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia tajemnicy państwowej, oskarżonemu doręcza się odpis aktu oskarżenia bez uzasadnienia. Uzasadnienie aktu oskarżenia udostępnia się jednak z zachowaniem rygorów określonych przez prezesa sądu lub sąd.

3. NASTĘPNIE ODBYWA SIĘ POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM NA POSIEDZENIACH (na tym etapie można umorzyć postępowanie, wnioskować o umorzenie)
Art. 339. 1. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, jeżeli:
1) prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających,
2) zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania,
3) (207) akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335.
2. Jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel posiłkowy, prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie w celu zbadania, czy nie zachodzi potrzeba wydania orzeczenia, o którym mowa w 3 pkt 2, a także w art. 56 1.
3. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia, a zwłaszcza:
1) umorzenia postępowania na podstawie art. 17 1 pkt 2-11,
2) umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia,
3) wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania,
4) zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego,
5) wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania,
6) wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu,
7) (208) wydania wyroku nakazowego.
4. (209) Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie ponadto, gdy zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania jej do postępowania mediacyjnego; przepis art. 23a stosuje się odpowiednio.
5. (210) Strony, obrońcy i pełnomocnicy mogą wziąć udział w posiedzeniach wymienionych w 1 oraz w 3 pkt 1, 2 i 6, z tym że udział prokuratora i obrońcy w posiedzeniu w przedmiocie orzeczenia środka zabezpieczającego określonego w art. 94 albo 95 Kodeksu karnego jest obowiązkowy.
orzeczenia sądów
tezy z piśmiennictwa
wzory
Art. 340. 1. W kwestii umorzenia postępowania stosuje się odpowiednio art. 322 oraz art. 323 1 i 2.
2. (211) W razie istnienia podstaw określonych w art. 99 1 Kodeksu karnego lub w art. 43 1 pkt 1 Kodeksu karnego skarbowego sąd, umarzając postępowanie lub rozpoznając wniosek prokuratora wymieniony w art. 323 3, orzeka przepadek.
3. Osoba roszcząca sobie prawo do korzyści lub przedmiotów, których przepadek orzeczono tytułem środka zabezpieczającego, może dochodzić swych roszczeń tylko w postępowaniu cywilnym.
Art. 341. 1. (212) Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Udział ich jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi.
2. (213) Jeżeli oskarżony sprzeciwia się warunkowemu umorzeniu, jak również wtedy, gdy sąd uznaje, że warunkowe umorzenie byłoby nieuzasadnione, kieruje sprawę na rozprawę. Wniosek prokuratora o warunkowe umorzenie postępowania zastępuje akt oskarżenia. W terminie 7 dni prokurator dokonuje czynności określonych w art. 333 1-2.
3. Jeżeli sąd uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, może odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin. Na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenie.
4. Sąd orzekając o warunkowym umorzeniu bierze pod uwagę wyniki porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii wskazanej w 3.
5. (214) W przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania sąd orzeka na posiedzeniu wyrokiem.
orzeczenia sądów
tezy z piśmiennictwa
Art. 342. (215) 1. W wyroku warunkowo umarzającym postępowanie należy dokładnie określić czyn oskarżonego, wskazać przepis ustawy karnej, pod który czyn podpada, oraz oznaczyć okres próby.
2. W wyroku sąd określa także nałożone na oskarżonego obowiązki oraz sposób i termin ich wykonania, a w razie uznania za celowe - również dozór kuratora, osoby godnej zaufania albo instytucji lub organizacji społecznej.
3. Wyrok powinien w razie potrzeby zawierać rozstrzygnięcie co do dowodów rzeczowych. Sąd stosuje odpowiednio art. 230 2 i 3 oraz art. 231-233, uwzględniając potrzebę zabezpieczenia dowodów na wypadek podjęcia postępowania.
4. Zawarte w wyroku rozstrzygnięcie, o którym mowa w 3, może być zaskarżone zażaleniem przez osoby wskazane w art. 323 2.
5. Wyrok doręcza się także pokrzywdzonemu
orzeczenia sądów
tezy z piśmiennictwa
Art. 343. (216) 1. Uwzględniając wniosek, o którym mowa w art. 335, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, warunkowo zawiesić jej wykonanie albo orzec wyłącznie środek karny wymieniony w art. 39 pkt 1-3, 5-8 Kodeksu karnego.
2. W wypadku określonym w 1:
1) nadzwyczajne złagodzenie kary może nastąpić również w innych wypadkach niż przewidziane w art. 60 1-4 Kodeksu karnego,
2) warunkowe zawieszenie wykonania kary może nastąpić niezależnie od przesłanek określonych w art. 69 1-3 Kodeksu karnego, przy czym nie stosuje się go do kary pozbawienia wolności w wymiarze powyżej lat 5, a okres próby nie może przekroczyć 10 lat,
3) ograniczenie skazania do orzeczenia środka karnego może nastąpić, jeżeli przypisany oskarżonemu występek jest zagrożony karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.
3. Jeżeli nie ma zastosowania art. 46 Kodeksu karnego, sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od naprawienia szkody w całości albo w części lub od zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Przepis art. 341 3 stosuje się odpowiednio.
4. Postępowania dowodowego nie prowadzi się. Przepis art. 394 stosuje się jednak odpowiednio.
5. Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Pokrzywdzony może najpóźniej na tym posiedzeniu złożyć oświadczenie, o którym mowa w art. 54 1. Udział prokuratora, oskarżonego lub pokrzywdzonego w posiedzeniu jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi.
6. Sąd, uwzględniając wniosek, skazuje oskarżonego wyrokiem.
7. Jeżeli sąd uzna, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku, sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych.
orzeczenia sądów
tezy z piśmiennictwa
Art. 344. Jeżeli oskarżony jest tymczasowo aresztowany, sąd z urzędu rozstrzyga o utrzymaniu, zmianie lub uchyleniu tego środka. W razie potrzeby orzeka także o innych środkach zapobiegawczych.
orzeczenia sądów
tezy z piśmiennictwa
Art. 345. 1. Sąd przekazuje sprawę prokuratorowi w celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia, jeżeli akta sprawy wskazują na istotne braki tego postępowania, zwłaszcza na potrzebę poszukiwania dowodów, zaś dokonanie niezbędnych czynności przez sąd powodowałoby znaczne trudności.
2. Przekazując sprawę prokuratorowi sąd wskazuje kierunek uzupełnienia, a w razie potrzeby także odpowiednie czynności, jakie należy przedsięwziąć.
3. Na postanowienie, o którym mowa w 1, służy stronom zażalenie.
orzeczenia sądów
tezy z piśmiennictwa
Art. 346. Po uzupełnieniu śledztwa lub dochodzenia oskarżyciel publiczny składa nowy akt oskarżenia albo podtrzymuje poprzedni, albo zwraca sądowi akta sprawy z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania lub postępowanie umarza.
orzeczenia sądów
Art. 347. W dalszym postępowaniu sąd nie jest związany ani oceną faktyczną, ani prawną przyjętą za podstawę postanowień i zarządzeń wydanych na posiedzeniu.

4. NASTĘPNIE SĄD WYDAJE ZARZĄDZENIE O WYZNACZENIU ROZPRAWY GŁÓWNEJ
Art. 350. 1. Prezes sądu wydaje pisemne zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy głównej, w którym wskazuje:
1) sędziego albo członków składu orzekającego,
2) dzień, godzinę i salę rozprawy,
3) strony i inne osoby, które należy wezwać na rozprawę lub zawiadomić o jej terminie,
4) inne czynności konieczne do przygotowania rozprawy.
2. Co do oskarżonego pozbawionego wolności należy w każdym wypadku wydać zarządzenie doprowadzenia go na rozprawę.

4. WYZNACZENIE SKŁADU SĘDZIOWSKIEGO.

Art. 351. 1. (217) Sędziego albo sędziów powołanych do orzekania w sprawie wyznacza się w kolejności według wpływu sprawy oraz jawnej dla stron listy sędziów danego sądu lub wydziału. Odstępstwo od tej kolejności jest dopuszczalne tylko z powodu choroby sędziego lub z innej ważnej przyczyny, co należy zaznaczyć w zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy.
2. Gdy w akcie oskarżenia zarzuca się popełnienie zbrodni zagrożonej karą 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności, wyznaczenia składu orzekającego dokonuje się na wniosek prokuratora lub obrońcy w drodze losowania, przy którym mają oni prawo być obecni. Prokurator może złożyć wniosek nie później niż w ciągu 7 dni po wniesieniu do sądu aktu oskarżenia, a obrońca w ciągu 7 dni od dnia doręczenia mu odpisu aktu oskarżenia.
3. (218) Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady wyznaczania i losowania składu orzekającego, mając na uwadze konieczność zagwarantowania równego prawdopodobieństwa udziału w składzie orzekającym w każdej sprawie wszystkim sędziom danego sądu lub wydziału.


6. ROZPOCZĘCIE ROZPRAWY GŁÓWNEJ
Art. 381. Rozprawę główną rozpoczyna wywołanie sprawy. Następnie przewodniczący sprawdza, czy wszyscy wezwani stawili się oraz czy nie ma przeszkód do rozpoznania sprawy.


7. ROZPOCZĘCIE PRZEWODU SĄDOWEGO
Art. 385. 1. Przewód sądowy rozpoczyna się od odczytania przez oskarżyciela aktu oskarżenia.
2. (232) Za zgodą obecnych stron, a w wypadku szczególnie obszernego uzasadnienia aktu oskarżenia bez ich zgody, można poprzestać na przedstawieniu podstaw oskarżenia.
3. Jeżeli wniesiono odpowiedź na akt oskarżenia, przewodniczący informuje o jej treści.
Art. 386. 1. Po odczytaniu aktu oskarżenia przewodniczący poucza oskarżonego o prawie składania wyjaśnień, odmowy wyjaśnień lub odpowiedzi na pytania, po czym pyta go, czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu oraz czy chce złożyć wyjaśnienia i jakie.
2. Po przesłuchaniu oskarżonego przewodniczący poucza go o prawie zadawania pytań osobom przesłuchiwanym oraz składania wyjaśnień co do każdego dowodu.

8. ZAMKNIĘCIE PRZEWODU SĄDOWEGO

Art. 405. Po przeprowadzeniu dowodów dopuszczonych w sprawie przewodniczący zapytuje strony, czy wnoszą o uzupełnienie postępowania dowodowego i w razie odpowiedzi przeczącej - zamyka przewód

9. NARADA SĄDU , OGŁOSZENIE WYROKU
Art. 414. 1. W razie stwierdzenia po rozpoczęciu przewodu sądowego okoliczności wyłączającej ściganie lub danych przemawiających za warunkowym umorzeniem postępowania, sąd wyrokiem umarza postępowanie albo umarza je warunkowo. Jednakże w razie stwierdzenia okoliczności wymienionych w art. 17 1 pkt 1 i 2 sąd wydaje wyrok uniewinniający, chyba że sprawca w chwili czynu był niepoczytalny.
2. Umarzając postępowanie sąd stosuje odpowiednio art. 322 2 i 3, art. 323 1 i 2 oraz art. 340 2 i 3.
3. (248) Sąd stosuje środek zabezpieczający wskazany w art. 99 1 Kodeksu karnego lub w art. 43 2 Kodeksu karnego skarbowego, jeżeli wyniki przewodu sądowego to uzasadniają, a umorzenie następuje z powodu niepoczytalności sprawcy w chwili popełnienia czynu.
4. Umarzając postępowanie warunkowo, sąd stosuje odpowiednio art. 341.
5. Przewidując możliwość warunkowego umorzenia postępowania albo możliwość orzeczenia kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, sąd może wznowić przewód sądowy celem odpowiedniego zastosowania art. 341 3; wówczas sąd może zarządzić przerwę.
Art. 17. 1. Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:
1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia,
2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa,
3) społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,
4) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,
5) oskarżony zmarł,
6) nastąpiło przedawnienie karalności,
7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się,
8) sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych,
9) brak skargi uprawnionego oskarżyciela,
10) brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej,
11) zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.
2. Do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, organy procesowe dokonują tylko czynności nie cierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów, a także czynności zmierzających do wyjaśnienia, czy wniosek będzie złożony lub zezwolenie będzie wydane.
3. Niemożność przypisania winy sprawcy czynu nie wyłącza postępowania dotyczącego zastosowania środków zabezpieczających.



RODZAJE WYROKÓW SĄDU I- INSTANCJI czyli ROZPRAWA GŁÓWNA

WYROKI- skazujący, uniewinniający, umarzający, warunkowo-umarzajacy
Wyrok zaoczny wydany w trybie zaocznym
Wyrok nakazowy wydany w trybie nakazowym


Nakładanie na prokuratora obowiązek poinformowania oskarżonego i poszkodowanego.
Art. 334. 1. Z aktem oskarżenia przesyła się sądowi akta postępowania przygotowawczego wraz z załącznikami, a także po jednym odpisie aktu oskarżenia dla każdego oskarżonego.
2. (202) O przesłaniu aktu oskarżenia do sądu oraz o treści przepisów art. 335 i 387 oskarżyciel publiczny zawiadamia oskarżonego i ujawnionego pokrzywdzonego, a także osobę lub instytucję, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie. Pokrzywdzonego należy pouczyć o uprawnieniach związanych z dochodzeniem roszczeń majątkowych, a w razie potrzeby także o prawie do zgłoszenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
orzeczenia sądów

Dobrowolne poddanie się karze.
Art. 335. (203) 1. Prokurator może umieścić w akcie oskarżenia wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego za występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności bez przeprowadzenia rozprawy, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.
2. Jeżeli zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem, o którym mowa w 1, a w świetle zebranych dowodów wyjaśnienia podejrzanego nie budzą wątpliwości, dalszych czynności dowodowych w postępowaniu przygotowawczym można nie przeprowadzać; przeprowadza się jednak czynności, co do których zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można ich przeprowadzić na rozprawie.
3. Uzasadnienie aktu oskarżenia można ograniczyć do wskazania okoliczności, o których mowa w 1.

SĄD I-INSTANCJI- ROZPRAWA GŁÓWNA
Postępowanie przed sądem pierwszej instancji- rozprawa główna. Sąd Rejonowy- sędzia + dwóch ławników.


APELACJA
Postępowanie przed sądem II-instancji – rozprawa odwoławcza- SĄD OKRĘGOWY.
APELACJA - (z łaciny appellatio - odwołanie się), w prawie - środek odwoławczy od orzeczenia (wyroku) sądu I instancji do sądu II instancji. W praktyce apelację od wyroku sądu rejonowego (I instancja) rozpoznaje sąd okręgowy (II instancja), a od wyroku sądu okręgowego - sąd apelacyjny (II instancja).


Art. 25. (8) 1. Sąd okręgowy orzeka w pierwszej instancji w sprawach o następujące przestępstwa:
1) o zbrodnie określone w Kodeksie karnym oraz w ustawach szczególnych,
2) o występki określone w rozdziałach XVI i XVII oraz w art. 140-142, 148 4, art. 149, 150 1, art. 151-154, 156 3, art. 158 3, art. 163 3 i 4, art. 165 1, 3 i 4, art. 166 1, art. 173 3 i 4, art. 185 2, art. 210 2, art. 252 oraz 253 2 Kodeksu karnego,
3) o występki, które z mocy przepisu szczególnego należą do właściwości sądu okręgowego.
2. Sąd apelacyjny, na wniosek sądu rejonowego, może przekazać do rozpoznania sądowi okręgowemu, jako sądowi pierwszej instancji, sprawę o każde przestępstwo, ze względu na szczególną wagę lub zawiłość sprawy.
3. Sąd okręgowy rozpoznaje ponadto środki odwoławcze od orzeczeń i zarządzeń wydanych w pierwszej instancji w sądzie rejonowym oraz inne sprawy przekazane mu przez ustawę.


W sprawach karnych apelacje składa się w ciągu 7 dni od ogłoszenia wyroku, złożyć wniosek o sporządzenie uzasadnienie i przesłanie odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem.

Art. 422. 1. (253) W terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku strona, podmiot określony w art. 416, a w wypadku wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu, także pokrzywdzony, mogą złożyć wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku. Sporządzenie uzasadnienia z urzędu nie zwalnia strony, wymienionego podmiotu oraz pokrzywdzonego od złożenia wniosku o doręczenie uzasadnienia. Wniosek składa się na piśmie. Wniosek niepochodzący od oskarżonego powinien wskazywać tego z oskarżonych, którego dotyczy.
2. Dla oskarżonego pozbawionego wolności, który nie ma obrońcy i nie był obecny podczas ogłoszenia wyroku, termin wymieniony w 1 biegnie od daty doręczenia mu wyroku.
3. Prezes sądu odmawia przyjęcia wniosku złożonego przez osobę nieuprawnioną lub po terminie. Na zarządzenie prezesa przysługuje zażalenie.
Apelacja
Art. 444. (265) Od wyroku sądu pierwszej instancji stronom, podmiotowi określonemu w art. 416, a pokrzywdzonemu od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu, przysługuje apelacja, chyba że ustawa stanowi inaczej.
orzeczenia sądów
tezy z piśmiennictwa
wzory
Art. 445. 1. Termin do wniesienia apelacji wynosi 14 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem.
2. Apelacja wniesiona przed upływem terminu złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wywołuje skutki określone w art. 422 i podlega rozpoznaniu; apelację taką można uzupełnić w terminie określonym w 1.


Strona która chce złożyć apelacje musi złożyć wniosek.
Apelacja odwołanie od kary od Sądu Rejonowego do Sądu Okręgowego, apelacje może napisać każdy obywatel nie koniecznie prawnik.
W Sądzie apelacyjnym kieruje się sprawę na rozprawę następnie:
1) Sprawozdanie sędziego sprawozdawcy, który wcześniej przegląda akta sprawy
2) Postępowanie dowodowe- wcześniej trzeba złożyć wniosek dowodowy w celu uzupełnienia materiału dowodowego nie można prowadzić całego postępowania dowodowego
3) Wyrok
 Utrzymanie w mocy wyroku z pierwszej instancji
 Sąd może zmienić wyrok
 Uchylenie i przekazanie do ponownego rozpatrzenia albo umorzenie
1. Apelacja od wyroku.
2. Zażalenie od postanowień i zarządzeń.

4 CECHY APELACJI- WAŻNE

1. SKARGOWOŚĆ- musi wpłynąć wniosek
2. DEWOLUTYWNOŚĆ- oznacza, że środek odwoławczy musi być rozpatrzony przez organ wyższy, dewolutywność względna cecha charakterystyczna zażalenie.
3. SUSPENSYWNOŚĆ- bezwzględna złożenie środka odwoławczego wstrzymuje zaskarżone orzeczenie, względna są sytuacje kiedy nie wstrzymuje zaskarżonego wyroku.
4. ZAKAZ POGARSZANIA SYTUACJI OSKARŻONEGO- jeżeli apelacja została złożona wyłącznie na jego korzyść.

ZAŻALENIE - w polskim postępowaniu karnym zwyczajny środek odwoławczy od postanowień i zarządzeń sądu lub prokuratora. Wniesienie zażalenia powoduje, że postanowienie czy zarządzenie nie uzyskuje prawomocności i podlega kontroli sądu wyższej instancji.

Po zakończeniu rozprawy apelacyjnej jest możliwość wniesienia kasacji i wniosku o wznowienie postępowania zakończone prawomocnym wyrokiem- są to nadzwyczajne środki zaskarżania.




NADZWYCZAJNE ŚRODKI ZASKARŻANIA.

Kasacja
KASACJA - (z łaciny cassatio - zmiana, zniszczenie) - w postępowaniu sądowym środek odwoławczy od orzeczenia sądu pierwszej lub drugiej instancji do Sądu Najwyższego. Kasacja umożliwia przeprowadzenie kontroli zaskarżonego wyroku z powodu naruszenia przepisów prawa. Kasacja może być wniesiona tylko od prawomocnego orzeczenia sądu odwoławczego, kończącego postępowanie sądowe.

Art. 518. Jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej, do postępowania w trybie kasacji stosuje się odpowiednio przepisy działu IX.

Kasacje może wnieść ta strona, która wniosła wcześniej apelacje. Jest to tzw. nadzwyczajna kasacja uprawniony jest prokurator oraz rzecznik praw obywatelskich. Kasacje można wnieść w ciągu 30 dni od otrzymania wyroku Sądu drugiej instancji. Sąd może uwzględnić kasacje bądź ją uchylić.



Wznowienie postępowania
Art. 540. 1. Postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem wznawia się, jeżeli:
1) w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia,
2) po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody nie znane przedtem sądowi, wskazujące na to, że:
a) skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze,
b) skazano go za przestępstwo zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary albo też błędnie przyjęto okoliczności wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary,
c) sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne błędnie przyjmując popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu.
2. Postępowanie wznawia się na korzyść oskarżonego, jeżeli w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stracił moc lub uległ zmianie przepis prawny będący podstawą skazania lub warunkowego umorzenia.
3. Postępowanie wznawia się na korzyść oskarżonego, gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską.



STADIUM JURYZDUKCYJNE DZIELI SIĘ NA TRZY CZĘŚCI

I. Rozprawa główna- postępowanie przed Sądem pierwszej instancji.
II. Postępowanie odwoławcze- postępowanie przed Sądem drugiej instancji.
III. Postępowanie w związku z nadzwyczajnymi środkami zaskarżania.




Wykładnia przepisów- jest procesem myślowym zmierzającym do ustalenia właściwej treści i zakresu przepisu prawnego, stosowanie prawa wymaga uprzedniej wykładni tj. ustalenia treści i zakresu danej normy prawnej.

Wykładnia prawa- to interpretacja prawa, poprzez ustalenie właściwej treści norm prawnych zawartych w przepisach prawa.

Jeśli chodzi o wykładnie prawa to sprawa jest o tyle istotna, że niektóre przepisy są niejasne lub wieloznaczne. W takim przypadku aby wyinterpretować zawartą w tych przepisach normę prawną stosujemy właśnie wykładnię. Istnieje wiele rodzajów wykładni, przy czym co do niektórych istnieją określone zakazy.

Ze względu na podmiot dokonujący wykładni, rozróżniamy wykładnie:
-autentyczną, to jest dokonywaną przez ten sam podmiot, który wykładał interpretowany przepis
-legalną, dokonywaną przez organ powołany do tego z mocy np. konstytucji
-praktyczną, dokonywaną przez organ państwowy w ramach stosowania przez niego prawa(sądy, prokuratury, organy administracji)
-doktrynalną, stosowaną przez podmioty publikujące w literaturze naukowej, w postaci np. komentarzy do ustaw.

Ze względu na zastosowaną metodę rozróżniamy wykładnie:
-słowną, to jest dokonywaną w oparciu o naukę o języku, tzn. przy użyciu gramatyki, ustalaniu słownikowego znaczenia danego słowa
-celowościową, dokonywaną w oparciu o ustalenie w jakim celu dany przepis został stworzony
-systematyczną, dokonywana w celu ustalenia rangi normy w hierarchii całego systemu prawa, a także jej charakteru- domena teoretyków
-historyczna, polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych za pomocą materiałów historycznych-wygląda to w ten sposób, że analizuje się przepisy obowiązujące w danym zakresie poprzednio i w ten sposób wyciąga wnioski.

Ze względu na wynik interpretacji wyróżniamy wykładnie:
-rozszerzającą, nakazująca rozumieć normę szerzej niżby to miało wynikać z wykładni słownej przepisu
-ścieśniająca, nakazująca rozumieć normę wężej niż wynika to z wykładni słownej przepisu
-stwierdzającą, nakazuje rozumieć daną normę tak jak wynika to z wykładni słownej.
Wykładnia przepisów pr. karnego procesowego.
1. wykładnia legalna- dokonywana przez organ stanowiący prawo a także przez Trybunał Konstytucyjny
a) wykładnia powszechnie obowiązująca
b) wykładnia obowiązująca tyko niektóre organy
2. wykładnia dokonywana przez sądy i przedstawicieli nauki
3. sposoby wykładni:
- gramatyczna
- semantyczna
- systemowa
- historyczna
- logiczna
4. wykładnia przez analogię
analogia – legis (z ustawy)
juris (z prawa)
Nie można stosować analogii w prawie karnym materialnym. Natomiast w prawie karnym analogia jest dopuszczalna tylko wówczas gdy mamy do czynienia z tzw. luka prawną. Nie można stosować analogi w procesie:
- wówczas gdy w wyniku analogi nastąpiłoby pogorszenie sytuacji uczestnika procesu (zwłaszcza oskarżonego i pokrzywdzonego)
- w przypadku przepisu specjalnego
- w związku ze stosowaniem środków przymusu (i zapobiegawczych)
5. wykładnia celowościowa:
są sytuacje nie określone w kodeksie wówczas doktryna nagina odpowiedni przepis- reagowanie na przepisy nie określone


ZASADY PROCESOWE- są dyrektywy idee, które formułowane były przez długi okres czasu, które dla prawa KPK mają podstawowe znaczenie.
I. Czynności procesowe
II. Uczestnicy procesu

Jeżeli chodzi o nasz model procesu karnego tj. proces skarbowy i składa się z
III funkcji.

- funkcja orzekania
- funkcja oskarżenia
- funkcja obrony
jest to proces trój podmiotowy.

Zasady procesu karnego to idee prawne mające podstawowe znaczenie dla modelu procesu karnego i kształtujące ten model. Zasady wskazują ogólne cechy procesu, wyrażając to co dla tego procesu jest zasadnicze. Zasady procesu określa się też jako ogólne dyrektywy uregulowania najbardziej istotnych kwestii z zakresu procesu karnego.
Zasada procesu karnego ma znaczenie teoretyczne w tym sensie, że charakteryzuje i określa model procesu, ma też znaczenie praktyczne ponieważ wskazuje kierunek rozwiązania wątpliwości interpretacyjnych.


I. Zasada skargowości

Art. 14. 1. Wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie uprawnionego oskarżyciela lub innego uprawnionego podmiotu.
2. Odstąpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego oskarżenia nie wiąże sądu.
Wyrażona została w treści art. KPK 14. Sąd wszczyna postępowanie: skargami podstawowymi które powodują wszczęcie postępowania przed sądem pierwszej instancji jest: - akt oskarżenia, ewentualnie wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.
Skargi etapowe
Są też nadzwyczajne środki zaskarżania, które powodują:
- KASACJE
Art. 519. Od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie może być wniesiona kasacja. Przepisu art. 425 2 zdanie drugie nie stosuje się.
- WZNOWIENIE POSTEPOWANIA
Art. 540. 1. Postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem wznawia się, jeżeli:
1) w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia,
2) po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody nie znane przedtem sądowi, wskazujące na to, że:
a) skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze,
b) skazano go za przestępstwo zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary albo też błędnie przyjęto okoliczności wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary,
c) sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne błędnie przyjmując popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu.
2. Postępowanie wznawia się na korzyść oskarżonego, jeżeli w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stracił moc lub uległ zmianie przepis prawny będący podstawą skazania lub warunkowego umorzenia.
3. Postępowanie wznawia się na korzyść oskarżonego, gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską.



II. Zasada legalizmu- związana jest z wszczęciem stadium przygotowawczego, przeciwieństwem do tej zasady legalizmu jest zasada oportunizmu, która polega na tym iż są jednak w procesie przygotowawczym sytuacje kiedy prokurator będzie kombinować. Obiektywizm - niezawisły i jednolity stosunek do każdej ze stron a także i brak kierunkowego nastawienia do sprawy i nie przesądzanie jej wyroku. Aby obiektywizm był realny trzeba: niezawisłości lub co najmniej niezależności organu -środkiem chroniącym przed niezawisłością jest wyłączenie organu procesowego. Podstawy wyłączenia to: sędzia nie zdatny do orzekania w sprawie kiedy np. jest małżonkiem dotyczy go bezpośrednio, był świadkiem, wyłączenie z mocy prawa. -sędzia staje się osobą podejrzaną o stronniczość. Okoliczności wskazują na powiązanie sędziego ze sprawą. Zgłoszenie wniosku do wyłączenia sędziego może być podstawą odwołania. Wyłączenie może dotyczyć także ławników.
W znaczeniu prawnoprocesowym przez „zasadę legalizmu" należy rozumieć normę ogólną, w myśl której przestępstwa ścigane z urzędu nie tylko mogą, ale muszą być ścigane przez prokuratora lub inne organy ścigania. Istotą legalizmu jest więc obowiązek ustawowy spoczywający na organach ścigania, które w przypadku powzięcia podejrzenia popełnie¬nia przestępstwa ściganego z urzędu wszczynają i kontynu¬ują postępowanie karne niezależnie od tego, czy ściganie jest w konkretnym wypadku celowe z punktu widzenia poli¬tycznych, ekonomicznych lub innych interesów państwa, nie mających jednak nic wspólnego z interesem wymiaru sprawiedliwości. Przeciwieństwem zasady legalizmu jest zasada o p o r t u n i z m u (celowości), w myśl której organy ścigania mogły-ścigania) by rezygnować ze ścigania przestępstw ściganych z urzędu w przypadkach uzasadnionych celowościowo. W praktyce zasada oportunizmu prowadziłaby do tego, że w takich sa¬mych sytuacjach jeden obywatel byłby pociągany do odpo¬wiedzialności karnej, a drugi nie, w zależności od uznania organu ścigania. Takie rozwiązanie byłoby sprzeczne z ideą równości wszystkich obywateli wobec prawa. Przejawy opor¬tunizmu występują współcześnie w procedurach karnych państw zachodnich (np. w USA, gdzie rezygnacja prokurato¬ra ze ścigania może być rezultatem negocjacji z obrońcą oskar¬żonego określanych mianem plea bargaining).

III. Zasada kontradyktoryjności
Zasada kontradyktoryjności („zasada spornego roz¬prawiania stron przed sądem" lub po prostu „zasada sporności") nie należy do zasad wyraźnie sformułowanych w k.p.k.
W świetle k.p.k., który poważnie ogranicza tzw. dyspo¬zycyjność stron (czyli prawo stron do kształtowania stosun¬ków prawnoprocesowych bez udziału sądu albo w sposób dla sądu wiążący), organy procesowe upoważnione są do podejmowania działań z urzędu niezależnie od istnienia lub nieistnienia sporu między stronami. Zasada kontradyktoryj¬ności doznaje zatem licznych ograniczeń. Zasada kontradyktoryjności jest związana z postępo¬waniem sądowym, w najszerszym zaś zakresie obowiązuje podczas rozprawy głównej lub apelacyjnej. Podstawowym warunkiem kontradyk¬toryjności jest równość stron (równorzędność możliwości pro¬cesowych zapewniających prowadzenie sporu). Trudno zaś mówić o równorzędności „stron", jeżeli jedna (prokurator) mogła aresztować tymczasowo drugą (podejrzanego). Mimo to k.p.k. zapewnia podejrzanemu udział w tzw. „niepowta¬rzalnych" czynnościach śledczych lub dochodźczych (tj. ta¬kich, których nie będzie można powtórzyć na rozprawie, jak np. oględziny miejsca przestępstwa). Ma on także prawo do składania wniosków dowodowych, zaskarżania decyzji orga¬nów ścigania, a także innych czynności (art. 268). Podejrzany może korzystać z pomocy obrońców, a nadto może uzyskać informacje o treści zarzutu, który powinien być mu przedsta¬wiony niezwłocznie. Na żądanie podejrzanego należy mu doręczyć uzasadnienie postanowienia o przedstawieniu za¬rzutów wskazujące podstawy, na których opiera się zarzuca¬ny czyn przestępny i jego kwalifikacja prawna. W końcowej fazie postępowania przygotowawczego podejrzany powinien być zaznajomiony z materiałem dowodowym zebranym prze¬ciwko niemu. Chociaż postępowanie przygotowawcze nie zapewnia pełnej kontrardyktoryjności, niemniej jednak już w tym sta¬dium procesu podejrzany (potencjalny oskarżony) może w oparciu o przyznane mu uprawnienia podejmować obronę w warunkach kontradyktoryjnych mając za przeciwników pro¬cesowych w sporze pokrzywdzonego i jego pełnomocnika, a także organy procesowe (prokuratora, funkcjonariusza po¬licji), które na tym etapie procesu powinny wykazywać bez¬stronność i obiektywizm (art. 3 l).

IV. Zasada prawa do obrony
Art. 6. Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć.

Oskarżony osoba fizyczna, przeciwko której został wniesiony akt oskarżenia. W polskim procesie karnym oskarżony jest stroną procesową i przysługują mu pełne prawa na zasadzie równości stron, np. prawo do obrony, do milczenia, tzn. odmówienia złożenia wyjaśnień, do zakładania środków odwoławczych.
Oskarżony nie odpowiada karnie za złożenie wyjaśnień nieprawdziwych, nie ma obowiązku udowadniania swej niewinności (ciężar dowodu spoczywa na oskarżycielu). Oskarżonego nie uważa się za winnego, dopóki nie zostanie mu udowodniona wina, a nie dających się usunąć wątpliwości nie wolno rozstrzygać na niekorzyść oskarżonego.
Obrona z urzędu- Art. 78. 1. Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.
2. (30) Sąd może cofnąć wyznaczenie obrońcy, jeżeli okaże się, że nie istnieją okoliczności, na podstawie których go wyznaczono.
Sytuacja obrony z urzędu ma miejsce wtedy kiedy obrona jest obligatoryjna, a sam podejrzany, oskarżony nie wyznaczył sobie obrońcy i trzeba wyznaczyć mu obrońcę.

 Obrona fakultatywna (brak obrony z urzędu, działam sam)
Obrona obligatoryjna ze względu podmiotowego
Art. 79. 1. W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:
1) jest nieletni,
2) jest głuchy, niemy lub niewidomy,
3) zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.
4) (31) (uchylony).
2. Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę.
3. W wypadkach, o których mowa w 1 i 2, udział obrońcy jest obowiązkowy w rozprawie oraz w tych posiedzeniach, w których obowiązkowy jest udział oskarżonego.
4. (32) Jeżeli w toku postępowania biegli lekarze psychiatrzy stwierdzą, że poczytalność oskarżonego zarówno w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu, jak i w czasie postępowania nie budzi wątpliwości, udział obrońcy w dalszym postępowaniu nie jest obowiązkowy. Prezes sądu, a na rozprawie sąd, może wówczas cofnąć wyznaczenie obrońcy.

Obrona obligatoryjna ze względu przedmiotowego
Art. 80. (33) Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji, jeżeli zarzucono mu zbrodnię lub jest pozbawiony wolności. W takim wypadku udział obrońcy w rozprawie głównej jest obowiązkowy, a w rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej, jeżeli prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne.


V. Zasada trafnej represji
Art. 2. 1. Przepisy niniejszego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby:
1) sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności,
2) przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego,
3) uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego,
4) rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie.
2. Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne.


VI. Zasada udziału czynnika społecznego

Art. 3. W granicach określonych w ustawie postępowanie karne odbywa się z udziałem czynnika społecznego

- udział ławników
- instytucja przedstawiciela społecznego
- instytucja poręczenia społecznego
- instytucja poręczenia osoby godnej zaufania
- kurator społeczny

VII. zasada obiektywizmu
Art. 4. Organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego.
Art. 5. 1. (1) Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem.
2. Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.
Art. 7. Organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego.

VIII. Zasada oficjalności
Art. 9. 1. Organy procesowe prowadzą postępowanie i dokonują czynności z urzędu, chyba że ustawa uzależnia je od wniosku określonej osoby, instytucji lub organu albo od zezwolenia władzy.
IX. Zasada niezbędnych informacji uczestników postępowania o ich prawach i obowiązkach.
Art. 16. 1. Jeżeli organ prowadzący postępowanie jest obowiązany pouczyć uczestników postępowania o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach, brak takiego pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywoływać ujemnych skutków procesowych dla uczestnika postępowania lub innej osoby, której to dotyczy.
2. Organ prowadzący postępowanie powinien ponadto w miarę potrzeby udzielać uczestnikom postępowania informacji o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach także w wypadkach, gdy ustawa wyraźnie takiego obowiązku nie stanowi. W razie braku takiego pouczenia, gdy w świetle okoliczności sprawy było ono nieodzowne, albo mylnego pouczenia, stosuje się odpowiednio 1.


X. Zasada jawności postępowania przed sądem

XI. Zasada bezpośredniości
-ma 2 aspekty:
a)organ procesowy prowadzący postępowanie dowodowe musi bezpośrednio zapoznać się z dowodem, przedstawić dowód
b)dowody dzielą się na pierwotne i wtórne (pochodne)
Zasada jawności-Jawność akt sprawy w postępowaniu przygotowawczym ogranicza się dla stron (165 par 6)
Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w toku postępowania przygotowawczego
stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, umożliwia sporządzanie odpisów i kserokopii oraz wydaje odpisy uwierzytelnione tylko za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Za zgodą prokuratora akta w toku postępowania przygotowawczego mogą być w wyjątkowych wypadkach udostępnione innym osobom.
W pełni realizowana w toku rozprawy głównej.

XII. Zasady dotyczące prokuratury:
• Zasada nominacji
• Instytucja hierarchicznego podporządkowania
• Zasada dewolucji
• Zasada substytucji
• Zasada indyferencji

XIII. Zasady dotyczące sądu:
• Orzekanie kolegialne
• Zasadą jest orzekanie w składzie ławniczym
• Zasada niezawisłości sędziowskiej
• Zasad swobodnej oceny dowodów



Przesłanki procesowe
Art. 17. 1. Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:
1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia,
2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa,
3) społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,
4) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,
5) oskarżony zmarł,
6) nastąpiło przedawnienie karalności,
7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się,
8) sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych,
9) brak skargi uprawnionego oskarżyciela,
10) brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej,
11) zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.
2. Do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, organy procesowe dokonują tylko czynności nie cierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów, a także czynności zmierzających do wyjaśnienia, czy wniosek będzie złożony lub zezwolenie będzie wydane.
3. Niemożność przypisania winy sprawcy czynu nie wyłącza postępowania dotyczącego zastosowania środków zabezpieczających.

są to okoliczności (warunki, podstawy), warunkujące byt procesu karnego. Dzielimy je na:
a)dodatnie i ujemne:
Dodatnie- okoliczność której wystąpienie warunkuje byt procesu np.
-zaistnienie czynu zabronionego
-wystąpienie w tym czynie znamion czynu zabronionego
-odpowiedni stopień społ. szkodliwości
-istnienie wniosku o ściganie
-istnienie skargi uprawnionego oskarżyciela
-istnienie zezwolenia na ściganie ( przy immunitetach )
Ujemne- okoliczność której wystąpienie powoduje że proces jest niedopuszczalny np.
-śmierć oskarżonego
-przedawnienie ścigania
-rzecz osądzona
-zawisłość sprawy, inne: amnestia, abolicja (11)
Brak przesłanki dodatniej bądź wystąpienie ujemnej stanowi przeszkodę procesową.
b)ogólne i szczególne:
Ogólne- warunkują byt procesu w trybie zwykłym (w postępowaniu zwyczajnym).
Szczególne- przy istnieniu przesłanek ogólnych warunkują byt procesu w określonym trybie szczególnym.(508)
c)abstrakcyjne i konkretne:
Konkretne- to okoliczności faktyczne które powodują iż przy ich wystąpieniu prowadzony jest proces.
Abstrakcyjne- zapisane w kodeksie.
c)bezwzględne i względne
d)materialne i formalne:
Materialne- przedawnienie, odpowiedni stopień społ. szkodliwości czynu.
Formalne- skarga, wniosek


Immunitet materialny.
Przysługuje:
-adwokatowi
-radcy prawnemu
-prokuratorowi
oraz immunitety parlamentarne
Immunitety te są ograniczone:
a)podmiotowo- gdy popełni przestępstwo zniesławienia lub zniewagi w stosunku do: strony, świadka, przedst. społ., kuratora, tłumacza, to nie odpowiadają za to karnie, lecz mogą odpow. dyscyplinarnie.
b)przedmiotowo- dotyczy tylko sytuacji gdy adwokat, radca pr., prokurator, dopuści się zniewagi lub zniesławienia.
Immunitet materialny nie funkcjonuje w stosunku do sądu.
Niekaralność. (240 KK)
Art. 240.
1. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, 127, 128, 130, 134, 140, 148, 163, 166 lub 252, nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego do ścigania przestępstw, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
2. Nie popełnia przestępstwa określonego w 1, kto zaniechał zawiadomienia, mając dostateczną podstawę do przypuszczenia, że wymieniony w 1 organ wie o przygotowywanym, usiłowanym lub dokonanym czynie zabronionym; nie popełnia przestępstwa również ten, kto zapobiegł popełnieniu przygotowywanego lub usiłowanego czynu zabronionego określonego w 1.
3. Nie podlega karze, kto zaniechał zawiadomienia z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym.
Śmierć oskarżonego.
Przedawnienie ścigania. (101, 102 KK)
Art. 101.
1. Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat:
1) 30 - gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa,
2) 20 - gdy czyn stanowi inną zbrodnię,
3) 10 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności
przekraczającą 3 lata,
4) 5 - gdy czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 3 lat,
5) 3 - gdy czyn jest zagrożony karą ograniczenia wolności lub grzywną.
2. Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie
sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.
3. W wypadkach przewidzianych w 1 lub 2, jeżeli dokonanie przestępstwa
zależy od nastąpienia określonego w ustawie skutku, bieg przedawnienia
rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił.
Art. 102.
Jeżeli w okresie przewidzianym w art. 101 wszczęto postępowanie przeciwko
osobie, karalność popełnionego przez nią przestępstwa ustaje z upływem 5 lat
od zakończenia tego okresu.
Rzecz osądzona - res judikata.
Postępowanie w toku – lis pendens.
Brak skargi uprawnionego oskarżyciela publicznego ( prokurator ).
Brak wniosku o wszczęcie ścigania.(209 KK)
Art. 209.
1. Kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez nie łożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu opieki społecznej
lub właściwej instytucji.
3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano świadczenie z funduszu
alimentacyjnego, ściganie odbywa się z urzędu.
Brak zezwolenia na ściganie odpowiedniego organu. (17)
Art. 17.
1. Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:
1) czynu nie popełniono, albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających
podejrzenie jego popełnienia,
2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego, albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa,
3) społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,
4) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,
5) oskarżony zmarł,
6) nastąpiło przedawnienie karalności,
7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się,
8) sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych,
9) brak skargi uprawnionego oskarżyciela,
10) brak wymaganego zezwolenia na ściganie, lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej,
11) zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.
2. Do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa
uzależnia ściganie, organy procesowe dokonują tylko czynności nie
cierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów, a także
czynności zmierzających do wyjaśnienia, czy wniosek będzie złożony lub
zezwolenie będzie wydane.
3. Niemożność przypisania winy sprawcy czynu nie wyłącza postępowania
dotyczącego zastosowania środków zabezpieczających.

Organy procesowe.
Organy postępowania przygotowawczego
a)prokurator (art. 298,311)- jest on panem procesu „dominus litis” , śledztwo może być prowadzone wyłącznie przez niego.


Art.298
1. Postępowanie przygotowawcze prowadzi prokurator a w zakresie przewidzianym w ustawie Policja. W wypadkach przewidzianych w ustawie
uprawnienia Policji przysługują innym organom.
2. Określone w ustawie czynności w postępowaniu przygotowawczym
przeprowadza sąd.
Art.311
1. Śledztwo prowadzi Policja, jeżeli nie prowadzi go prokurator.
2. Prokurator prowadzi śledztwo w wypadkach określonych w art.309 pkt.2 i 3 oraz w sprawach o przestępstwo określone w art.148 Kodeksu karnego.
3.Jeżeli prokurator wszczął śledztwo, może powierzyć Policji jego przeprowadzenie w całości lub w określonym zakresie albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa; w wypadkach określonych w art. 309 pkt. 2 i 3 nie można powierzyć Policji prowadzenia śledztwa w całości.
4. W sytuacji, o której mowa w 3, Policja może dokonać innych czynności, jeżeli wyłoni się taka potrzeba.
5. Prokurator może zastrzec do osobistego wykonania jakąkolwiek czynność śledztwa, a w szczególności czynności wymagające postanowienia, związane z przedstawieniem zarzutów, zmianą postanowienia o przedstawieniu zarzutów lub zamknięciem śledztwa.
b)inne organy nie prokuratorskie:
-policja
-UOP
-żandarmeria wojskowa
-finansowe organy dochodzeniowe (art. 312)
Uprawnienia Policji przysługują także:
1) organom Straży Granicznej oraz Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, w zakresie ich właściwości,
2) innym organom przewidzianym w przepisach szczególnych.
Organy postępowania przygotowawczego:
-Polska Agencja Radiokomunikacyjna
-Państwowa Inspekcja Sanitarna
-Państwowa Inspekcja Handlowa
-Urząd Skarbowy
-Straż Graniczna
oraz oprócz tego:
-Straż Leśna, łowiecka, Parków Narodowych
Stadium jurysdykcyjne- organem jest sąd. Jeżeli chodzi o sądy wyróżnia się ich właściwości:
a) rzeczową- oznacza który z sądów- czy rejonowy czy okręgowy, jest właściwy do rozpoznania sprawy.
b) miejscową- określa który z sądów jest właściwy z uwagi na miejsce popełnienia przestępstwa do rozpatrzenia sprawy (art. 31,32- pamięć)
Art. 31.
1. Miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w którego okręgu
popełniono przestępstwo.
2. Jeżeli przestępstwo popełniono na polskim statku wodnym lub powietrznym, a 1 nie może mieć zastosowania, właściwy jest sąd macierzystego portu statku.
3. Jeżeli przestępstwo popełniono w okręgu kilku sądów właściwy jest ten
sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze.

Art. 32.
1. Jeżeli nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa, właściwy jest
sąd, w którego okręgu:
1) ujawniono przestępstwo,
2) ujęto oskarżonego,
3) oskarżony przed popełnieniem przestępstwa stale mieszkał lub czasowo przebywał
- zależnie od tego, gdzie najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze.
2. Przepis 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli przestępstwo popełniono za
granicą.
3. Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej sądu według przepisów
poprzedzających, sprawę rozpoznaje sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście
miasta stołecznego Warszawy.
c) łączną- art. 33,34
Art. 33.
1. Jeżeli tę samą osobę oskarżono o kilka przestępstw, a sprawy należą do
właściwości różnych sądów tego samego rzędu, właściwy jest sąd, w którego
okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze.
2. Jeżeli sprawy należą do właściwości sądów różnego rzędu sprawę rozpoznaje sąd wyższego rzędu.
Art. 34.
1. Sąd właściwy dla sprawców przestępstw jest również właściwy dla pomocników, podżegaczy oraz innych osób, których przestępstwo pozostaje
w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy, jeżeli postępowanie
przeciwko nim toczy się jednocześnie.
2. Sprawy osób wymienionych w 1 powinny być połączone we wspólnym
postępowaniu; przepis art. 33 stosuje się odpowiednio.
3. Jeżeli zachodzą okoliczności utrudniające łączne rozpoznanie spraw, o
których mowa w 1 i 2, można wyłączyć i odrębnie rozpoznać sprawę
poszczególnych osób lub o poszczególne czyny; sprawa wyłączona podlega
rozpoznaniu przez sąd właściwy według zasad ogólnych.
d) z delegacji- 36,37,43
Art. 36.
Sąd wyższego rzędu nad sądem właściwym może przekazać sprawę innemu
sądowi równorzędnemu, jeżeli większość osób, które należy wezwać na rozprawę, zamieszkuje blisko tego sądu, a z dala od sądu właściwego.
Art. 37.
Sąd Najwyższy może z inicjatywy właściwego sądu przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości.
Art. 43.
Jeżeli z powodu wyłączenia sędziów rozpoznanie sprawy w danym sądzie jest niemożliwe, sąd wyższego rzędu przekazuje sprawę innemu sądowi równorzędnemu.
e)funkcjonalną-obejmuje te wszystkie czynności sądu które są dokonywane oprócz właściwości rzeczowej
Spory kompetencyjne.(38, 35)
Art. 38.
1. Spór o właściwość między sądami równorzędnymi rozstrzyga ostatecznie sąd wyższego rzędu nad sądem, który pierwszy wszczął spór.
2. W czasie trwania sporu każdy z tych sądów przedsiębierze czynności nie cierpiące zwłoki.
Art. 35.
1. Sąd bada z urzędu swą właściwość, a w razie stwierdzenia swej niewłaściwości przekazuje sprawę właściwemu sądowi lub innemu organowi.
2. Jeżeli sąd na rozprawie głównej stwierdza, że nie jest właściwy miejscowo lub, że właściwy jest sąd niższego rzędu, może przekazać sprawę innemu sądowi jedynie wtedy, gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy.
3. Na postanowienie w kwestii właściwości przysługuje zażalenie.
Składy sądzące. (28-30)(339)
Art. 28.
1. Na rozprawie głównej sąd orzeka w składzie jednego sędziego i dwóch ławników, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
2. Ze względu na szczególną zawiłość sprawy sąd pierwszej instancji, może postanowić o rozpoznaniu jej w składzie trzech sędziów.
3. W sprawach o przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności, sąd orzeka w składzie dwóch sędziów i trzech ławników.

Art. 29.
1. Na rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej sąd orzeka w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
2. Apelację lub kasację od wyroku orzekającego karę dożywotniego pozbawienia wolności, rozpoznaje sąd w składzie pięciu sędziów.
Art. 30.
1. Na posiedzeniu sąd rejonowy orzeka jednoosobowo a sąd okręgowy, sąd apelacyjny i Sąd Najwyższy w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
2. Sąd odwoławczy na posiedzeniu orzeka w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
Art. 339.
1. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, jeżeli:
1) prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających,
2) zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia
postępowania
3)akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335.
2. Jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel posiłkowy, prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie w celu zbadania, czy nie zachodzi potrzeba wydania orzeczenia, o którym mowa w 3 pkt 2, a także w art. 56 1.
3. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia, a zwłaszcza:
1) umorzenia postępowania na podstawie art. 17 1 pkt 2-11,
2) umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia,
3) wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazaneg0 w akcie oskarżenia trybu postępowania,
4) zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego,
5) wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania,
6) wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu,
7) wydania wyroku nakazowego.
4. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie ponadto, gdy zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania jej do postępowania mediacyjnego; przepis art. 320 stosuje się odpowiednio.
5. Strony, obrońcy i pełnomocnicy mogą wziąć udział w posiedzeniach wymienionych w 1 oraz w 3 pkt. 1,2 i 6, z tym, że udział prokuratora i obrońcy w posiedzeniu w przedmiocie orzeczenia środka zabezpieczającego określonego w art. 94 albo 95 Kodeksu karnego jest obowiązkowy.

Wyłączenie sędziego z mocy prawa. (40- pamięć)
Art. 40.
1. Sędzia jest z mocy prawa wyłączony od udziału w sprawie, jeżeli:
1) sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio,
2) jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika
lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób,
3) jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż
do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli,
4) był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy albo w tej samej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka lub występował jako biegły,
5) brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik,
przedstawiciel ustawowy strony, albo prowadził postępowanie przygotowawcze,
6) brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie,
7) brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone,
8) brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw,
9) prowadził mediację.
2. Powody wyłączenia trwają mimo ustania uzasadniającego je małżeństwa,
wspólnego pożycia, przysposobienia, opieki lub kurateli.
3. Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego wnioskiem o wznowienie lub zaskarżonego w trybie kasacji, nie może orzekać co do tego wniosku lub tej kasacji.





PROCES ADHEZYJNY. (62, 63,64)
Art. 62.
Pokrzywdzony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć przeciw oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa.
Art. 63.
1. W razie śmierci pokrzywdzonego osoby najbliższe mogą w terminie określonym w art. 62 wytoczyć powództwo cywilne o przysługujące im roszczenia majątkowe wynikające z popełnienia przestępstwa.
2. W razie śmierci powoda cywilnego osoby najbliższe mogą wstąpić w prawa zmarłego i dochodzić przysługujących im roszczeń. Niewstąpienie tych osób nie tamuje biegu postępowania; sąd wydając orzeczenie kończące postępowanie pozostawia wówczas powództwo cywilne bez rozpoznania.
Art. 64.
Prokurator, w terminie przewidzianym w art. 62, wytacza powództwo cywilne na rzecz pokrzywdzonego lub osoby, o której mowa w art. 63 1, albo popiera wytoczone przez pokrzywdzonego lub tę osobę powództwo, jeżeli wymaga tego interes społeczny.
ODMOWA PRZYJĘCIA POWÓDZTWA CYWILNEGO. (65)
Art. 65.
1. Sąd przed rozpoczęciem przewodu sądowego odmawia przyjęcia powództwa cywilnego, jeżeli:
1) powództwo cywilne jest z mocy przepisu szczególnego niedopuszczalne,
2) roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia,
3) powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną,
4) to samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono,
5) po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z instytucją państwową, samorządową lub społeczną albo z osobą, która nie występuje w charakterze oskarżonego,
6) złóżono wniosek, o którym mowa w art. 46 1 Kodeksu karnego.
2. Jeżeli pozew odpowiada warunkom formalnym, a nie zachodzą okoliczności wymienione w 1, sąd orzeka o przyjęciu powództwa cywilnego.
3. Mimo przyjęcia powództwa cywilnego sąd pozostawia je bez rozpoznania,
jeżeli po rozpoczęciu przewodu sądowego ujawni się okoliczność wymieniona w 1.
4. Na odmowę przyjęcia powództwa cywilnego lub na pozostawienie go bez rozpoznania na podstawie 3 zażalenie nie przysługuje.

OBROŃCA. (82-86)
Art. 82.
Obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o
ustroju adwokatury.
Art. 83.
1. Obrońcę ustanawia oskarżony; do czasu ustanowienia obrońcy przez
oskarżonego pozbawionego wolności, obrońcę może ustanowić inna osoba, o czym niezwłocznie zawiadamia się oskarżonego.
2. Upoważnienie do obrony może być udzielone na piśmie albo przez oświadczenie do protokołu organu prowadzącego postępowanie karne.
Art. 84.
1. Ustanowienie obrońcy lub wyznaczenie obrońcy z urzędu uprawnia go do działania w całym postępowaniu, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie zawiera ograniczeń.
2. Wyznaczenie obrońcy z urzędu nakłada na obrońcę obowiązek podejmowania czynności procesowych do prawomocnego zakończenia postępowania. Jeżeli jednak czynności należy dokonać poza siedzibą lub miejscem zamieszkania obrońcy z urzędu, prezes sądu, przed którym ma być dokonana czynność, a w postępowaniu przygotowawczym prezes sądu rejonowego miejsca czynności, na uzasadniony wniosek dotychczasowego obrońcy wyznacza dla dokonania tej czynności innego obrońcę spośród miejscowych adwokatów.
3. Obrońca wyznaczony z urzędu w postępowaniu kasacyjnym lub w postępowaniu o wznowienie postępowania powinien sporządzić i podpisać kasację lub wniosek o wznowienie postępowania albo poinformować na piśmie sąd, że nie stwierdził podstaw do wniesienia kasacji lub wniosku o wznowienie postępowania.
Art. 85.
1. Obrońca może bronić kilku oskarżonych, jeżeli ich interesy nie pozostają w sprzeczności.
2. Stwierdzając sprzeczność sąd wydaje postanowienie, zakreślając oskarżonym termin do ustanowienia innych obrońców. W wypadku obrony z urzędu sąd wyznacza innego obrońcę. Na postanowienie przysługuje zażalenie.
3. W postępowaniu przygotowawczym uprawnienia sądu określone w 2 przysługują prezesowi sądu właściwego do rozpoznania sprawy.
Art. 86.
1. Obrońca może przedsiębrać czynności procesowe jedynie na korzyść
oskarżonego.
2. Udział obrońcy w postępowaniu nie wyłącza osobistego działania w nim
oskarżonego.
PEŁNOMOCNIK W PROCESIE. (87-89)
Art. 87.
1. Strona inna niż oskarżony może ustanowić pełnomocnika.
2. Osoba nie będąca stroną może ustanowić pełnomocnika, jeżeli wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu.
3. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może odmówić dopuszczenia do udziału w postępowaniu pełnomocnika, o którym mowa w 2, jeżeli uzna, że nie wymaga tego obrona interesów osoby nie będącej stroną.
Art. 88.
1. Do pełnomocnika stosuje się odpowiednio art. 77, 78, 82-84 i 86 2.
2. Pełnomocnikiem instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej może być także radca prawny .
3. W zakresie roszczeń majątkowych pełnomocnikiem osoby prawnej innej niż przewidziana w 2, jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, a także osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą może być również radca prawny.
Art. 89.
W kwestiach dotyczących pełnomocnika, a nie unormowanych przez przepisy niniejszego kodeksu, stosuje się odpowiednio przepisy obowiązujące w postępowaniu cywilnym.

OBRONA Z URZĘDU. (78-80)
Art. 78.
1. Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony, bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.
2. Sąd może cofnąć wyznaczenie obrońcy, jeżeli okaże się, że nie istnieją okoliczności na podstawie których go wyznaczono.
Art. 79.
1. W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:
1) jest nieletni,
2) jest głuchy, niemy lub niewidomy,
3) zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.
2. Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę.
3. W wypadkach, o których mowa w 1 i 2, udział obrońcy jest obowiązkowy w rozprawie oraz w tych posiedzeniach, w których obowiązkowy jest udział oskarżonego.
4. Jeżeli w toku postępowania biegli lekarze psychiatrzy stwierdzą, że poczytalność oskarżonego zarówno w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu, jak i w czasie postępowania nie budzi wątpliwości, udział obrońcy w dalszym postępowaniu nie jest obowiązkowy. Prezes sądu, a na rozprawie sąd, może wówczas cofnąć wyznaczenie obrońcy.
Art. 80.
Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji, jeżeli zarzucono mu zbrodnię lub jest pozbawiony wolności . W takim wypadku udział obrońcy w rozprawie głównej jest obowiązkowy, a w rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej, jeżeli prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne.
62.Warunki formalne pisma procesowego. (119)
Art. 119.
1. Pismo procesowe powinno zawierać:
1) oznaczenie organu, do którego jest skierowane oraz sprawy, której dotyczy,
2) oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo,
3) treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem,
4) datę i podpis składającego pismo.
2. Za osobę, która nie może się podpisać, pismo podpisuje osoba przez nią upoważniona, ze wskazaniem przyczyny złożenia swego podpisu.

DORĘCZENIA. (128-133)
Art. 128.
1. Orzeczenia i zarządzenia doręcza się w uwierzytelnionych odpisach, jeżeli
ustawa nakazuje ich doręczenie.
2. Wszelkie pisma przeznaczone dla uczestników postępowania, doręcza
się w taki sposób, by treść ich nie była udostępniona osobom niepowołanym.
Art. 129.
1. W wezwaniu należy oznaczyć organ wysyłający oraz podać, w jakiej
sprawie, w jakim charakterze, miejscu i czasie ma się stawić adresat i
czy jego stawiennictwo jest obowiązkowe, a także uprzedzić o skutkach
niestawiennictwa.
2. Przepis 1 stosuje się odpowiednio do zawiadomień.
3. Jeżeli od dnia doręczenia pisma biegnie termin wykonania czynności
procesowej należy pouczyć o tym adresata.
Art. 130.
Pisma doręcza się za pokwitowaniem odbioru. Odbierający potwierdza odbiór
swym czytelnym podpisem zawierającym imię i nazwisko na zwrotnym pokwitowaniu, na którym doręczający potwierdza swym podpisem sposób doręczenia.
Art. 131.
1. Wezwania, zawiadomienia oraz inne pisma, od których daty doręczenia biegną terminy, doręcza się przez pocztę lub inny uprawniony podmiot zajmujący się doręczaniem korespondencji albo pracownika organu wysyłającego, a w razie niezbędnej konieczności – przez Policję.
2. Jeżeli w sprawie ustalono tylu pokrzywdzonych, że ich indywidualne zawiadomienie o przysługujących im uprawnieniach spowodowałoby poważne utrudnienie w prowadzeniu postępowania, zawiadamia się ich poprzez ogłoszenie w prasie, radiu lub telewizji.
3. Jeżeli istnieje obowiązek doręczenia postanowienia, przepis 2 stosuje się odpowiednio. Należy jednak zawsze doręczyć je temu pokrzywdzonemu, który w zawitym terminie 7 dni od dnia ogłoszenia o to się zwróci.
Art. 132.
1. Pismo doręcza się adresatowi osobiście.
2. W razie chwilowej nieobecności adresata w jego mieszkaniu, pismo doręcza się dorosłemu domownikowi, a gdyby go nie było - administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi, jeżeli podejmą się oddać pismo adresatowi.
3. Pismo może być także doręczone za pośrednictwem telefaksu lub poczty elektronicznej. W takim wypadku dowodem doręczenia jest potwierdzenie transmisji danych.
Art. 133.
1. Jeżeli doręczenia nie można dokonać w sposób wskazany w art. 132, pismo przesłane pocztą pozostawia się w najbliższym urzędzie pocztowym,
a przesłane w inny sposób - w najbliższej jednostce Policji, albo we właściwym urzędzie administracji samorządowej szczebla podstawowego.
2. O pozostawieniu pisma w myśl 1, doręczający umieszcza zawiadomienie w skrzynce do doręczania korespondencji bądź na drzwiach mieszkania adresata lub w innym widocznym miejscu ze wskazaniem, gdzie i kiedy pismo pozostawiono oraz że należy je odebrać w ciągu 7 dni; w razie bezskutecznego upływu tego terminu, należy czynność zawiadomienia powtórzyć jeden raz; tak samo postąpić należy w razie doręczenia pisma administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi.
3. Pismo można również pozostawić osobie upoważnionej do odbioru korespondencji w miejscu stałego zatrudnienia adresata.




DOWÓD BIEGŁEGO.

Art. 193. 1. Jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych.
2. W celu wydania opinii można też zwrócić się do instytucji naukowej lub specjalistycznej.
3. W wypadku powołania biegłych z zakresu różnych specjalności, o tym, czy mają oni przeprowadzić badania wspólnie i wydać jedną wspólną opinię, czy opinie odrębne, rozstrzyga organ procesowy powołujący biegłych.


Jaka jest rola biegłych powołanych w procesie karnym.

Biegły sądowy, ekspert sądowy, osoba przywołana przez prokuratora i sądy dla wydania opinii, jeżeli "stwierdzenie okoliczności mających istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy wymaga wiadomości specjalnych" (kodeks postępowania karnego)
Formalnie, zgodnie z kodeksem postępowania karnego, do pełnienia czynności biegłego sądowego mogą być powołane osoby znajdujące się na liście biegłych sądowych, ale może nim być także "każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie" (kodeks postępowania karnego).

Omów pojęcie dowodu i przedstaw jego podstawowe kategorie.
Ciężar dowodu- powinność udowodnienia ze względu na własny interes prawny. Strony w procesie w własnym interesie powinny dowodzić prawdy swych stwierdzeń. Obowiązek dowodzenia- powinność udowodnienia ze względu na cudzy interes prawny. Np. obowiązek adwokata- dowodzenie na korzyść, interes oskarżonego. Swobodna ocena dowodów dyrektywa względem której organy procesowe w ocenie dowodów kierują się swoim przekonaniem nie skrępowanym ustawowymi regułami oceny ukształtowanym pod wpływem wskazań wiedzy, doświadczeń i zasad logicznego rozumowania
Pojęcie dowodu i jego podstawowe kategorie
Przedmiotem licznych kontrowersji jest pojęcie „dowodu". Konkurują tu ze sobą dwa rozumienia dowodu, w znaczeniu źródła dowodu i w znaczeniu środka dowodowego.
Źródłem dowodu jest osoba lub rzecz, od której pochodzi dowód (środek dowodowy). Rzecz należy tu rozumieć w sensie najszerszym, a więc i nierucho-;
mość, a nawet zwłoki i oddzielone części ciała ludzkiego, np. skutkiem wypadku;
lub operacji chirurgicznej.
Środkiem dowodowym jest nośnik informacji o fakcie podlegającym udowodnieniu. Środkiem dowodowym są zatem np. wyjaśnienie oskarżonego, zeznanie świadka, a także cechy charakterystyczne dokumentu, noża pozosta¬wionego na miejscu zbrodni, wyodrębnione pod kątem widzenia przedmiotu procesu. Dowodem nie jest więc broń znaleziona u podejrzanego, ale wszystkie te jej cechy, które wskazują na czyn i jego sprawcę.
Podstawowe kategorie dowodu:
Dowody pierwotne i pochodne:
1) dowody pierwotne, pochodzą od źródła dowodu, które zetknęło się bezpośrednio z faktem udowadnianym, tzw. z pierwszej ręki (świadek naoczny, oryginał dokumentu, w zasadzie wyjaśnienia oskarżonego);
2) dowody pochodne, pochodzą od źródła dowodu pośredniczącego między źródłem pierwotnym a faktem udowadnianym (np. kopia dokumentu lub świadek ze słyszenia).
Dowody osobowe i rzeczowe:
1) dowody osobowe, pochodzą od osoby (człowieka żyjącego);
2) dowody rzeczowe, czyli wszystkie pozostałe, pochodzące od rzeczy w naj¬szerszym tego słowa znaczeniu, o którym była mowa.
Dowody bezpośrednie i pośrednie (poszlakowe).
Wyjaśnienie różnicy między tymi dowodami trzeba rozpocząć od rozróżnie¬nia faktu głównego i faktu dowodowego (poszlaki). Faktem głównym jest fakt, którego stwierdzenie jest głównym celem postępowania dowodowego. Jest nim przestępstwo. Faktami dowodowymi, czyli poszlakami, są natomiast fakty, z których istnienia lub nieistnienia można wyciągnąć wniosek o istnieniu faktu głównego.
Dowodem bezpośrednim jest więc dowód dotyczący wprost faktu głównego (np. w podanym przykładzie zeznania świadka, któremu podejrzany zwierzał się, że zabił człowieka w celu rabunkowym), a dowodem pośrednim (poszlako¬wym) jest dowód dotyczący faktu dowodowego (poszlaki).

KONFRONTACJA, OKAZANIE, EKSPERTYZA

Art. 172. Osoby przesłuchiwane mogą być konfrontowane w celu wyjaśnienia sprzeczności. Konfrontacja nie jest dopuszczalna w wypadku określonym w art. 184.
orzeczenia sądów
tezy z piśmiennictwa
Art. 173. 1. Osobie przesłuchiwanej można okazać inną osobę, jej wizerunek lub rzecz w celu jej rozpoznania. Okazanie powinno być przeprowadzone tak, aby wyłączyć sugestię.
2. W razie potrzeby okazanie można przeprowadzić również tak, aby wyłączyć możliwość rozpoznania osoby przesłuchiwanej przez osobę rozpoznawaną.
3. Podczas okazania osoba okazywana powinna znajdować się w grupie obejmującej łącznie co najmniej cztery osoby.
4. (78) Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, określi, w drodze rozporządzenia, warunki techniczne przeprowadzenia okazania, mając na uwadze konieczność zapewnienia sprawnego toku postępowania, a także właściwej realizacji gwarancji procesowych jej uczestników.
Art. 211. W celu sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy można przeprowadzić, w drodze eksperymentu procesowego, doświadczenie lub odtworzenie przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów.


PRZESZUKANIE
Art. 219. 1. W celu wykrycia lub zatrzymania albo przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej, a także w celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym, można dokonać przeszukania pomieszczeń i innych miejsc, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wymienione rzeczy tam się znajdują.
2. W celu znalezienia rzeczy wymienionych w 1 i pod warunkiem określonym w tym przepisie można też dokonać przeszukania osoby, jej odzieży i podręcznych przedmiotów.

ŚWIADEK - każda osoba fizyczna, która została wezwana przez uprawniony organ państwa (np. sąd, prokuraturę) do stawiennictwa i złożenia zeznania. W procesie karnym świadkiem jest osoba, która faktycznie była obecna przy jakimś zdarzeniu, a swoje obserwacje może zrelacjonować. W postępowaniu cywilnym jest to osoba składająca zeznanie co do okoliczności sprawy. Wg polskiego prawa, nikt nie może odmówić zeznań w charakterze świadka. Od zasady tej są jednak wyjątki, m.in. nie wolno przesłuchiwać np. duchownych o faktach ujawnionych podczas spowiedzi lub adwokatów o faktach ujawnionych im w trakcie prowadzenia sprawy.
Do obowiązków świadka należy: stawienie się na wezwanie uprawnionego organu, złożenie zeznań zgodnych ze swoją najlepszą wiedzą. Celem wyegzekwowania obowiązków świadka organ wzywający może skazać go na grzywnę lub zarządzić przymusowe jego sprowadzenie.
ŚWIADEK KORONNY - świadkiem koronnym jest podejrzany, który został dopuszczony do składania zeznań w charakterze świadka na zasadach określonych ustawą z dnia 25 czerwca 1997 r. o świadku koronnym (Dz.U. Nr 114, poz. 738). Dowód z zeznań świadka koronnego można dopuścić, jeżeli do chwili wniesienia aktu oskarżenia do sądu jako podejrzany w swoich wyjaśnieniach przekazał on organowi prowadzącemu postępowanie informacje, które mogą przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub zapobieżenia im, a także jeżeli zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących osób uczestniczących w przestępstwie oraz pozostałych okoliczności w zakresie przestępstw wymienionych w art. 1 ustawy o świadku koronnym. W razie zagrożenia życia lub zdrowia świadka koronnego lub osoby dla niego najbliższej, może on być objęty ochroną osobistą, a także uzyskać pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu i zatrudnienia, a w szczególnych wypadkach można mu wydać dokumenty umożliwiające używanie innych niż własne danych osobowych



ŚWIADEK IN COGNITO

Art. 184. (86) 1. Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych, jeżeli nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie. Postępowanie w tym zakresie toczy się bez udziału stron i objęte jest tajemnicą państwową. W postanowieniu pomija się okoliczności, o których mowa w zdaniu pierwszym.
2. W razie wydania postanowienia określonego w 1 okoliczności, o których mowa w tym przepisie, pozostają wyłącznie do wiadomości sądu i prokuratora, a gdy zachodzi konieczność - również funkcjonariusza Policji prowadzącego postępowanie. Protokół przesłuchania świadka wolno udostępniać oskarżonemu lub obrońcy tylko w sposób uniemożliwiający ujawnienie okoliczności, o których mowa w 1.
3. Świadka przesłuchuje prokurator, a także sąd, który może zlecić wykonanie tej czynności sędziemu wyznaczonemu ze swojego składu - w miejscu i w sposób uniemożliwiający ujawnienie okoliczności, o których mowa w 1. W przesłuchaniu świadka przez sąd lub sędziego wyznaczonego mają prawo wziąć udział prokurator, oskarżony i jego obrońca. Przepis art. 396 3 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.
4. W razie przesłuchania świadka przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość, w protokole czynności z udziałem specjalistów należy wskazać ich imiona, nazwiska, specjalności i rodzaj wykonywanej czynności. Przepisu art. 205 3 nie stosuje się.
5. Na postanowienie w sprawie zachowania w tajemnicy okoliczności, o których mowa w 1, świadkowi i oskarżonemu, a w postępowaniu przed sądem także prokuratorowi, przysługuje w terminie 3 dni zażalenie. Zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd właściwy do rozpoznania sprawy. Postępowanie dotyczące zażalenia toczy się bez udziału stron i objęte jest tajemnicą państwową.
6. W razie uwzględnienia zażalenia protokół przesłuchania świadka podlega zniszczeniu; o zniszczeniu protokołu należy uczynić wzmiankę w aktach sprawy.
7. Świadek może, do czasu zamknięcia przewodu sądowego przed sądem pierwszej instancji, wystąpić z wnioskiem o uchylenie postanowienia, o którym mowa w 1. Na postanowienie w przedmiocie wniosku służy zażalenie. Przepis 5 stosuje się odpowiednio. W razie uwzględnienia wniosku protokół przesłuchania świadka podlega ujawnieniu w całości.
8. Jeżeli okaże się, że w czasie wydania postanowienia, o którym mowa w 1, nie istniała uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej albo że świadek złożył świadomie fałszywe zeznania lub nastąpiło jego ujawnienie, prokurator w postępowaniu przygotowawczym, a w postępowaniu sądowym sąd, na wniosek prokuratora, może uchylić to postanowienie. Przepis 5 stosuje się odpowiednio. Protokół przesłuchania świadka podlega ujawnieniu w całości.
9. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, sposób i warunki składania wniosku o wydanie postanowienia, o którym mowa w 1, przesłuchania świadka, co do którego wydano to postanowienie, oraz sporządzania, przechowywania i udostępniania protokołów przesłuchania tego świadka, a także dopuszczalny sposób powoływania się na jego zeznania w orzeczeniach i pismach procesowych, mając na uwadze zapewnienie właściwej ochrony tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka przed nieuprawnionym ujawnieniem.

JAWNOŚĆ AKT SPRAWY
Jawność akt sprawy.
Art. 156.
1. Stronom, podmiotowi określonemu w art.416, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym
udostępnia się akta sprawy sądowej i daje możność sporządzenia z nich odpisów. Za zgodą prezesa sądu akta te mogą być udostępnione również innym osobom.
2. Na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy wydaje się odpłatnie kserokopie dokumentów z akt sprawy. Kserokopie takie można wydać odpłatnie, na wniosek, również innym stronom, podmiotowi określonemu w art. 416, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym.
3. Prezes sądu może w razie uzasadnionej potrzeby zarządzić wydanie odpłatnie uwierzytelnionych odpisów z akt sprawy.
4. Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia tajemnicy państwowej,
przeglądanie akt, sporządzanie odpisów i kserokopii odbywa się z zachowaniem
rygorów określonych przez prezesa sądu lub sąd. Uwierzytelnionych odpisów i kserokopii nie wydaje się, chyba że ustawa stanowi inaczej.
5. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w toku postępowania przygotowawczego stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, umożliwia sporządzanie odpisów i kserokopii oraz wydaje odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub kserokopie tylko za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Za zgodą prokuratora akta w toku postępowania przygotowawczego mogą być w wyjątkowych wypadkach udostępnione innym osobom.
6. Minister sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wysokość opłaty za wydanie kserokopii dokumentów oraz uwierzytelnionych odpisów z akt sprawy, mając na uwadze koszty wykonania takich kserokopii.
Art. 158.
1. Prokurator może przeglądać akta sprawy sądowej w każdym jej stanie oraz żądać przesłania mu ich w tym celu, jeżeli nie tamuje to biegu postępowania
i nie ogranicza dostępu do akt innym uczestnikom postępowania, a zwłaszcza oskarżonemu i jego obrońcy.
2. W razie przesłania akt prokuratorowi jest on obowiązany udostępnić je stronie, obrońcy lub pełnomocnikowi.
Art. 159.
Na odmowę udostępnienia akt w postępowaniu przygotowawczym, przysługuje
stronom zażalenie.

ŚRODKI PRZYMUSU
ŚRODKI PRZYMUSU - czynności organów procesowych w prawie karnym określone w dziale VI kodeksu postępowania karnego, zmierzające do wymuszenia spełnienia obowiązków procesowych lub zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Należą do nich: zatrzymanie, środki zapobiegawcze, kary porządkowe, zabezpieczenia majątkowe.

Zatrzymanie
Art. 243. 1. Każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości.
2. Osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji.
Art. 244. 1. Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości.
2. Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach oraz wysłuchać go.
3. Z zatrzymania sporządza się protokół, w którym należy podać imię, nazwisko i funkcję dokonującego tej czynności, imię i nazwisko osoby zatrzymanej, a w razie niemożności ustalenia tożsamości - jej rysopis oraz dzień, godzinę, miejsce i przyczynę zatrzymania z podaniem, o jakie przestępstwo się ją podejrzewa. Należy także wciągnąć do protokołu złożone przez zatrzymanego oświadczenia oraz zaznaczyć udzielenie mu informacji o przysługujących prawach. Odpis protokołu doręcza się zatrzymanemu.
4. Niezwłocznie po zatrzymaniu osoby podejrzanej należy przystąpić do zebrania niezbędnych danych, a także o zatrzymaniu zawiadomić prokuratora. W razie istnienia podstaw, o których mowa w art. 258 1-3, należy wystąpić do prokuratora w sprawie skierowania do sądu wniosku o tymczasowe aresztowanie.
Art. 245. 1. Zatrzymanemu na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem, a także bezpośrednią z nim rozmowę; zatrzymujący może zastrzec, że będzie przy niej obecny.
2. Przepisy art. 261 1 i 3 stosuje się odpowiednio, z tym że zawiadomienie następuje na żądanie zatrzymanego.
Art. 246. 1. (122) Zatrzymanemu przysługuje zażalenie do sądu. W zażaleniu zatrzymany może się domagać zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości jego zatrzymania.
2. Zażalenie przekazuje się niezwłocznie sądowi rejonowemu miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania, który również niezwłocznie je rozpoznaje.
3. W razie uznania bezzasadności lub nielegalności zatrzymania sąd zarządza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
4. (123) W wypadku stwierdzenia bezzasadności, nielegalności lub nieprawidłowości zatrzymania sąd zawiadamia o tym prokuratora i organ przełożony nad organem, który dokonał zatrzymania.
5. W razie zbiegu zażaleń na zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie można rozpoznać je łącznie.
Art. 247. 1. (124) Prokurator może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej. W tym celu wolno zarządzić przeszukanie. Przepisy art. 220-222 i 224 stosuje się odpowiednio.
2. (125) Do zatrzymania, o którym mowa w 1, stosuje się odpowiednio art. 246.
3. Zarządzenia dotyczące zatrzymania i przymusowego doprowadzenia żołnierza w czynnej służbie wojskowej wykonują właściwe organy wojskowe.
Art. 248. 1. Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy ustanie przyczyna zatrzymania, a także jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania; należy go także zwolnić na polecenie sądu lub prokuratora.
2. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania go do dyspozycji sądu nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania.
3. Ponowne zatrzymanie osoby podejrzanej na podstawie tych samych faktów i dowodów jest niedopuszczalne.
ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE - grupa środków przymusu w procesie karnym służących przede wszystkim zabezpieczeniu prawidłowego toku postępowania karnego, wyjątkowo także stosowanych w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez podejrzanego (oskarżonego) nowego, ciężkiego przestępstwa. Głównym celem stosowania środków zapobiegawczych jest więc zapobieżenie uniemożliwienia bądź utrudniania postępowania karnego we wszystkich jego fazach. Utrudnianie postępowania może polegać między innymi na ucieczce lub ukrywaniu się podejrzanego (oskarżonego), nakłanianiu do fałszywych zeznań (świadków) lub wyjaśnień (innych podejrzanych), ukrywaniu lub niszczeniu dowodów przestępstwa, przeszkadzaniu w poszukiwaniu lub zbieraniu dowodów, fabrykowaniu fałszywych dowodów itp.
Najsurowszym środkiem zapobiegawczym jest tymczasowe aresztowanie. Pozostałe środki zapobiegawcze wymienione w kodeksie postępowania karnego to :
-poręczenie majątkowe - polega na złożeniu przez uprawnioną osobę rękojmii w postaci pieniędzy, papierów wartościowych,
zastawu lub hipoteki, które ulegają (mogą ulec) przepadkowi albo ściągnięciu w wypadku ucieczki lub ukrycia się podejrzanego (oskarżonego), bądź utrudniania w inny sposób postępowania karnego,
- poręczenie społeczne - polega na złożeniu przez kierownictwo zakładu pracy, szkołę lub uczelnię, których podejrzany (oskarżony) jest pracownikiem, uczniem lub studentem, zespół, w którym wymieniony uczy się lub pracuje, albo organizację społeczną, której jest członkiem, zapewnienia, że stawi się on na każde wezwanie i nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania karnego,
- poręczenie osobiste - zapewnienie, o którym mowa wyżej składana przez osobę uznaną za godną zaufania,
- dozór Policji - oddany pod dozór ma obowiązek stosowania się do obowiązków zawartych w postanowieniu sądu lub prokuratora. Obowiązki te mogą polegać na zakazie wydalania się z określonego miejsca pobytu, zgłaszaniu się do organu sprawującego dozór w określonych odstępach czasu, zawiadamianiu go o zamierzonym wyjeździe oraz o terminie powrotu, a także o innych ograniczeniach jego swobody w zakresie niezbędnym do spełnienia celu tego środka,
- zawieszenie podejrzanego (oskarżonego) w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu, nakazanie powstrzymania się podejrzanego (oskarżonego) od prowadzenia określonej działalności lub od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów,
- zakaz opuszczania przez podejrzanego (oskarżonego) kraju - zakaz ten może być połączony z zatrzymaniem mu paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy albo z zakazem wydania takiego dokumentu.
Środek zapobiegawczy można stosować tylko wobec podejrzanego (oskarżonego) i tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że popełnił on przestępstwo. W postępowaniu przygotowawczym środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania stosuje sąd na wniosek prokuratora, pozostałe środki zapobiegawcze stosuje prokurator.

Art. 249. 1. Środki zapobiegawcze można stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa; można je stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.
2. W postępowaniu przygotowawczym można stosować środki zapobiegawcze tylko względem osoby, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów.
3. (126) Przed zastosowaniem środka zapobiegawczego sąd albo prokurator stosujący środek przesłuchuje oskarżonego, chyba że jest to niemożliwe z powodu jego ukrywania się lub jego nieobecności w kraju. Należy dopuścić do udziału w przesłuchaniu ustanowionego obrońcę, jeżeli się stawi; zawiadomienie obrońcy o terminie przesłuchania nie jest obowiązkowe, chyba że oskarżony o to wnosi, a nie utrudni to przeprowadzenia czynności. O terminie przesłuchania sąd zawiadamia prokuratora.
4. Środki zapobiegawcze mogą być stosowane aż do chwili rozpoczęcia wykonania kary. Przepis niniejszy stosuje się do tymczasowego aresztowania tylko w razie orzeczenia kary pozbawienia wolności.
5. (127) Prokurator i obrońca mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu dotyczącym przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania oraz rozpoznania zażalenia na zastosowanie lub przedłużenie tego środka zapobiegawczego. Niestawiennictwo obrońcy lub prokuratora należycie zawiadomionych o terminie nie tamuje rozpoznania sprawy.
orzeczenia sądów
tezy z piśmiennictwa
Art. 250. 1. Tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu.
2. Tymczasowe aresztowanie stosuje w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, a w wypadkach nie cierpiących zwłoki także inny sąd rejonowy. Po wniesieniu aktu oskarżenia tymczasowe aresztowanie stosuje sąd, przed którym sprawa się toczy.
3. Prokurator, przesyłając wraz z aktami sprawy wniosek, o którym mowa w 2, zarządza jednocześnie doprowadzenie podejrzanego do sądu.
4. Inne środki zapobiegawcze stosuje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym także prokurator.
Art. 258. 1. Tymczasowe aresztowanie może nastąpić, jeżeli:
1) zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu,
2) zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.
2. Jeżeli oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata, potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą.
3. Tymczasowe aresztowanie może wyjątkowo nastąpić także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.
4. Przepisy 1-3 stosuje się odpowiednio do pozostałych środków zapobiegawczych.
Art. 259. 1. Jeżeli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie, należy odstąpić od tymczasowego aresztowania, zwłaszcza gdy pozbawienie oskarżonego wolności:
1) spowodowałoby dla jego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo,
2) pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny.
2. Tymczasowego aresztowania nie stosuje się, gdy na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że sąd orzeknie w stosunku do oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub karę łagodniejszą albo że okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia.
3. Tymczasowe aresztowanie nie może być stosowane, jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nie przekraczającą roku.
4. (134) Ograniczenia przewidziane w 2 i 3 nie mają zastosowania, gdy oskarżony ukrywa się, uporczywie nie stawia się na wezwania lub w inny bezprawny sposób utrudnia postępowanie albo nie można ustalić jego tożsamości.

ARESZT TYMCZASOWY
Art. 263. (136) 1. W postępowaniu przygotowawczym sąd, stosując tymczasowe aresztowanie, oznacza jego termin na okres nie dłuższy niż 3 miesiące.
2. Jeżeli ze względu na szczególne okoliczności sprawy nie można było ukończyć postępowania przygotowawczego w terminie określonym w 1, na wniosek prokuratora, sąd pierwszej instancji właściwy do rozpoznania sprawy, gdy zachodzi tego potrzeba, może przedłużyć tymczasowe aresztowanie na okres, który łącznie nie może przekroczyć 12 miesięcy.
3. Łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji nie może przekroczyć 2 lat.
4. Przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania na okres oznaczony, przekraczający terminy określone w 2 i 3, może dokonać sąd apelacyjny, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, na wniosek sądu, przed którym sprawa się toczy, a w postępowaniu przygotowawczym na wniosek właściwego prokuratora apelacyjnego - jeżeli konieczność taka powstaje w związku z zawieszeniem postępowania karnego, przedłużającą się obserwacją psychiatryczną oskarżonego, przedłużającym się opracowywaniem opinii biegłego, wykonywaniem czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju, celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego, a także z powodu innych istotnych przeszkód, których usunięcie było niemożliwe.
5. Na postanowienie sądu apelacyjnego wydane na podstawie 4 przysługuje zażalenie do sądu apelacyjnego orzekającego w składzie trzech sędziów.
6. Z wnioskiem o przedłużenie okresu tymczasowego aresztowania należy wystąpić, z jednoczesnym przesłaniem właściwemu sądowi akt sprawy, nie później niż 14 dni przed upływem dotychczas określonego terminu stosowania tego środka.
7. (137) Jeżeli zachodzi potrzeba stosowania tymczasowego aresztowania po wydaniu pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji, każdorazowe jego przedłużenie może następować na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.


Areszt tymczasowy jest podobnie jak dozór jest środkiem zapobiegawczym i można go stosować dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, jeżeli dowody zebrane przeciwko oskarżonemu wskazują na duże prawdopodobieństwo, że popełnił on przestępstwo. Wyjątkowo areszt tymczasowy może być także stosowany w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa. ( art. 249 k.p.k.)
Tymczasowe aresztowanie (art. 258 kpk) może nastąpić jeżeli:
1/ zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można będzie ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu;
2/ zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne. (Taka sytuacja ma miejsce wtedy, jeśli sprawca zmusza Cię do wycofania skargi, lub odmowy zeznań, namawia do tego świadków, nie stawia się na przesłuchanie itp.).
3/ jeżeli oskarżonemu zarzucono zbrodnię lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności o górnej granicy co najmniej 8 lat albo gdy oskarżony został skazany przez sąd I instancji na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata.
4/ gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza jeśli popełnieniem takiego przestępstwa groził (areszt stosuje się tylko w wyjątkowych sytuacjach).
Staraj się dowieść, że przemoc stanowiąc zagrożenie dla życia i zdrowia powinna być traktowana jako czyn o wysokim stopniu społecznej szkodliwości czynu i uprawdopodobnić obawy, że sprawca ponownie dopuści się przemocy.
Tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu. Na etapie postępowania przygotowawczego decyzję o zastosowaniu aresztu przygotowawczego wydaje sąd rejonowy na wniosek prokuratora.
Jeżeli przemoc, której doznałaś była poważna, mąż lub partner grozi Ci lub pobił Cię po raz kolejny, zmusza Cię do wycofania skargi, lub nakłania Ciebie i inne osoby do składania fałszywych zeznań, złóż prośbę do prokuratura lub sądu o zastosowanie tymczasowego aresztu. Masz prawo do bezpieczeństwa osobistego i to nie Ty, ale sprawca powinien opuścić dom.
TYMCZASOWE ARESZTOWANIE - to najsurowszy, stosowany jedynie przez sąd, środek zapobiegawczy, polegający na pozbawieniu podejrzanego (oskarżonego) wolności jeszcze przed jego osądzeniem (w toku procesu karnego w celu zabezpieczenia jego prawidłowego przebiegu). Tymczasowe aresztowanie, stosownie do treści art. 258 1-3 kodeksu postępowania karnego, może nastąpić, jeżeli :
- zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się podejrzanego (oskarżonego), zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu,
- zachodzi uzasadniona obawa, że podejrzany (oskarżony) będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne,
- podejrzanemu (oskarżonemu) grozi surowa kara za zarzucone mu przestępstwo (zbrodnię lub występek) zagrożone karą, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat pozbawienia wolności albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata,
- wyjątkowo może nastąpić także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że podejrzany (oskarżony) o popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.
W postępowaniu przygotowawczym tymczasowe aresztowanie stosuje sąd na wniosek prokuratora. Łączny czas stosowania tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji nie może przekroczyć 2 lat, przy czym do okresu tymczasowego aresztowania zalicza się okres zatrzymania.