Unia polsko - litewska

Rządy Andegawenów w Polsce.
Po śmierci Kazimierza Wielkiego, zgodnie z zawartą wcześniej umową , tron polski przeszedł w ręce która Węgier Ludwika. Choć Ludwik obiecał odzyskać Pomorze, nie podjął żadnych starań w tym kierunku. Główną jego troską było zapewnienie tronu w Polsce dla jednej z córek, czego nie przewidywał układ z Kazimierzem Wielkim. Dla uzyskania poparcia dla swoich planów zdecydował się na wydanie pierwszego przywileju generalnego dla szlachty – 1374 przywilej w Koszycach:
a) ograniczał głównym podatek – poradlne – do 2 groszy rocznie z łana chłopskiego,
b) zwolnienie szlachty od obowiązku budowania i reperowania zamków warownych,
c) odszkodowanie dla szlachty za udział w wyprawach pospolitego ruszenia poza granicami kraju,
d) starostwa nadawane będą tylko Polakom
Za te przywileje szlachta zgodziła się na powołanie na tron polski jednej z córek, żądając jednak zerwania unii z Węgrami. Dlatego tron polski obejmuje Jadwiga, a starsza, Maria z mężem Zygmuntem Luksemburczykiem tron węgierski. Panowie polscy zmusili Jadwigę do zerwania zaręczyn z księciem austriackim Wilhelmem Habsburgiem i małżeństwa z wielkim księciem Litwy, Jagiełłą.
W Polsce myślano o połączeniu się z Litwą. Wynikało to przede wszystkim z chęci zjednoczenia się w walce z zakonem krzyżackim. Litwa, ostatnie pogańskie państwo w Europie, chciała przyjąć chrzest, ale bez pośrednictwa Krzyżaków, dlatego zwrócili się do Polski. Obie strony, panowie polscy jak i bojarzy litewscy byli zainteresowani ekspansją na Rusi, co też wymagało zjednoczenia sił dla kontynuowania podbojów i utrzymania olbrzymich terenów. Unia pomogła przynieść też wielkie korzyści gospodarcze obu państwom. W 1385 – unia w Krewie - doszło do umowy między Jagiełłą a poselstwem polskim. W zamian za rękę Jadwigi i koronę polską Jagiełło zobowiązał się:
a) przyjąć chrzest,
b) chrystianizować Litwę,
c) przyłączyć Litwę do Polski,
d) odzyskać ziemie utracone przez Królestwo Polskie
Jednak ten ostatni warunek nie został spełniony ponieważ Litwini rozumieli go jako połączenie Polski i Litwy pod panowaniem Jagiełły, a możnowładztwo polskie jako wcielenie Litwy do Polski. Państwo litewskie było zbyt potężne, aby całkowicie podporządkować się Polsce. Na początku 1386 Jagiełło przybył do Polski, odbył się uroczysty chrzest, na którym otrzymał imię Władysław, ślub z Jadwigą i koronacja. Następnie para królewska udała się na Litwę, aby przeprowadzić tam misję chrystianizacyjną.
Namiestnikiem Litwy został brat stryjeczny Jagiełły, Witold (był przeciwko unii), który prowadził samodzielną politykę zagraniczną, walcząc z Tatarami i Moskwą. Sytuację skomplikowała też strawa następstwa tronu – Jadwiga zmarła w 1389 nie pozostawiając potomstwa – Jagiełło zachował tron polski za zgodą możnowładztwa i szlachty. 1413 – unia w Horodle:
a) odrębność Litwy, która odtąd stale miała posiadać własnego księcia (podlegał królowi polskiemu)
b) rozciągnięcie przywilejów szlachty polskiej na katolickich bojarów litewskich.

POLSKA (KORONA) I LITWA (WIELKIE KSIESTWO LITEWSKIE) SĄ ODRĘBNYMI PAŃSTWAMI, ALE POŁĄCZONE OSOBĄ WŁADCY !

Pod koniec panowania Jagiełło musiał zabiegać o uznanie prawa do tronu dla swoich synów Władysława i Kazimierza, których miał z ostatniego małżeństwa z księżniczką ruską, Zofią Holszańską. Panowie polscy w zamian za to zażądali wcielenia Litwy do Polski. Dlatego Jagiełło zwrócił się do szlachty, która za cenę nowych przywilejów zaprzysięgła dochowanie wierności małoletniemu Władysławowi. Przywilej – jedleńsko (1430) – krakowski (1433):
a) nietykalność osobista i majątkowa szlachty.
Po śmierci Władysława Jagiełły – 1434 – Władysław został królem polskim, a Litwini w kilka lat później obwołali jego brata, Kazimierza wielkim księciem Litwy. Po śmierci zaś Kazimierza Jagiellończyka, Jan Olbracht objął Polskę, a Aleksander Litwę.
1423 przywilej w Warce - w międzyczasie, za życia jeszcze Władysława Jagiełły, szlachta otrzymała kolejny przywilej, który wzmacniał ich pozycję względem sołtysa.