Otwarte fundusze emerytalne

Jeszcze kilka lat temu cała emerytura pochodziła z wypłat ZUS, a składki na ZUS płacił tylko pracodawca. Innymi słowy - jeszcze kila lat temu nie musieliśmy się w ogóle interesować sprawami emerytury. Dziś jest zupełnie inaczej. Składkę na emeryturę płaci w połowie pracodawca, a w połowie pracownik (stad tzw. pensje ubruttowione). Przyszła emerytura pochodzi z trzech składników: ZUS (I Filar - identycznie jak kiedyś), ze składek lokowanych obowiązkowo w prywatnych funduszach emerytalnych (II Filar) i dobrowolnych składek dodatkowych (III filar, nie ma obowiązku korzystania z tego).

I Filar to Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Jest obowiązkowy, a środki w nim gromadzone są zarządzane przez Państwo. Przekazane składki są rejestrowane dla każdej osoby indywidualnie.

II Filar to Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE). Ma charakter kapitałowy, a udział w nim jest obowiązkowy (dla osób urodzonych po 31 grudnia 1968 r.). Na indywidualnych rachunkach w otwartych funduszach emerytalnych są gromadzone, a następnie inwestowane składki klientów danego funduszu. Wysokość składek stanowi 7,3% pensji brutto. OFE są zarządzane przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne.

III Filar to dodatkowe ubezpieczenia i oszczędności o charakterze dobrowolnym, mające na celu podwyższenie przyszłej emerytury.
Pieniądze gromadzone w otwartych funduszach emerytalnych wpływają na indywidualne rachunki swoich członków. Fundusz stara się je pomnażać (inwestować) by wartość twoich składek rosła.
Rozpoczynając pracę zawodową należy wybrać fundusz emerytalny. Jeśli tego się nie zrobi, zostanie się "dolosowany" do danego funduszu, który ma najmniej członków. Lepiej, więc wybrać samemu - zaraz po podpisaniu umowy o pracę, który fundusz wybrać. Oczywiście im szybciej on pomnaża składki tym lepszy. Kłopot w tym, że działają one dopiero dwa lata, a przecież na emeryturę będziemy odkładać lat czterdzieści. Dlatego ocenianie już dziś skuteczności funduszy jest nieco przedwczesne: być może okaże się, ze za 40 lat najskuteczniejszy okaże się ten, kto dziś jest najsłabszy.
OPIS POSZCZEGÓLNYCH FILARÓW I ICH ZAŁOŻEŃ:
I Filar jest obowiązkowy dla wszystkich, którzy w momencie wejścia reformy w życie nie ukończyli 50 lat. Podstawowa część emerytury będzie wypłacana Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), czyli podobnie jak ma to miejsce dzisiaj.
Główne założenia:
• system repartycyjny (umowa pokoleniowa)
• indywidualne konta
• odrębne fundusze: emerytalny, rentowy, chorobowy, wypadkowy
• wysokość emerytury zależna od sumy wszystkich składek zgromadzonych podczas wszystkich lat pracy
• zniesienie tzw. lat nie składkowych (z wyjątkiem urlopu wychowawczego, macierzyńskiego i zasadniczej służby wojskowej)
• zniesienie (poza prawem do minimalnej emerytury) wymogu wypracowania określonej liczby lat
• możliwość łączenia bez ograniczeń emerytury z płacą zarobkową
Środki zgromadzone w I filarze nie podlegają dziedziczeniu.
II Filar - Otwarte Fundusze Emerytalne

Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE) gromadzą część składki wpływającej do ZUS-u, stanowiącej 9% wynagrodzenia pracownika, naliczanej do 250% planowanej przez rząd średniej płacy w gospodarce. Składki te są lokowane na indywidualnych kontach w funduszach emerytalnych do momentu osiągnięcia przez członka OFE wieku emerytalnego. Uzyskanie członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym w otwartym funduszu następuje z chwilą zawarcia umowy z funduszem. Można być członkiem tylko jednego funduszu emerytalnego. OFE nie może odmówić zawarcia umowy, o ile osoba występująca z wnioskiem o przyjęcie do funduszu spełnia warunki określone w odrębnych ustawach. Jeżeli członek OFE zmienia swój fundusz jest wówczas obowiązany zawiadomić na piśmie o zawarciu umowy z tym funduszem OFE, do którego dotychczas wpłacał składki. Decyzja o wyborze funduszu nie jest ostateczna. Jeśli członek OFE zorientuje się, że fundusz, do którego trafił nie odpowiada jego oczekiwaniom, może go zmienić, ale to kosztuje. Opłata za zmianę funduszu jest wyższa tym więcej im wcześniej zeń się wystąpi. Wielkości kar pieniężnych precyzuje Rozporządzenie Rady Ministrów o zasadach obliczania opłat przez Otwarte Fundusze Emerytalne. Zmiana nie opłaca się w pierwszych dwóch latach po zapisaniu się do OFE. W pierwszych trzech miesiącach opłata za transfer środków do innego funduszu wynosi 40% najniższego wynagrodzenia. Kara za zmianę między trzecim a szóstym miesiącem naszego członkostwa wyniesie 35% najniższego wynagrodzenia. Opłata ta zmniejsza się tak, że pod koniec dwuletniego okresu wynosi 5%. Po tym czasie wyniesie 4%.
Fundusz nie będzie wypłacał przypadającą na niego część emerytury. Jedynym sposobem wykorzystania środków zgromadzonych w funduszu będzie wykupienie świadczenia emerytalnego w wyspecjalizowanym zakładzie emerytalnym. Osoba, która już się zdecyduje na przejście na emeryturę musi pobierać świadczenie z obu przysługujących mu filarów. Nie może pobierać emeryturę z jednego filaru, a do drugiego wciąż jeszcze wnosić składki. Za środki zgromadzone w funduszu emerytalnym będzie można wykupić albo świadczenie indywidualne, albo małżeńskie, albo z gwarantowanym okresem płatności, Wszystkie są wypłacane osobie ubezpieczonej dożywotnio. Emerytura małżeńska będzie wypłacana do śmierci obojga małżonków. Gwarancja okresu wypłaty dotyczy sytuacji, w której ubezpieczony umrze przed upływem tego okresu. Emeryturę pobiera wtedy wskazana przez zmarłego osoba, aż do wygaśnięcia terminu gwarancji. Nie będzie się można targować z zakładem emerytalnym o wysokość świadczenia. Emerytura finansowana składkami do funduszu emerytalnego jest jednoznacznie określona. Poziom świadczenia ograniczać będzie z jednej strony wysokość zgromadzonych środków, a z drugiej – statystyczna średnia oczekiwanej długości życia. Zgromadzone pieniądze zostaną podzielone przez liczbę miesięcy, w których – statystycznie rzecz biorąc – będą wypłacane świadczenia. Liczba miesięcy zostanie określona na podstawie statystycznej kategorii średniego trwania życia (w latach) obliczanego przez Główny Urząd Statystyczny (GUS). Wysokość emerytury wypłacanej po zakończeniu pracy zawodowej będzie zależeć od sumy zwaloryzowanych składek zapisanych na koncie w ZUS (w tym od kapitału początkowego będącego częścią tej kwoty. Wysokość przyszłej emerytury wypłacanej z funduszu (II filar) będzie zależeć od czynników trudnych do przewidzenia w okresie 20-40 lat, czyli od:
• wzrostu gospodarczego i wynikającego zeń wzrostu płac
• opłat pobieranych przez fundusze emerytalne i zakłady emerytalne, które będą wypłacać przyszłą emeryturę z funduszu
• zysków z lokowania składek w papiery wartościowe, zależą one zarówno od sytuacji gospodarczej, jak i od umiejętności i fartu zarządzania funduszem.
Generalna prawidłowość jest taka: w krótkim okresie pieniądze gromadzone w funduszu emerytalnym przyrastają wolniej niż w ZUS ze względu na:
• opłaty potrącane przez fundusz
• wahania na rynkach kapitałowych, które w długim okresie się wyrównują, zawsze przecież po recesji jest boom.
Przy dłuższym oszczędzaniu kapitał w funduszu narasta szybciej niż w ZUS. Zwłaszcza, że opłaty potrącane przez fundusze będą stopniowo maleć. Na początku są największe – z racji poniesionych przez nie kosztów na reklamę, akwizytorów itp. Pieniądze przekazywane w formie składki do OFE nie będą podlegały opodatkowaniu. Z opodatkowania zwolniony jest także dochód z kapitalizacji odsetek na koncie uczestnika nowego systemu emerytalnego. Podatek dochodowy zostanie zapłacony jedynie od przyszłej emerytury.
III Filar:(Uczestnictwo w III filarze zreformowanego systemu jest nieobowiązkowe).
Świadczenia, które będą wypłacane w ramach obowiązkowych filarów (zreformowany ZUS plus otwarty fundusz emerytalny) mają nam zapewnić pieniądze na przeżycie. Emerytura taka ma wynieść zaledwie połowę otrzymywanego wcześniej wynagrodzenia - dlatego warto pomyśleć o uczestnictwie w III filarze.
Dodatkowe ubezpieczenie określamy według własnych potrzeb i możliwości - to główna cecha III filaru. W dowolnym momencie możemy rozpocząć oszczędzanie, sami określamy też wysokość składki.
W III filarze samodzielnie ustalamy też warunki wypłaty przyszłych świadczeń. Może to być renta wypłacana okresowo, renta dożywotnia czy nawet jednorazowa wypłata całego kapitału. Warunki trzeba wynegocjować z wybranym towarzystwem ubezpieczeniowym.

Szczególnym przypadkiem w III filarze są pracownicze programy emerytalne (PPE), które mogą być tworzone w ramach zakładów pracy.
PPE muszą spełniać kilka warunków, określonych w ustawie z sierpnia 1997 roku:

• Równy dostęp do uczestnictwa w programie dla wszystkich pracowników, spełniających określone przez pracodawcę kryteria
• Umożliwienie przystąpienia do programu, co najmniej połowie pracowników
• Wpłata na osobę nie może przekroczyć 7 procent średniego dochodu osób uczestniczących w programie
• Wypłata świadczenia nie może nastąpić przed ukończeniem przez ubezpieczonego 60 roku życia.

Gromadzona w ramach PPE składka może trafiać do: towarzystwa ubezpieczeń na życie, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, pracowniczego funduszu emerytalnego lub otwartego funduszu inwestycyjnego (powierniczego).
Pracowniczy program emerytalny jest korzystnym rozwiązaniem z podatkowego punktu widzenia. Kwota składek stanowi dla pracodawcy koszty uzyskania przychodu - pod warunkiem, że nie przekracza 7 procent średniej płacy brutto osób uczestniczących w programie. Ponadto nie jest wliczana do podstawy wymiaru obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne (I i II filar).
Kto nie ma możliwości skorzystania z pracowniczego programu emerytalnego, powinien zastanowić się nad wykupieniem indywidualnej polisy w towarzystwie ubezpieczeń na życie. Składka jest wówczas płacona z opodatkowanych pieniędzy, za to przyszła emerytura jest zwolniona od podatku (odwrotnie niż w I i II filarze).