Człowiek – niewolnik namiętności czy aktor na scenie świata, ambitny i pyszny czy targany żądzami. Jaki jest człowiek XXI wieku? Odwołując się do znanych lektur epok oraz własnych doświadczeń sporządź literacki portret współczesnego człowieka

Postawy człowieka są częstym tematem utworów literackich. Poeci ukazują jego słabości, potrzeby, uczucia, zastanawiają się nad istotą naszej egzystencji. Każdy z nas jest inny. Nie istnieją dwie takie same osobowości. Możemy posiadać podobne cechy, zainteresowania, lecz w życiu kierujemy się innymi zasadami. Na przestrzeni wieków człowiek dostosowywał się do zmieniających się warunków, dlatego w różnych epokach odnajdujemy inny wizerunek człowieka. W każdej z tych epok znajduje się część człowieka współczesnego.

Utworem, który ukazuje człowieka jako aktora na scenie świata jest „Makbet” autorstwa Williama Szekspira. Bohater tragedii twierdzi, że życie jest bezsensowną opowieścią idioty, „ruchomym cieniem”. Człowiek jest aktorem, reżyserem własnego życia, który ma do wykonania pewną rolę, po której następuje pustka.

Filozofem, który również porównał człowieka do aktora jest Erazm z Rotterdamu. Jego zdaniem życie jest komedią pod wodzą reżysera.

Czy życie jest teatrem? Nad tym zagadnieniem zastanawiał się Edward Stachura w utworze „Życie to nie teatr”. Poeta dochodzi do wniosku, że życie nie jest teatrem. W naszym istnieniu, w przeciwieństwie do gry na scenie, występuje autentyczne cierpienie, radość, śmierć i narodziny. Ludzie posiadają prawdziwe uczucia, problemy, które są rzeczywistością. Życia nie można nauczyć się na pamięć, mamy je tylko jedno. Nie można go powtórzyć i tylko od nas zależy jak przeżyjemy je od początku do końca.

Człowiek był przedstawiany także jako osoba ambitna i pyszna. Taki wizerunek można odnaleźć również w tragedii Szekspira. Tytułowy bohater jest ambitny – za wszelką cenę chce zyskać władzę. Aby osiągnąć zamierzony cel rycerz zapomina o wartościach, którymi kierował się w życiu. Makbet staję się tyranem, przestaje cokolwiek odczuwać, nie ufa nikomu. Bohater decyduje się na zbrodnię, która pociąga za sobą kolejne morderstwa. Rycerz jest pewny swojego zwycięstwa, gdyż czarownice dają mu poczucie bezpieczeństwa.

Ambitna i pyszna jest również Balladyna, tytułowa bohaterka tragedii Juliusza Słowackiego. Dziewczyna od najmłodszych lat nie lubiła pracować. Wysługiwała się siostrą i matką. Uważała, że wszyscy powinni jej usługiwać. Gdy w ich domu pojawia się książę Kirkor z zamiarem poślubienia którejś z dziewczyn, Balladyna robi wszystko, aby zostać księżną. Udaje miłość do rodziny wiedząc, że taka postawa spodoba się Kirkorowi. Za wszelką cenę chce zostać królową. W tym celu zabija siostrę podczas malinowego konkursu i wraz z matką zamieszkuje w jego zamku. Jednak to nie zaspokoiło wielkich ambicji Balladyny, która chce osiągnąć całkowitą władzę. Aby to uczynić dokonuje kolejnych mordów wraz z kochankiem Kostrynem, zdobywając koronę Lecha, symbol prawowitej władzy. Pozbyła się również matki, wypędzając ją z zamku. Do osiągnięcia upragnionego celu pozostało jej jedynie pozbycie się męża i kochanka, co czyni bez żadnych zahamowań. Balladyna bez żadnych przeszkód zasiada na tronie. Jednak traci wszystko ginąc od rażenia piorunem – był to wyrok, który sama na siebie wydała. Postać Balladyny jest również przykładem osoby targanej żądzami władzy.

W utworach starożytnych człowiek był uzależniony od przeznaczenia i woli Bogów. Przykładem takiego utworu może być „Król Edyp” autorstwa Sofoklesa. Tragedia ta ukazuje zmagania Edypa z przeznaczeniem, próbę zmienienia losu, nieszczęśliwej przyszłości, która ma nastąpić. Bohater myśli, że uda mu się uciec od przeznaczenia, jednak swoim postępowaniem doprowadza do wypełnienia się wróżby.

Człowiek zależny od woli Bogów występuje w „Odysei” Homera. Bohater utworu, Odyseusz, powraca spod Troi na rodzinną wyspę Itakę. Podczas podróży natrafia na wiele niebezpieczeństw. Bogowie starają się przeszkodzić bohaterowi, zadając mu cierpienie, wystawiając go na różnego rodzaju próby. Odyseusz nie poddaje się, dąży do celu jakim jest powrót do rodzinnego domu.

Człowiek jako niewolnik namiętności został ukazany w „Antygonie” Sofoklesa. Antygona złamała rozkaz króla grzebiąc swojego brata. Uczyniła to, gdyż dla niej prawo boskie było ważniejsze niż prawo ziemskie. Według niej każdy człowiek ma prawo do godnego pochówku. Z drugiej strony każdy władca ma obowiązek egzekwować nakazy obowiązujące w państwie. Tytułowa bohaterka od początku przyznawała się do winy, nie martwiła się o swój los. Wiedziała jakie będą konsekwencje złamania zakazu, jednak większym cierpieniem byłoby dla niej nie pochowanie brata niż własna śmierć. Przekonana do swoich racji nie waha się kwestionować rozkazu władcy. Nie czuje się poddaną. Kreon w uporze i gniewie, zdenerwowany dumą i pewnością Antygony skazuje ją na śmierć. Bohaterka była do końca wierna swoim zasadom nawet za cenę życia.

Niektóre cechy ukazane w utworach z minionych epok przetrwały i charakteryzują człowieka współczesnego, inne powoli zanikają. Coraz częściej gramy niczym aktorzy, udajemy przed innymi kogoś, kim nie jesteśmy. Przybywa ludzi, którzy swoim postępowaniem przypominają Makbeta. Za wszelką cenę, nie zważając na nieszczęścia innych, starają się osiągnąć władzę, wzbogacić się. Przykładem mogą być wielcy dyktatorzy, tacy jak Adolf Hitler. Nad naszym losem nie ciąży przeznaczenie, jesteśmy wolni. Sami decydujemy o naszym życiu dokonując wielu wyborów. Coraz mniej jest ludzi zdecydowanych, przekonanych do swoich racji. Współczesny człowiek podporządkowuje się ogółowi, co niszczy indywidualizm. Charakteryzuje nas postawa Kreona. Kierujemy się w życiu prawem, regułami i zasadami, a nie uczuciami.
Utwory z minionych epok zawierają postawy ludzi żyjących w tamtych czasach. Warto je przeanalizować aby przekonać się czy współczesny człowiek znacząco różni się od swoich przodków.