Formy prawne prowadzenia działalności gospodarczej

(opracowano wg. stanu prawnego na dzień 15 stycznia 2003 roku
Podstawa prawna: ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej ( dz. U. Nr 101 z 1999 r., poz. 1178ze zm.); ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych ( Dz. U. Nr 94 z 2000 r., poz. 1037 ze zm.)
Wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa jest działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów prawa, zaś podmioty, które ją podejmują i wykonują zawodowo i we własnym imieniu posiadają status przedsiębiorców.
Wybór odpowiedniej formy, w której będzie prowadzona działalność gospodarcza ma zasadnicze znaczenie przy podejmowaniu decyzji o podjęciu takiej działalności. Jest on uzależniony od wielu czynników, do których w pierwszym rzędzie zaliczyć należy jej rodzaj oraz skalę zakładanych przedsięwzięć gospodarczych. Działalność gospodarcza może być prowadzona jedynie w formach przewidzianych w obowiązujących przepisach prawa. Aktualnie może to mieć miejsce w szczególności w postaci:
jednoosobowej działalności gospodarczej osoby fizycznej,
handlowej spółki osobowej ( jawna, komandytowa, komandytowo- akcyjna, partnerska),
spółki kapitałowej ( spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna)
Nie jest też wykluczone korzystanie z formy spółki cywilnej, z tym zastrzeżeniem, iż obecnie nie posiada ona statusu przedsiębiorcy, pozostając jedynie umową, na podstawie której osoby fizyczne będące jej stronami prowadzą działalność. Przedsiębiorcami w tym przypadku pozostają jednak te osoby fizyczne, które w takim charakterze podlegają wpisowi do odpowiedniej ewidencji. W aktualnym stanie prawnym nie jest jednak możliwe wykorzystanie modelu spółki cywilnej dla działalności, która zostanie zakwalifikowana jako prowadzenie przedsiębiorstwa większych rozmiarów.
Jednoosobowa działalność gospodarcza - jest najprostszą formą prowadzenia działalności gospodarczej. Podjęcie takiej działalności wymaga zgłoszenia do prowadzonej przez gminy ewidencji działalności gospodarczej. Jednak począwszy od 1 stycznia 2006 r. działalność taka będzie podlegała wpisowi do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. W tych przypadkach, gdy określony rodzaj działalności wymaga uzyskania zezwolenia lub koncesji, podjęcie i wykonywanie działalności w tych obszarach jest możliwe dopiero po ich uzyskaniu. Podjęcie działalności gospodarczej wymaga nadto spełnienia szeregu innych obowiązków o charakterze publicznoprawnym. W praktyce ta forma prowadzenia działalności gospodarczej sprawdza się przy prowadzeniu małych i średnich przedsięwzięć gospodarczych, nie wymagających udziału wspólników.
Spółka jawna - jest najprostszą ze spółek przewidzianych w Kodeksie spółek handlowych. Rozwiązania prawne jej dotyczące są zbliżone do spółki cywilnej. Spółka jawna jest spółką osobową, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Konieczne jest zatem prowadzenie przedsiębiorstwa, rozumianego jako stała i zorganizowana działalność, obliczona na osiąganie zysku. Spółka działa pod nazwą handlową ( firmą), co oznacza m. in., iż w obrocie jako podmiot prawa występuje ta spółka, nie zaś jej wspólnicy. Spółka jawna może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną. Spółka jawna nie posiada jednak osobowości prawnej. Wspólnicy spółki jawnej odpowiadają za zobowiązania spółki bez ograniczeń całym swoim majątkiem oraz solidarnie z pozostałymi wspólnikami i spółką. Forma spółki jawnej w praktyce powinna służyć raczej przedsięwzięciom gospodarczym o małych i średnich rozmiarach, opierających się na względnie stałym składzie osobowym. Do powstania takiej spółki konieczne jest zawarcie pisemnej umowy, o ile w konkretnym przypadku nie zachodzi wymóg sporządzenia umowy w formie kwalifikowanej ( np. aktu notarialnego). Spółka jawna podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców KRS.
Spółka partnerska - została przewidziana jako forma prowadzenia działalności przez osoby zaliczane do \"wolnych zawodów\". Definiowana jest jako spółka osobowa utworzona przez wspólników ( partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Partnerami takiej spółki mogą być wyłącznie osoby fizyczne wykonujące wolny zawód określony w odpowiednich przepisach ( np. adwokaci, aptekarze, biegli rewidenci, księgowi, lekarze, radcowie prawni). W spółce partnerskiej obowiązują specyficzne zasady odpowiedzialności wspólników. Partner nie ponosi bowiem odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce. Podobnie jak inne handlowe spółki osobowe, nie posiada osobowości prawnej. W obrocie gospodarczym występuje jednak jako samodzielny podmiot prawa, może zatem we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania oraz występować jako strona postępowania sądowego. Spółka partnerska powstaje z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS, przy czym umowa spółki powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Spółka komandytowa - podobnie, jak spółka jawna jest osobową spółką handlową, mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą ( nazwą handlową). Cechą wyróżniającą spółki komandytowej jest występowanie w niej dwóch rodzajów wspólników, z których jeden odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń całym swoim majątkiem ( komplementariusz), zaś drugi wyłącznie do wysokości sumy komandytowej ( komandytariusz). Odpowiedzialność komplementariusza jest ukształtowana w sposób analogiczny jak wspólnika spółki jawnej. Również spółka komandytowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną. W obrocie występuje zatem jako samodzielny i odrębny od wspólników podmiot prawa. Nie posiada jednak osobowości prawnej. Do powstania spółki konieczne jest sporządzenie umowy w formie aktu notarialnego oraz zgłoszenie do rejestru przedsiębiorców KRS. Spółka powstaje z chwilą wpisu. Forma spółki komandytowej może znaleźć zastosowanie w szczególności w tych przypadkach, w których zachodzi potrzeba powiązania aktywności przy prowadzeniu spraw spółki jednego wspólnika ( komplementariusza), z dokapitalizowaniem takiej działalności przez wspólnika pasywnego ( komandytariusza).
Spółka komandytowo - akcyjna - będąc spółką osobową, stanowi rodzaj spółki łączącej cechy typowe dla spółek osobowych oraz spółek kapitałowych. Jest to spółka mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia ( komplementariusz), a co najmniej jeden jest akcjonariuszem. Do powstania spółki konieczne jest sporządzenie statutu i podpisanie go przez założycieli. Statut musi zostać podpisany przynajmniej przez wszystkich komplementariuszy. Spółka powstaje z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS. Forma spółki komandytowo - akcyjnej może zostać wykorzystana w celu dokapitalizowania firmy, bez ryzyka przejęcia kontroli nad spółką przez inne podmioty ( np. firmy konkurencyjne).
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - może zostać utworzona przez jedną albo większą liczbę osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym. Jest spółką kapitałową, posiadającą osobowość prawną, której funkcjonowanie opiera się na kapitale zakładowym utworzonym z wkładów wspólników i podzielonym na udziały. Jako osoba prawna jest wyposażona w swoje organy ( zgromadzenie wspólników, zarząd, rada nadzorcza, komisja rewizyjna). Spółka odpowiada za swoje zobowiązania bez ograniczenia całym swoim majątkiem. Natomiast odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jest ograniczona do wysokości wniesionych przez nich wkładów ( stąd nazwa spółki). Ta okoliczność czyni spółkę z o.o. szczególnie atrakcyjną formą prowadzenia działalności. Istnieje przy tym możliwość utworzenia jednoosobowej spółki z o.o., co tę atrakcyjność dodatkowo zwiększa, skoro umożliwia prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej w oparciu o wyodrębnioną część majątku wspólnika - założyciela, zapewniając przy tym ograniczenie jego odpowiedzialności do tego majątku, który został wniesiony tytułem wkładu. Procedura utworzenia, funkcjonowanie spółki oraz jej struktura zostały w dużym stopniu sformalizowane. Umowa spółki powinna być sporządzona w formie aktu notarialnego, zaś zawiązanie spółki winno zostać zgłoszone do rejestru przedsiębiorców KRS, przy czym z chwilą wpisu uzyskuje osobowość prawną. Atuty tej formy są na tyle istotne, że spółka z o.o. pozostaje najbardziej popularną formą realizacji zadań gospodarczych. Spółka z o.o. doskonale sprawdza się dla realizacji celów gospodarczych wymagających zgromadzenia określonych środków kapitałowych. Skorzystanie z tej formy warto rozważyć w każdym przypadku ryzykownych zamierzeń gospodarczych.
Spółka akcyjna - jest spółką kapitałową, posiadającą osobowość prawną oraz swoje organy ( walne zgromadzenie, zarząd, komisja rewizyjna). Do założenia spółki niezbędne jest sporządzenie jej statutu w formie aktu notarialnego. Spółka może zostać utworzona przez jedną lub więcej osób. Spółka powstaje z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS. Z chwilą wpisu uzyskuje osobowość prawną. Zaletą tej formy jest to, iż akcjonariusze nie odpowiadają za jej zobowiązania. Obowiązki akcjonariuszy w zasadzie sprowadzają się do wniesienia kapitału. Przy jej wykorzystaniu jest możliwe zgromadzenie kapitału od dużej ilości akcjonariuszy. Dzięki ustaleniu minimalnej wartości nominalnej jednej akcji na stosunkowo niskim poziomie jednego złotego, możliwe jest zaangażowanie kapitałowe nawet niewielkich jednostkowo środków, które w sumie składają się na kapitał akcyjny spółki. Jest to jednak forma stosunkowo droga, zarówno na etapie tworzenia spółki, jak i bieżącej działalności, a jako taka przeznaczona raczej dla realizacji zamierzeń gospodarczych na dużą skalę.

Ograniczenia swobody prowadzenia działalności gospodarczej.
Zezwolenia i koncesje.




Z zasady podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego
na równych prawach – żadne dodatkowe koncesje czy zezwolenia nie są wymagane.
Każdy może prowadzić dowolnie wybraną przez siebie działalność gospodarczą. W niektórych
tylko – wskazanych ustawą – przypadkach, ze względu na specyfikę wykonywanej
działalności, Państwo nakłada na przedsiębiorców dodatkowe obowiązki. Obowiązki te
polegają na konieczności uzyskania koncesji lub zezwolenia.

KONCESJE

Uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:
poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego
magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze,
w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych,
wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami
i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,
ochrony osób i mienia,
przewozu lotniczego,
wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybuowania oraz obrotu
paliwami i energią,
budowy i eksploatacji albo wyłącznie eksploatacji płatnych autostrad oraz dróg
ekspresowych, do których stosuje się przepisy o autostradach płatnych,
rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych.

Udzielenie koncesji (a także odmowa jej udzielenia, zmiana i cofnięcie lub ograniczenie
w stosunku do wniosku) następuje w formie decyzji administracyjnej. Za udzielenie
koncesji, jej zmianę oraz udzielenie promesy pobierana jest opłata skarbowa. Organ
koncesyjny jest uprawniony do kontroli prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności
gospodarczej w zakresie jej zgodności z udzieloną koncesją oraz przestrzegania przepisów
bezpieczeństwa i ochrony interesów gospodarki narodowej i dóbr osobistych obywateli
lub innego ważnego interesu publicznego. Koncesji udziela się na czas oznaczony,
nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż lat 50.
Organem udzielającym, odmawiającym udzielenia, cofającym lub zmieniającym koncesję
jest minister właściwy ze względu na przedmiot działalności podlegającej koncesjonowaniu,
chyba że ustawy szczególne stanowią inaczej.

Wniosek o udzielenie koncesji powinien zawierać przede wszystkim:
oznaczenie przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres,
numer w rejestrze przedsiębiorców,
określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma
być udzielona koncesja,
informacje określone w odrębnych ustawach.

Ze szczególnych przepisów regulujących poszczególne koncesjonowane dziedziny działalności
może wynikać, że należy złożyć także dokumenty inne niż wymienione powyżej.

Organ koncesyjny może określić w koncesji szczególne warunki wykonywania
działalności gospodarczej objętej koncesją. Organ ten jest obowiązany przekazać
każdemu zainteresowanemu przedsiębiorcy szczegółowe informacje na temat tych
szczególnych warunków niezwłocznie po wszczęciu postępowania w sprawie udzielenia koncesji.

Przed podjęciem decyzji w sprawie wydania koncesji organ koncesyjny może dokonać
kontrolnego sprawdzenia faktów podanych we wniosku o udzielenie koncesji w celu
stwierdzenia, czy przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania działalności gospodarczej
objętej koncesją.
Organ koncesyjny może odmówić udzielenia koncesji lub ograniczyć jej zakres w stosunku
do złożonego wniosku:
jeśli przedsiębiorca nie spełnia warunków wykonywania działalności gospodarczej
objętej koncesją określonych w ustawie lub szczególnych warunków podanych do
wiadomości przedsiębiorcom w trybie przepisów PDG,
ze względu na zagrożenie obronności lub bezpieczeństwa Państwa,
ze względu na inny ważny interes publiczny,
jeśli w wyniku przeprowadzonej rozprawy udzielono koncesji innemu przedsiębiorcy
lub przedsiębiorcom.

Przedsiębiorca ma obowiązek zgłaszać organowi koncesyjnemu wszelkie zmiany danych
i zmiany informacji stanowiących treść wniosku o udzielenie koncesji lub do niego dołączonych.
Zgłoszenia należy dokonać w ciągu 14 dni od powstania tych zmian.
Uzyskanie koncesji może zostać poprzedzone otrzymaniem przez przedsiębiorcę przyrzeczenia
wydania koncesji („promesy”). Udzielenie koncesji może zostać uzależnione
w promesie od spełnienia warunków wykonywania działalności gospodarczej objętej
koncesją. W promesie ustala się okres jej ważności – nie może on być krótszy niż
6 miesięcy. W okresie ważności promesy nie można odmówić udzielenia koncesji na
wykonywanie działalności gospodarczej określonej w promesie, chyba że m.in. wnioskodawca
nie spełnił wszystkich warunków określonych w promesie albo zmianie uległy
dane zawarte we wniosku o udzielenie promesy lub jej udzielenie sprzeciwia się ważnemu
interesowi publicznemu.
Uzyskanie promesy ma umożliwić przedsiębiorcy przygotowanie się do podjęcia działalności
objętej koncesjonowaniem.

ZEZWOLENIA

Uzyskania zezwolenia wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie określonym
w przepisach regulujących daną dziedzinę obrotu (np. apteka, pośrednictwo nieruchomości).
Wydanie, odmowa wydania i cofnięcie zezwolenia następuje w formie decyzji administracyjnej,
przy czym organ zezwalający wydaje zezwolenie dopiero po stwierdzeniu, że
zostały spełnione wymagane prawem warunki wykonywania działalności gospodarczej,
dla której prowadzenia wymagane jest zezwolenie.
Zezwolenie wydaje się z reguły na czas nieoznaczony.
Wniosek o udzielenie zezwolenia powinien zawierać przede wszystkim:
oznaczenie przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres,
numer w rejestrze przedsiębiorców,
określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być
udzielone zezwolenie,
informacje określone w przepisach odrębnych ustaw.


Jeśli przepisy szczególne nakładają obowiązek posiadania przy prowadzeniu
określonego rodzaju działalności gospodarczej odpowiednich uprawnień zawodowych,
przedsiębiorca ma obowiązek dopilnować, by działalność gospodarcza była
wykonywana bezpośrednio przez osobę legitymującą się posiadaniem takich
uprawnień.

Bibliografia:


Autor: Kamerschen, McKenzie, Nardinelli
Tytuł: „Ekonomia”

Autor: David Bergg, Stanley Fischer, Rugiger Dornbusch
Tytuł: „Makroekonomia”

Internet:

Adresy stron internetowych:

- www.twoja-firma.pl
- www.stat.gov.pl
- www.mojafirma.interia.pl
- www.firma.onet.pl