Metody i techniki pracy socjalnej

1 i 2 Metody pomiaru potrzeb klienta i rodziny.

Potrzeby występują na ogół w całym kompleksowym , obejmujących wiek wymiarów istnienia człowieka, toteż badanie poziomu zaspokojenia jednych bez uwzględnienia ich powiązań z innymi byłyby poważnym uchybieniem poprawności Pracownik socjalny jest realizatorem polityki społecznej. Polityka społeczna sięga po miedzy statystyki społeczne i by poprzez nie móc uchwycić ogólniejsze prawdziwości. Statystyka społeczna jak każda dyscyplina naukowa ma swoistą terminologię. Nie używa się tu takich pojęć jak rodzina, grupa czy jednostka lecz „gospodarstwo domowe”. Poprzez „budżet domowy” rozumie się całość przychodów i rozchodów gospodarstwa domowego. Badanie Budżetu domowego: na przykładzie gosp. domowych składa się: -dochody z pracy, - dochody ze świadczeń społecznych, -inne przychody (darowizny, pożyczki). Na rozchody gosp. domowego składają się: -wydatki na dobra i usługi niezbędne do bezpośredniego zaspokojenia potrzeb: żywność, odzież, mieszkanie, opał, ochrona zdrowia itp. – wydatki związane ze spłatami kredytów, pożyczki. Zestawiając obie grupy danych otrzymujemy przybliżony obraz sytuacji materialnej jedno lub wieloosobowego gospodarstwa domowego tzw. rozmiary środków finansowych i rzeczowych które pozostają do jego dyspozycji w określonej jednostce czasu oraz zakresu i kierunki wydatkowania posiadanych środków. Środkami zaspokajania różnych potrzeb wyznaczają nie tylko osobiste preferencje czy wzory kulturowe są one także uzależnione od czynników obiektywnych sytuacji gospodarczej kraju zaopatrzenia rynku poziomu i jakości usług świadczonych przez społeczeństwo. Określenie poziomu zaspokojenia potrzeb poprzez: Minimum egzystencji – to taki poziom wydatków (spożycia), który zapewnia utrzymanie człowieka przy życiu, w stanie zdrowia i zdolności do pracy. Zakres i poziom zaspokojenia potrzeb według standardu minimum egzystencji wyznacza granicę, poniżej której występuje biologiczne zagrożenie życia, a także psycho-fizycznego człowieka. Minimum egzystencji określa granicę obszaru ubóstwa bezwzględnego, absolutnego. Minimum egzystencji uwzględnia jedynie te potrzeby, których zaspokojenie nie może być odłożone w czasie, zatem koszyk obejmuje tylko dobra bieżącej konsumpcji (wydatków), a mianowicie: żywność, leki i środki higieny osobistej, drobne naprawy posiadanej odzieży i obuwia oraz niezbędne uzupełnienie bielizny i obuwia, utrzymanie i eksploatację mieszkania, niewielki zasób wyposażenia w bieliznę pościelową i sprzęt, głównie do gotowania i jedzenia, książki i artykuły szkolne związane z realizacją obowiązków szkolnego (tylko w rodzinach z dziećmi w wieku 7 – 1 lat).Linia minimum egzystencji należy do kategorii absolutnych. Pozwala ustalić zakres ubóstwa, jego charakter oraz czynniki wpływające na prawdopodobieństwo bycia ubogim. Rozmiar ubóstwa jest wyrażony stopą ubóstwa czyli odsetek osób ubogich w populacji.
Minimum socjalne – wyraża ilościowy i wartościowy koszyk dóbr konsumpcyjnych dla jednostki lub gospodarstwa domowego o wyodrębnionych cechach społeczno-demograficznych. Koszyk powinien byś tak skonstruowany aby zapewnić warunki bytowe na każdym etapie biologicznego rozwoju człowieka umożliwiając reprodukcję sił życiowych, posiadanie i wychowanie potomstwa oraz utrzymanie więzi ze społeczeństwem. Minimum socjalne jest to taki poziom niskich dochodów, który pozwala ludziom normalnie uczestniczyć w życiu społecznym i nie wpaść w ubóstwo. Określenie linii ubóstwa bezwzględnego – w ustaleniu granicy ubóstwa bezwzględnego bierze się pod uwagę naukowo zweryfikowane minimalne normy żywnościowe zużycie energii opieki medycznej standard mieszkań. Na tej podstawie budowany jest ilościowy wartościowy koszyk towarów i usług i określa się niezbędny poziom wydatków gosp. domowych. Minimum egzystencji wyznacza dolną granicę ubóstwa.


4Badania poziomu życia rodziny.

1metoda dystansowa – metoda kompleksowego badania poziomu życia rozumiana jako stopień zaspokojenia materialnych i kulturowych potrzeb gosp. domowych realizowanych poprzez strumienie towarów i usług oraz strumienie funduszy konsumpcji zbiorowej. W metodzie dystansowej uwzględniono siedem podstawowych dziedzin życia, w obrębie których zaspakajane są potrzeby socjalno i kulturowe: wyżywienie, mieszkanie, zdrowie, wykształcenie, rekreacja, zabezpieczenie społeczne, zagospodarowanie materialne. Określenie faktycznego poziomu zaspokojenia potrzeb w tych dziedzinach wymaga wprowadzenia ilościowych mierników reprezentantów a następnie określenia wskaźników programowych: minimum – dopowiadające najniższemu z teoretycznie możliwych poziomów zaspokojenia potrzeb oraz optimum odpowiadające najbardziej korzystnemu z danych warunków poziomu zaspokojenia określonych potrzeb materialnych i kulturowych. Dla każdego z mierników – reprezentantów należy ustalić na podstawie badań statystycznych bilansowych eksperymentalnych itd. - wartości progowe. Nie w każdym przypadku jest to możliwe tam gdzie jest to możliwe oszacować stopień zaspokojenia poszczególnych potrzeb. Porównuje się tu uzyskane w badaniach odpowiednio licznej próby gosp. domowych wartości empiryczne mierników reprezentantów skorygowane odpowiednimi współczynnikami koncentracji i równomierności rozdziału z wartościami progowymi. Jakość życia uwzględnia oprócz wskaźników obiektywnych także wskaźniki subiektywne (samopoczucie więzy emocjonalne). Gdy przedmiotem naszych oddziaływań staje się jednostka grupa społeczna czy rodzina prostsze i bardziej pożyteczne staje się metody tradycyjne takie jak: wywiad, rozmowa, obserwacja, analiza dokumentów osobistych czy urzędowych. Na ich podstawie nie oszacuje się stopnia zaspokojenia potrzeby, ale stwarzają szansę dogłębnego rozpoznania sytuacji życiowej badanych.



5Pojęcie potrzeby, klasyfikacja potrzeb.

W literaturze przedmiotu istnieje wiele różnych definicji potrzeby jednym z niech jest def. K. Obuchowskieg mówiąca o tum że „Potrzeby są obiektywnymi właściwościami jednostki ludzkiej, istniejącymi niezależnie od tego co człowiek sobie uświadamia i czego chce”. Teoria hierarchii potrzeb Maslowa obejmuje pięć grup potrzeb: 1potrzeby fizjologiczne (głód, sen, odpoczynek) 2bezpieczeństwa, 3przynależności i miłości, 4szacuku i samo urzeczywistnienia 5potrzby wyższego rzędu (wiedzy, estetyczne, sensu życia) potrzeby podstawowe (od 1 do 4) mają charakter powszechny i konieczny, niezaspokojenie ich prowadzi do poważnych zaburzeń równowagi biopsychicznej czy deprawacji osobowościowych. Dzięki zaspokojeniu potrzeb wyższego człowiek wznosi się ku wartościom. Szczególnie ważne inspirujące okazało się wprowadzone przez Maslowa rozróżnienie motywacji deficytu oraz motywacji rozwoju. Do pierwszej grupy zalicza większość potrzeb podstawowych do drugiej potrzeby wyższego rzędu. Różnica między nimi polega na tym że pierwsze jeśli są systematycznie zaspokajane ulegają stopniowo wy drugie zaś są niespełnialne ponieważ ich zaspokojenie na określonym poziomie wyzwala nowe dążenia. Bardzo ważne jest również rozumienie potrzeb i ich kwalifikacje według J. Szczepańskiego. Wg Szczepańskiego „potrzeby są podstawowym faktem ludzkiej egzystencji dzieli on je na :a)potrzeby rzeczywiste (obiektywne) wywołane zużyciem braki funkcjonowaniu biopsychicznym człowieka lub w systemach społecznych, gospodarczych, kulturowych. Ten brak jest rzeczywistym składnikiem potrzeby która jednak w procesie uświadomienia a następnie w sferze zabiegów o zaspokojenie zostaje przekształcone przez „otoczki” np.: psychologiczne, kulturowe, które mogą zupełnie zmienić naturę potrzeb” (przykładem może tu być głód). b)potrzeby otoczkowe – przekształcone przez owe „otoczki” potrzeby rzeczywiste. Powstają wówczas składniki otoczkowe (np.: wykaz potraw, obyczaje spożywania posiłków) zaczynają dominować nad składnikiem rzeczywistym (przykładem: apetyt na pewne potrawy). c)potrzeby pozorne – nie posiadają składnika rzeczywistego a ich zaspokojenie prowadzi często do regresji systemu biopsychicznego lub rozkładu systemów zewnętrznych w których jednostka funkcjonuje. Zaspokojenie potrzeby głodu może przyczynić się do rozwoju potrzeb pozornych tj. obżarstwa.


6Pojecie kryzysu. Mechanizmy radzeniu sobie z kryzysem.

Definicja kryzysu – przejściowy stan nierównowagi wewnętrznej wywołany przez krytyczne wydarzenie bądź wydarzenia życiowe wymagający istotnych zmian i rozstrzygnięć. Krytyczne wydarzenia życiowe w literaturze psychologicznej są opisywane jako: -wydarzenia emocjonalne znaczące wyodrębniane z toku codzienności (np. urodzenie się dziecka) –wydarzenie które wymuszają zmianę w dotychczasowym funkcjonowaniu osoby w rodzinie w życiu społecznym, w stosunku do świata i własnej osoby (np. przejście na emeryturę) 0 wydarzenia mogące mieć zarówno pozytywne (ślub) jak i negatywne (zdrada małżeńska( zabarwienie emocjonalne. Mechanizmy radzenia sobie z kryzysem wg Eriksona: radzenie odnosi się do osobistego aktywnego wysiłku podjętego w celu obniżenia stresu i tworzenia nowych rozwiązań. Radzenie sobie zakłada dążenie do panowania nad sytuacją a nie wyłącznie obronę własnej osoby jak to się dzieje dzięki mechanizmom obronnym. Istnieją trzy elementy procesu radzenia sobie które nawzajem uzupełniają się: 1sięganie do nowych źródeł informacji co pozwala na redefinicję sytuacji bądź ustalenie nowych sposób przeciwstawienia się jej. 2Uiejętność zachowania kontroli nad emocjami. 3Umiejętność korzystania z zasobów otoczenia. Strategia radzenia sobie wg Janisa i Manna. 1Osoba zapewnia sobie dobre samopoczucie dzięki nie przyjmowaniu informacji dotyczących zagrożenia i straty. 2Osoba przyjmuje biernie nową sytuację jako coś oczywistego. 3Osoba przenosi odpowiedzialność na innych selektywnie przyjmuje informacje prezentuje myślenie życzeniowe. 4Osoba pośpiesznie poszukuje rozwiązania trudności, zwykle dokonuje impulsywnych wyborów bez zastanowienia się nad ich konsekwencjami. 5osoba poszukuje pełnych informacji alternatywnych sposobów rozwiązań spostrzega problem wielostronnie. Mechanizmy radzenia sobie wg Lazarusa: 1Sposoby radzenia sobie polegające na koncentracji na własnej osobie i emocjonalnym poprzez obniżenie napięcia fantazjowanie ucieczkę od wspomnień. 2Spooby radzenia sobie polegające na koncentracji na problemie poprzez poszukiwanie informacji przeformułowanie problemu poszukiwanie alternatywnych sposobów rozwiązań. Do strategii radzenia sobie Lazarusa zalicza zahamowanie działania poszukiwanie informacji oraz zmiany w systemie poznawczym. Radzenie sobie z kryzysem wg Caplana. Co sprzyja radzeniu sobie z kryzysem? –aktywna eksploracja rzeczywistości i poszukiwanie informacji, -wyrażanie pozytywnych i negatywnych emocji, -aktywne inicjowanie pomoc ze strony innych, -podział sytuacji problemowej na fragmenty i stopniowe ich rozwiązywanie, - rozpoznawanie w sobie symptomów zmęczenia i dezorganizacji co ułatwia utrzymanie integracji i kontrolę nad codzienną aktywnością, -aktywne radzenie sobie z uczuciami i problemami lub akceptowanie ich gdy nie można ich zmienić, Co sprzyja radzeniu sobie z kryzysem? -Zaprzeczenie istnieniu sytuacji problemowej, sądy życzeniowe, fantazje brak aktywnej postawy, - wspieranie negatywnych uczuć zaprzeczanie im lub ich projekcji i oskarżenie innych, -ogólna dezorganizacja funkcjonowania nie tylko pogorszenie funkcjonowania zawodowego ale i ostre zaburzenia rytmu dobowego i nawyków dnia codziennego, - poczucie przytłaczania problemami i stereotypowe reagowanie na nie.



7Interwencja kryzysowa. Zasady interwencji kryzysowej.

Interwencja kryzysowa jest działaniem zmierzającym do odzyskania przez osobę dotkniętą kryzysem – zdolności jego samodzielnego pokonania. Ma charakter pomocy psychologicznej medycznej i socjalnej lub prawnej i służy wsparciu emocjonalnemu osoby w kryzysie. Kryzys wywołuje przede wszystkim poważne zakłócenia równowagi psychicznej człowieka i zaburza jego działanie dlatego każda osoba przeżywająca kryzys wymaga pomocy. Nie zawsze musi to być pomoc profesjonalna wiele osób korzysta w trudnych sytuacjach z pomocy bliskich przyjaciół grup samopomocy. Termin „interwencji kryzysowej” jest zarezerwowany dla działań profesjonalistów przygotowanych do udzielenia pomocy w sytuacjach kryzysu. Pomoc ta powinna być udzielana osobom które przeżyły szczególnie drastyczne doświadczenia jak gwałt, pobicie, brutalna kradzież utrata bliskiej osoby uczestniczenie w katastrofie, wypadku drogowym itp. Profesjonalna pomoc ogranicza bezpośrednie skutki kryzysu i zapobiega skutkom odległym. Brak prawidłowej pomocy lub nieodpowiednia pomoc mogą spowodować szkody w postaci niekorzystnych nieodwracalnych zmian sytuacji życiowej. Interwencja kryzysowa wymaga rozległej specjalistycznej wiedzy dotyczącej mechanizmów działania człowieka znajomości ogólnych wzorów reakcji na życiowe sytuacje oraz na sytuacje o szczególnym znaczeniu. W każdym przypadku interwencja musi być wysoce zindywidualizowana. Cele interwencji jest bowiem ochrona przed ponowną próbą samobójczą w okresie pierwszych kilku miesięcy. Cele i charakterystyczne cechy interwencji kryzysowej. Celem interwencji kryzysowej jest: -złagodzenie objawów reakcji kryzysowej, -przywrócenie równowagi psychicznej, -zapobieganie przejściu ostrego kryzysu w stan chroniczny, -przywrócenie umiejętności samodzielnego radzenia sobie. Cechy interwencji kryzysowej: -udzielanie pomocy jak najszybciej po wydarzeniu kryzysowym, najlepiej w momencie gdy wyczerpały się dotychczasowe sposoby radzenia sobie z kryzysem a nowe konstruktywne jeszcze nie powstały. Dostarczenie wówczas pomocy zmniejsza bowiem ryzyko uruchomienia nieprzystosowanych sposobów radzenia sobie z kryzysem. –koncentrowanie się na sytuacji i aktualnych problemie związanym z kryzysem przy uwzględnianiu indywidualnej historii życia człowieka, - intensywność kontaktów: często kontakty nawet codzienne. Działania interwencji trwają 6-10 tygodni. –mobilizowanie naturalnego systemu wsparcia dla osoby w kryzysie bądź zapewnienie wsparcia instytucji. Etapy interwencji kryzysowej: -nawiązanie kontaktu emocjonalnego, -zbieranie informacji, rozwiązywanie, - rozwiązywanie problemów związanych z kryzysem. Pomoc w kryzysie obejmuje określone działania: -zajęcie się osobami znajdującymi się w kryzysie zadbanie o ich względny komfort psychiczny i ochronę przed ewentualnym bezpośrednim zagrożeniem, -nawiązanie z nią kontaktu, -określenie stanu psychicznego i głębokości psychicznych i społecznych skutków kryzysu, - ustalenie źródła kryzysu, -przeprowadzenie interwencji nastawionej na pomoc w pokonaniu przez klienta zewnętrznych trudności zmniejszanie najdotkliwszych objawów reakcji kryzysowej.



8Rodziny w kryzysie. Diagnoza. Interwencja kryzysowa.

Każda rodzina tworzy swoistą dla siebie równowagę która pozwala jej na przeżywanie poczucia wspólnoty a także udzielanie sobie wsparcia. Stres w rodzinie jest stanem napięcia wywołanym przez nierównowagę między możliwościami rodziny a wymaganiami zewnętrznymi i wewnętrznym. Rodzina radzi sobie z daną sytuacja dzięki różnym strategiom przystosowanym. Unikanie, eliminacja i asymilacja czynnika stresogennego to podstawowe strategie radzenia sobie wykorzystywane przez rodzinę do osiągnięcia przystosowania w sytuacji stresu. Kryzys w rodzinie jest przejściową dezorganizacją systemu wymagającą wprowadzenia zmian w celu przywrócenia stabilności i równowagi wewnątrzrodzinnej. Wystąpieniu kryzysu sprzyjają: -zmiany w strukturze rodziny np. śmierć, rozwód, urodzenie się dziecka. –wyczerpanie się środków rodziny np. w wyniku opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, -zasoby i umiejętności rodziny niewystarczające w stosunku do wymagań (np. brak pieniędzy na zapewnienie opieki nad dzieckiem). Rodzaje kryzysów: -normatywne kryzysy rozwojowe związane z wydarzeniami życiowymi takimi jak małżeństwo narodzenie dziecka dorastanie są one nieodłącznie związane z życiem i rozwojem każdej rodzin,. –kryzysy losowe incydentalne wywołane przez zdarzenia nieprzewidywalne takie jak gwałt, utrata pracy, poważna choroba, przedwczesna śmierć. Nie występują one we wszystkich rodzinach, -kryzysy endogenne wywołane przez indywidualne patologiczne wzorce rodzinne jak np. kryzysy w rodzinach osób uzależnionych od alkoholu w rodzinach gdzie występuje przemoc. Diagnoza reakcji kryzysowej w rodzinie. Model typologiczny: - opisuje zmienne wpływające na adaptację rodziny do wydarzenia kryzysowego lub stresowego wydarzenia wewnątrz rodzinnego i stopień podatności na wystąpienie kryzysu. Wg Modelu typologicznego reakcja kryzysowa rodziny zależy od następujących czynników: -czynników wywołujących kryzys, -poziom zdolności regeneracyjnych rodziny, -typy rodziny, -mocnych stron rodziny, -wsparcie ze strony przyjaciół i społeczności, -oceny globalnej. Czynniki wywołujące kryzys:
1Pierwotne wydarzenie wywołujące kryzys i związane z nim trudności.
2Normatywne kryzysy.
3Uprzednie napięcia i konflikty.
4Wtórne obciążenia.
5Niejasnoći wewnątrzrodzinne i społeczne.
Zdolności regeneracyjne rodziny –zależą od fazy cyklu życiowego rodziny a także od jednoczesnego nagromadzenia wielu trudnych sytuacji i miejsc. Źródła odporności rodziny: jej umiejętności i zasoby. Umiejętności i zasoby rodziny wzmacniają jej ciągłość i stabilność w obliczu rozmaitych zmian i przeciwności. Zasoby osobiste członków rodziny które mogą być nie zbyteczne w opanowaniu kryzysu to: inteligencja która wzbogaca świadomość i pojmowanie wymagań, wiedza i umiejętności cechy osobowości np. poczucie humoru stan zdrowia fizycznego, poczucie kontroli nad własnym życiem. Interwencja kryzysowa wobec rodziny w kryzysie. Cel interwencji –jest umożliwieniem rodzinie poradzenia sobie z przejściowym brakiem równowagi wywołanym wydarzeniem krytycznym. Interwencja powinna być tak szybko jak to możliwe aby zwiększyć prawdopodobieństwo korzystnych zmian w rodzinie i de kompensacji. W późniejszym etapie celem terapii kryzysowej byłoby wsparcie rodziny by z rodziny kruchej przerodziła się w sprężystą lub z intencjonalnej zmieniła się w rytmiczną. W interwencji kryzysowej ważne jest odwołanie się do wypracowanych przez rodzinę strategii rozwiązywania problemów. Zasadniczą rolę odgrywa oparcie się na mocnych stronach rodziny by dzięki nim pokonała obecny kryzys.


9Przemoc w rodzinie. Diagnoza. Interwencja kryzysowa.

Przemoc wobec kobiet. Przemoc w rodzinie nie jest zjawiskiem nowym. Istniała zawsze niezależnie od kultury, statusu socjoekonomicznego, miejsca zamieszkania. Kobiety i dzieci zdecydowanie częściej są ofiarami przemocy w rodzinie chociaż zdarzają się również przypadki przemocy wobec mężczyzn. W Polsce mimo wzrostu zainteresowania problematyką przemocy wciąż brak jest wyczerpujących badań. Przemoc jest zjawiskiem z którym związane są liczne przekonania silnie zakorzenione w społeczeństwie. Mają one charakter stereotypów myślowych i wyznaczają powszechne rozumienie przyczyn przemocy w domu a także postawy społeczeństwa wobec ofiar. Definicja przemocy fizyczna przewaga wykorzystywana do czynów bezprawnych dokonywanych na kimś narzucona bezprawnie władza. Wśród elementów przemocy: przemoc dotyczy relacji z bliskimi w której istnieje nierówny układ sił dochodzi do wykorzystywania władzy i siły fizycznej przez silniejszego nad słabszym, -obie strony traktują siebie przedmiotowo. Przejawami przemocy są: popychanie, policzkowanie, uderzanie pięścią, duszenie, rzucanie przedmiotami drapanie, wykręcanie rąk, użycie noża lub broni, świadome stwarzanie niebezpiecznych sytuacji stanowiących zagrożenie fizyczne (przemoc fizyczna). Przejawami przemocy psychicznej są: groźby, nadmierna zazdrość i żądza posiadania, zastraszanie, poniżanie ciągłe krytykowanie, ignorowanie, ośmieszanie, nadużywanie zaufania, pomijanie. Przejawami przemocy seksualnej są: zmuszanie kobiety do aktu seksualnego wbrew jej woli kontynuowanie aktywności seksualnie wtedy gdy kobieta nie jest w pełni świadoma, bez pytania jej o zgodę lub gdy obawia się odmówić atak albo fizyczne ranienie narządów płciowych w czasie aktu seksualnego itp. Diagnoza przemocy wobec kobiet. Z psychologicznego punktu widzenia przemoc wobec kobiet jest sytuacją skrajnie urazową wywołaną przez celowe i długotrwałe działanie człowieka. Diagnoza mechanizmów przemocy. Można wyróżnić 5 głównych kategorii reakcji psychologicznych ofiary na sytuacje urazową a za taką uważa się przemoc: są to reakcje emocjonalne, poznawcze, biologiczne, behawioralne, interpersonalne. U kobiet molestowanych stwierdzono wyższy poziom lęku i depresję jako reakcje na utratę złudzeń co do świata, uprzedniego obrazu siebie utratę poczucia siły i skuteczności. Depresja jest najczęstszym objawem u kobiet molestowanych. Obniżony poziom poczucia własnej godności oznacza doświadczenie siebie jako osoby bezbronnej i podatnej na zranienie. Rzadko kiedy kobiety molestowane wyrażają gniew w sposób otwarty gdyż wiąże się to z ryzykiem bycia ukaraną. Kobiety częściej wyrażają złość na siebie samą a ich agresja jest raczej werbalna niż bezpośrednia. W badaniach stwierdzamy że 10% kobiet maltretowanych podejmowało próby samobójcze z tego połowa wielokrotnie. Wybierają przy tym brutalne sposoby dokonywania samobójstw niejednokrotnie też uzależniają się od alkoholu. Maltretowane kobiety częściej niż inne znajdują się w społecznej izolacji i mniej angażują się w kontakty ze znajomymi. Interwencja kryzysowa. – obejmuje okres 6-12 tygodni gdy kobieta zgłasza się o pomoc należy w pierwszej kolejności skoncentrować się na aktualnej sytuacji kryzysowej niezależnie od czasu trwałości przemocy. W interwencji kryzysowej działania skupiają się na: -zapewnieniu bezpieczeństwa ofierze, -zrozumienie reakcji ofiary, -przywrócenie poczucia kontroli, -uruchomienie zasobów, -ułożenie planów działań zmierzających do zmiany. Ocena zagrożenia oraz stanu fizycznego i psychicznego ofiary. Ocena stanu psychicznego, fizycznego i ryzyka zagrożenia życia składa się z następujących elementów: -oceny stopnia nasilania objawów reakcji posttraumatycznej, -ustalenia gdzie obecnie przebywa sprawca przemocy. Zrozumienie reakcji ofiary przemocy które jest niezbędne dla nawiązania kontaktu i udzielenia wsparcia polega na: -uznaniu reaktywności objawów, -przyjęciu że jest to naturalna reakcja na nienormalne wydarzenia. Przywrócenie poczucia kontroli. Uruchomienia zasobów – polega na odwołaniu się do wcześniejszych skutecznych sposobów radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych. Układanie planu bezpieczeństwa.



10Utrata, osierocenie i żałoba. Fazy reakcji. Zasady pomocy.

Utraty są częścią naszego życia, śmierć kogoś bliskiego jest najcięższą stratą jakiej doznajemy. Śmierć bliskich osób jest sytuacją kryzysową nawet jeżeli sytuacją kryzysową nawet jeżeli była przewidywana. Żałoba jest procesem psychologicznym społecznej i somatycznej reakcji i stanowiącej odpowiedź na utratę jej konsekwencje. Żałoba spełnia prawie wszystkie kryteria choroby. Osoba osierocona czuje się subiektywnie źle jej zdrowie i funkcjonowanie społecznie pogarsza się pojawiają się skargi na bezsenność. Przejawy żałoby. Żałoba jest złożonym zjawiskiem na które składają się różnorodne doznania przeżycia i zachowania.
smutek jest tym odczuciem które najczęściej pojawia się w sytuacji utraty,
lęk może być wywołany pytaniami o przyszłość jak i egzystencjonalnymi dylematami dotyczącymi sensu życia i strachem przed własną śmiercią,
gniew jest zróżnicowany i wielokierunkowy (żal do osoby, która zmarła i spowodowała smutek swoim odejściem),
poczucie winy,
poczucie osamotnienia wynikające z zerwania więzi z bliskim zmarłym, poszukiwanie sensu życia.
Stadia procesu żałoby. Wstrząs i szok uczuciowa anestezja otępienie – bezpośrednio po informacji o śmierci,2gwałtowny szloch (minuty – godziny), 3dezorganizacja (godziny lub dni miesiące) 4reorganizacja (6 miesięcy rok). Zadania rodziny i sytuacja pomocy. 1podstawowe zadanie dotyczy uporania się z osobistą stratą czyli przeżyciami żałoby. Strata w rodzinie jest odczuwalna nie tylko nieobecność zmarłej osoby ale także zmiany w zachowaniu pozostałych członków rodziny (rodziców, dzieci, rodzeństwa). Mówienie o cierpieniu w rodzinie jest trudne, ale pomaga uświadomić sobie uczucia i związki łączące rodzinę a w konsekwencji wzmacnia więzi emocjonalne. 2drugie zadanie jakie staje przed rodziną polega na zmodyfikowaniu dotychczasowej struktury obowiązków i ról w rodzinie. W razie utraty jednego z członków rodzina może zostawić jeden z czterech środków adaptacyjnych: -funkcje i role zmarłego członka rodziny pozostają nie obsadzone i nie wykonywane, -funkcje i role zmarłego członka zostają przejęte przez kogoś innego lub podzielone między pozostałe osoby w rodzinie, - znaleziony zostaje zastępczy członek rodziny, -system rozpadu się. 3trzecim zadaniem dla rodziny to konieczność ustabilizowania nowych relacji ze światem zewnętrznym. Nie da się stworzyć nowych reguł życia rodzinnego i uporządkować wszystkich spraw aby przejścia przez proces żałoby. Duża dawka energii zużywana na tłumienie uczuć czy unikanie ich uniemożliwia reorganizację rodziny. Interwencja kryzysowa we wczesnym okresie żałoby. Podstawą wczesnej interwencji jest nawiązanie kontaktu z osobą osieroconą tak szybko jak to możliwe oraz stworzenie warunków i atmosfery do rozmowy i wyrażanie uczuć związanych ze zmarłym. W pierwszej rozmowie zaraz po utracie ważne jest nawiązanie kontaktu. Decydujące jest pierwsze zdanie rozpoczynające rozmowę. Nie ma jednego najlepszego sposobu jak zacząć rozmowę. W każdej sytuacji trzeba się maksymalnie nastawić na empatyczne odczytanie atmosfery i potrzeb osoby z którą się rozmawia. Osoby po śmierci kogoś bliskiego odczuwają nierzadko niechęć do kontynuowania kontaktu z profesjonalistą. Ważne jest aby traktować to jako naturalną trudność na tym etapie żałoby oraz aby osieroceni czuli że są oczekiwani i mogą przyjść nawet po dłuższym okresie braku kontaktu. W kolejnych rozmowach terapeuta przekazuje osiągnięcia oraz emocjonalnym wsparciem – wiedzę o żałobie jako naturalnym procesie a także o tym że każda osoba w sposób względnie zróżnicowany przechodzi przez kolejne etapy tego procesu. Zachęca się i przyzwala na wyrażanie uczucia osamotnienia na płacz narzekanie gniew i ujawniania wszystkich doznań po stronie bliskiego. Podstawową umiejętnością jakiej wymaga się od osoby pomagającej jest umiejętność współczującego słuchania, które zaczyna się od autentycznego współczucia w obliczu żałoby i pozostawia milczącym kiedy osierocony mówi. Podstawową zasadą pracy z osobami po śmierci bliskiego jest koncentracja na ich uczuciach związanych z utraconą osobą i normalizacja otoczenia oznaczająca ciągłe wyjaśnienie że to co czują jest naturalne. Terapia kryzysowa w przypadku nietypowego przebiegu żałoby 1etap i diagnoza i dokładne wyjaśnienie osobie osieroconej normalnego procesu żałoby oraz patologii z nią związanych, z takie uzasadnienie stosowanej procedury zoperacjonalizowanej żłoby. 2etap terapeuta kieruje uwagę pacjenta ku zmarłej osobie i zachęca do wyrażania wszystkich emocji. 3etap rozmowa o relacjach z bliską osobą w pozytywnych i negatywnych aspektach związku co służy rozbiciu mechanizmu unikania i ułatwia wejście osoby osieroconej w nowe relacje.



11Zjawisko wypalania zawodowego. Objawy. Sposoby przeciwdziałania.

Pomaganie innym jest zajęciem wyczerpującym. Stałe obcowanie z cierpieniem ubóstwem krzywdą bezradnością podopiecznych może spowodować stresujące pobudzenie emocjonalne działające niekorzystnie i niszcząco na psychikę, czasami odbierając zdolności do pracy. Zespół wypalenia zawodowego można określić jako stan wyczerpania emocjonalnego w wyniku którego jednostka traci zdolności skutecznego pomagania. To wynika chronicznego emocjonalnego przeciążenia, zasoby pomagającego zostają wyczerpane poprzez nieustanne żądanie innych. Trzy symptomy składają się na obraz zespołu wypalenia: 1emocjonalne wyjałowienie. Wiele osób w takim stanie redukuje kontakty z klientem do niezbędnego minimum zmieniają się w bezdusznych biurokratów, bezosobowo traktują ludzi, unikają zindywidualizowanego podejścia, negatywne nastawienie do ludzi. 2deprecjonowanie innych polega na umniejszaniu innych, dostrzegamy tylko wady, ignorujemy potrzeby innych, nie dajemy należytego wsparcia i opieki, pomagający staje się zimny i obojętny. 3utrata wiary w swoje możliwości pomagający mają poczucie własnej bezsilności, brak wiary w możliwości efektywnego działania, uczucie stałego zmęczenia, mają poczucie winy, niekompetencji, słabości. Jak radzić sobie z syndromem wypalenia: 1Ustalaj realistyczne cele – pomagający dążą do szlachetnych celów, walczą z niesprawiedliwością, chcą ulepszać świat, sprawić aby wszyscy byli zdrowi i szczęśliwi. Prowadzi to często do przeświadczenia że „niezależnie co bym uczynił zawsze będzie bieda niesprawiedliwość i choroby”. Aby tego uniknąć należy sobie wyznaczać cele cząstkowe możliwe do osiągnięcia realistyczne.2Rób te same rzeczy w inny sposób – wybierz inny wariant wykonania stałej czynności , wyrwij się ze szponów rutyny, skup się na tym co zależy od ciebie co możesz zmienić. 3Rób przerwy w pracy – napięcie związane z pracą może być zmniejszone poprzez robienie krótkich przerw i okresów dłuższego odpoczynku. Nawet krótka pauza może uspokoić zatrzymać sytuację która wymyka nam się z rąk. 4Traktuj sprawy mniej osobiście – jeżeli zanadto angażujemy się w sprawy innych traktując ich problemy jak swoje własne spróbujmy stanąć z boku i opisać sytuację w kategoriach obiektywnych nie należy zabierać do domu problemów naszych klientów. 5Zadbaj o siebie samego bo aby pomagać trzeba mieć mocne ciało i sprawny umysł miej hobby, uczestnicz w grupach samopomocowych. 6Podkreślaj pozytywne strony zawodu: skup się na tym co dobre co przynosi satysfakcję i radość. Gdy dzień dobiega końca pomyśl co załatwiłaś dobrze. Czy można uniknąć „wypalenia zawodowego” Nie można na to pytanie odpowiedzieć jednoznacznie „tak” lub „nie”. Wiadomo że można zmniejszyć częstość jego występowania lub jej złagodzić. Przyczyną wypalenia są czynniki społeczne sytuacje które możemy modyfikować oddziaływać na nie.



13Praca socjalna jako proces wywoływania zmian.

Zmiana oznacza modyfikację okoliczności lub funkcjonowania. Może takie kontraktowanie się na osiąganiu jakiegoś pożytecznego celu lub na unikaniu mniej pożądanych sytuacji. Z wielu przyczyn systemy społeczne angażują pracowników socjalnych i inne wykwalifikowane osoby do dokonywania zmian. Pracownicy socjalni służą komplikacjami w przypadkach gdy ludzie i systemy społeczne nie są w stanie właściwie współdziałać w danym otoczeniu społecznym. Gdy społeczeństwo zmienia się w gwałtownym tempie niektóre jednostki nie są w stanie wytrzymać tego tempa zmian. Klienci zwracają się do instytucji pomocy społecznej gdy widzą możliwość uzyskania jakiś potencjalnych korzyści. Pomocy klient szuka także wtedy gdy postrzega potrzebę zmianę w swoim zachowaniu potrzebę zreformowani się lub gdy inni powierzają przeprowadzenie interwencji. Kierując się własnym dobrem oraz oczekiwaniami klienci mogą się zgłaszać aby korzystać z proponowanych możliwości usług i pomocy. Zachowanie jednostki jest determinowane normami społecznymi oraz postrzeganiem tych norm. W zakresie normatywno – reedukacyjnych zmiana następuje gdy ludzie zmieniają swoją orientację normatywną ze starych wzorów i poczynają się stosować do nowych. Z kolei zmiany orientacji na normy pociągają za sobą konieczność zmian postaw wartości umiejętności oraz utrzymywanych stosunków. Do przeprowadzenia profesjonalnych interwencji może być potrzebne istnienie systemów społecznych w których zmiany są pożyteczne dla poprawy stosunków i gdzie istnieją chęci do aktywnego korygowania zachowań i postaw. Wywoływanie zmian może być także przymusowe tzn. opierać się na jakieś formie władzy lub siły w celu dokonania zmiany. Klienci mogą zostać przymuszeni do zmiany na skutek orzeczenia sądu lub na mocy ustaw czy innych aktów legislacyjnych. Wszystkie wysiłki w celu przeprowadzenia zmian podejmowane w praktyce pracy socjalnej powinny być ułatwiające. W trakcie interwencji konieczne jest położenie nacisku na utrzymanie stosunków partnerskich między klientem a pracownikiem socj. Ważna jest współpraca pomiędzy stronami czyli klientem a pracownikiem socj., która ułatwia przeprowadzenie zmian. Współpraca i partnerstwo między pośrednikami wywołującymi zmiany a systemami klientów konieczne są jeżeli klienci mają zostać wzmocnieni w procesie udzielania im pomocy. W tym zakresie pr. socj. i ich klienci mają wspólne zadanie do wykonania w trakcie procesu zmiany. Większość procesu zmiany powinna się odbyć w pewnej określonej sekwencji i składa się z 7 faz:
1 wytworzenie potrzeby zmiany,
2 Nawiązanie relacje dotyczącej zmiany
3 wyjaśnienie lub zdiagnozowanie problemu występującego w klienta
4 dokonania przeglądu alternatywnych dróg postępowania i celów; ustanowienie celów i intencji podejmowanych działań.
5 zmiana intencji na rzeczywiste wysiłki w celu dokonania zmiany.
6 generalizacja i stabilizacja zmiany.
7 osiągnięcie nowych trwały relacji.
W każdej z faz pr. socj. mają do wykonania określone zadania. Ale także klienci mają swoje odkreślone zadania w każdej fazie procesu. Zadania klienta: 1uznanie i akceptacje potrzeby zmiany, 2aktywne zaangażowanie się w partnerski układ nastawiony na dokonanie zmiany. 3zrozuminei dynamiki sytuacji w której się tkwi, 4wybór sposobu działania spośród proponowanych możliwości, 5kontrola przeprowadzonej zmiany i odpowiedzialność za nią przez podjęcie celowych działań, 6integrowanie wniosków płynących z wyników dokonywania zmian, 7wyjście z układu relacji z osobą świadczącą pomoc. Proces zmiany w praktyce pr. socj. przewiduję istnienie wzmacniania poszczególnych osób rodzin oraz innych systemów społecznych poprzez zwiększanie ich kompetencji społecznych. Metody dokonywania zmian w pracy socjalnej to praca z przypadkiem , praca z grupą oraz organizowanie społeczności lokalnej.



14Stawanie się klientem.

Drogi stawianie się klientem: 1własny wybór. Część klientów poszukuje usługi pr. socj. lub odpowiedniej placówki z własnej woli. Są to np. –ludzie których społeczeństwo uznaje za „normalnych” a których problemy mogą pojawić się w toku socjalizacji do takich faz życia jak okres dojrzewania , rodzicielstwa, emerytura – mogą oni np. poszukiwać pomocy w podejmowaniu zasadniczych decyzji odnoszących się di zmiany roli, osoby które wykonują jakąś służbę społeczną np. rodzice zastępczą czy adopcyjni, -osoby które chciały poprawić swoje umiejętności społeczne rozwiązać problem z własną tożsamością lub stosunkami z innymi ludźmi. Klienci z własnego wyboru dowiadują się o możliwych usługach z informacji rozprowadzanych przez placówki lub mówią im o tym inni specjaliści (np. lekarz) usługi tego typu tzn. osobom z własnego wyboru pełnią głownie funkcje socjalizacyjne i przyczyniają się do redukowania anomii. 2klienci nakłaniani –to kategoria klientów mieści się pomiędzy klientami dobrowolnymi a przymusowymi jeśli te osoby nie chcą korzystać z pomocy to nie spotyka ich żadna sankcja prawna ani poważniejszej sankcji społecznej ale wynika się na te osoby aby te pomoc przyjęli, przykładem takich klientów są ludzie których inni postrzegają jako mających problemy: -mąż którego współmałżonka w nim właśnie upatruje przyczyn małżeńskich stresów, - uczeń którego zaburzenia emocjonalne stanowią wg nauczyciel przeszkodę w nauce. Z tego typu sytuacji korzystanie z pomocy nie jest obowiązkowe. 3klienci z przymusu – tą grupę tworzą osoby na których korzystanie z usług jest wymuszone przez prawo lub zagrożone przykrymi sankcjami społecznymi. Są to między innymi: -osoby z przypisanym przez sąd dozorem lub korzystający z warunkowego zwolnienia których obowiązkiem jest kontakt z pracownikiem socj. pod groźbą utraty wolności, - pacjenci szpitala psychiatrycznego i instytucji o podobnym profilu, - ojcowie którzy maltretują dziecko – kierowani są np. na przymusową terapię. Wartość życia jednostki pobudza pr. socj. do tego by zachęcać a nawet przymuszać wielu klientów z tej grupy do korzystania ze stosowanej usługi. Klienci którzy nie wyrazili zgody na pomoc z usług socjalnych mogą spowodować powstanie głębokich komplikacji. Klienci z przymusu obsługiwani są zwykle przez placówki których jednym z celów jest także kontrola społeczna.



16Dizgnoza indywidualna.

Diagnoza to ciągła działalność w którą angażuje się pracownik i system kliencki w trakcie całego procesu pomocy. Mimo ciągłości diagnozowania zmienia się w poszczególnych fazach:. W fazie rozpoczynania interwencji diagnoza służy wstępnemu rozpoznaniu sprawy klienta oraz określeniu czy zgłosił się on do właściwej placówki. W tej fazie najistotniejszą decyzją jest dobór rodzaju pomocy do problemów klienta dlatego wnikliwe zbadanie danych diagnostycznych nie jest potrzebne. Najbardziej właściwa jest tu strategia przesiewu która wymaga dwóch podstawowych decyzji klienta: -zdecydować się nad jakim problemem chce pracować, -zaakceptować pomoc placówki. Po podjętych tych decyzjach pr. socj. i klient mogą zacząć rozpatrywanie zgłaszanego problemu bardziej szczegółowo. W ten sposób rozpoczyna się druga faza usług i w toku tej fazy pracownik i system kliencki gromadzą najwięcej informacji o obecnej sytuacji klienta. Te informacje tak należy zbierać aby pracownik i klient mogli podjąć inne ważne decyzje: ustalić cele usługi i plan działania mających do ich osiągnięcia. Także w fazach późniejszych diagnozowania ważne jest w wyborze i monitowanie stosowanych strategii oraz ich zmian jeśli zajdzie taka potrzeba. W fazie końcowej diagnoza jest szczególnie istotna. Pracownik z klientem dokonują oceny rezultatów swej pracy. Ważne jest tu także zaplanowanie dalszego samodzielnego życia klienta chodzi o to by zmiany które zaszły w trakcie pracy z klientem nie zanikały. Istotą diagnozowania stanowi zbieranie danych. Pracownik socj. w zdobywaniu informacji o klientach i sytuacji opiera się na bezpośrednich wywiadach. Dane które zbiera się za pomocą więcej niż jednej metody (i z więcej niż jednego źródła) stwarzają większe prawdopodobieństwo uniknięcia zniekształcenia poglądu klienta. Pr. socj. korzystają z wielu metod zbierania danych wywiady bezpośrednie, przez tabelki, z udziałem tłumacza kiedy bowiem jest język a nawet listownie kiedy nie przeszkadza w tym analfabetyzm klienta. Pracownik socj. musi nie tylko zbierać informacje werbalnie powinien także być dobrym obserwatorem. Dane można także gromadzić za pomocą kwestionariuszy. Najważniejszym źródłem inforam. jest zawsze systemy kliencki. Klient jest ośrodkiem problemów i podstawowym źródłem informacji o problemach. Klient przekazuje je w postaci zniekształconej a zadaniem pracownika jest identyfikacja zniekształceń które wymagają kontroli. Ważnym źródłem informacji o problemach osoby które klienta znają i orientują się w ich problemach. Mogą to być krewni, przyjaciele sąsiedzi, koledzy z pracy itp. Klient ma prawo do kontroli gromadzonych i ujawnianych informacji o nim. Informacje można podzielić na 2 ogólne typy: Obserwacyjne – reprezentują świat doświadczeń, Dedukcyjne – reprezentują subiektywny świat obserwatora; poprawne inf. dedukcyjne należy poprzeć dowodami (fakty, obserwacja) punktem wyjścia dla diagnozy jednostki są jej problemy społeczne i społeczne funkcjonowanie. Aby dobrze zrozumieć w jaki sposób problemy społeczne pojawiają się w życiu jednostki należy użyć pod uwagę to że problemy są produktem dwóch podstawowych procesów i mogą być opisane jako zmiany miejsc oraz zmiany zachodzące w jednostkach ludzkich. Jednostka podlega ciągłemu zmianom od poczęcia do śmierci wciąż jednostka w każdym stadium musi być utrzymana równowaga pomiędzy jednostką a otaczającym ją środowiskiem. Prac. socj. powinien orientować się w podstawowych etapach rozwoju i rozumieć jak się one kształtują w warunkach równowagi. Warunkach behawioralnych funkcjonuje szereg modeli rozwojowych wyjaśniające systematyczne zmiany zachodzące w trakcie wzrostu jednostki np. –model rozwoju psychologicznego Freuda, -model rozwoju poznawczego dzieci wg Piagota. Użytecznym sposobem konceptualizacji rozwoju wydaje się „zmienność ról społecznych. Zmiana ról jest procesem ciągłym. We wczesnym dzieciństwie jednostka uczy się być synem lub córką bratem lub siostrom itp. Dziecko uczy się szereg ról kulturowych i organizacyjnych. W wiek dojrzewania pojawiają się np. role zawodowe; pewne role wiążą się z płcią odmienną (sympatia, narzeczony); dawna rola córki czy syna ulega rewizji. Wieku wczesnej dorosłości rola rekruta w wojsku, pierwsza rola zawodowa, jednostka myśli o założeniu własnej rodziny itp. Wiek dojrzały jednostka podlega kolejnej zmianie ról, uzyskanie wyższych pozycji w karierze zawodowej itp. Późna dorosłość może występne odwrócenie ról np. „rodzicielstwo” wobec własnych postarzałych rodziców. Wiek starszy role w dalszym ciągu się zmieniają przejście na emeryturę utrata niezależności lub większa zależność od własnych dorosłych dzieci. Każde przejście do nowej roli w życiu jednostki wiąże się ze stresem. Niektóre z tych ról mogą prowadzić do zakłóceń w życiu społecznym jednostki. Zmiany ról wiążą się na ze społecznymi problemami ponieważ nie zawsze odbywają się bez trudności. Powody np. jest zbyt dużo ról do zmiany jednocześnie, brak zdolności i umiejętności radzenia sobie z odpowiedzialnością, której nasza rola wymaga, zbyt wiele zobowiązań związanymi z różnymi rolami. Stres pojawia się nie tylko w momentach występowania zmian ale także w kontaktach jednostki z otaczającym środowiskiem. Jednostka aby mogła trwać i rozwijać się niezbędna jest równowaga w trzech podstawowych rodzajach wymiany: potrzeby – muszą zostać zrównoważone za pomocą zasobów środowiskowych, pragnienie i aspiracje – zrównoważone możliwościami środowiskowymi pozwalającymi je zaspokajać, zdolności i umiejętności – zewnętrznymi wymaganiami i oczekiwaniami.

17Diagnoza rodziny.

Diagnoza rodziny może być podejmowana z kilku różnych powodów. Mogą to być: cele rodziny, kultura rodziny, struktura rodziny, rozwój rodziny, zasoby rodziny, interakcje rodziny z innym systemami, granice rodziny, klimat rodziny, oraz inne warunki rodzinne. Cele rodziny. Naczelnym aspektem diagnozowania celów rodziny jest ustalenie czy rodzina je precyzuje i czy są one rozumiane i podzielane przez wszystkich członków rodziny. Cele te mogą być: doraźne, długoterminowe, konkretne, mniej precyzyjne. Pracowni dowiaduje się o celach rodziny przez zadawanie pytań jej członkom dotyczących ich oczekiwaniom nadziei i preferencji wyróżniających rodzinę, pyta o plany w zakresie wykorzystania ich zasobów. Pracownik zmierza do zdiagnozowanie w jaki sposób cele rodzinne wpływają na inne obszary rodzinnego funkcjonowania. Może się okazać że cele te umożliwiają realizację planów tylko niektórych członków rodziny a dla innych stanowią przeszkodę. W pewnych rodzinach zgoda dotycząca planowania celów pojawia się po długich debatach rodzinnych w innych rodzinach cele zostają narzucane przez jednego lub kilku członków którzy dysponują największą władzą. Kultura rodziny. Pracownik w diagnozowaniu wpływów etnicznych na życie rodziny musi uświadomić sobie że nie wszystkie rodziny o tym samym wzorcu etnicznym są do siebie podobne. Struktura rodziny. Wg Minuchina strukturę rodziny tworzą pewne zasoby uniwersalne . strukturę rodziny utrzymują także czynniki ugruntowane nawykami do których autor zalicza wzajemne oczekiwania członków rodzinny te w trakcie długiego okresu wspólnego życia. Ważnym składnikiem strukturalnym podejścia Minuchina jest założenie ze rodzina rozwija się własne podsystemy które wspierają realizacje jej podstawowych funkcji. W analizie podsystemów posługuje się Minuchin następ. Symbolami graficznymi (------) granice wyraźne, (......) granice przenikania, () granica sztywna, (- // -) granice konfliktowe. Dodatkowe symbole. Afiliacja (/), nadingerencja (==), koalicja ([ ]), pomijanie (). Pracownik socj. ustala strukturę rodziny w drodze obserwowania rodzinnych wzorców interakcji a także za pomocą informacji dostarczanych mu przez członków rodziny. Pracownik socj. powinien zdiagnozować procesy zachodzące w rodzinie które należy zmienić z uwagi na ich dysfunkcjonalność. Jednym z takich procesów może być rozwiązywanie problemów w rodzinie. Zasoby rodziny. W diagnozowaniu zasobów rodziny należy uwzględnić krewnych. Trzeba odpowiedzieć na pytania czy rodzina otrzymuje od nich wsparcie czy też go im udziela. Ekonomiczny obraz rodziny ma decydujący wpływ na ewentualne zakwalifikowanie rodziny do przyznania pomocy na rodzaj pomocy ustalenie uprawnień do otrzymywania pomocy bezpłatnej. Interakcje z innymi systemami. O warunkach rodziny decydują także jej interakcje z innymi systemami. Do diagnozowania tych interakcji stosuje się 2 rodzaje instrumentów: Ekogram (ekomapa) i Tablicę genealogiczną (Genogram). Granice rodziny. Zagadnienie granic między rodziną a jej otoczeniem jest także bardzo ważne. Ustalając granice prac. socj. powinien wyjaśnić następujące kwestie: 1jak określa się członków rodziny? 2jak traktuje się członków rodziny? 3jak traktuje się osoby które odeszły z rodziny. Czy są takie osoby których obecnie nie uznaje się jako członków i jakie działania to spowodowały. Klimat rodziny. Diagnoza tej zmiennej jest możliwe za pomocą obserwacji życia rodziny i zadawanie jej członkom pytań o postrzeganie klimatu rodzinnego.



18Zawiwranie Kontraktu.

Kontrakt – robocze porozumienie między stronami na temat warunków sposobu działania i okoliczności usług od każdej ze stron oczekuje się udziału w rozumieniu ugody i jej akceptacji . szczegóły istotne w kontrakcje: -zamiar – dlaczego „lub uzasadnienie” interwencji (prewencja, rehabilitacja, ochrona najważniejszy z warunków i uzgodniony jak najwcześniej celu). Zadaniem pr. socj. jest pomoc klientowi w ich ukonkretnieniu celu opis pożądanych zachowań, - ustalenie limitów zasobowych służą motywowaniu klienta, - pragmatyczne i realne podejście – trzeba ograniczyć do najbardziej prawdopodobnych, -problemy do rozwiązanie – nazywa się zidentyfikowane i szkodliwe warunki które muszą ulec zmianą by poprowadzić funkcjonowanie klienta, - szczególnie ceni się formułował problem przez samego klienta Negocjowanie problemów do rozwiązania wymaga aktywności klienta nie powinny być wybierane te które postrzega tylko pracownik socj. Cele to przyszłościowe stany rzeczy pożądane dla klienta jedynym ze sposób stanowienia celów jest rezygnacja z nadmiernych obietnic. Limity czasowe negocjowane dotyczą też czasu trwania usług np.(10 spotkań,) oraz częstotliwość (codziennie, raz na tydzień). Specyficzne działania oraz formy aktywności a także zobowiązania każdej ze stron w osiągnięciu celów. Zobowiązania i interwencja kształtowane są również przez zawartości i preferencje klienta politykę placówki. Podstawową zawartościom kontraktu jest zapewnienie stronom wyższego określenia tego czego się od nich oczekuje. Charakterystyka kontraktu w pr. socj. 4 podst. Charakterystyki kontraktu: 1zrozumienie –gdy wszystkie strony jednakowo rozumieją jego terminologię (pojęcia jasne, zrozumiałe) pisemne wzorce kontraktów dla zrozumienia, musi być akceptowany. 2obopólność – samostonowienia klienta, usługa może być narzucona przez instytucję . 3 dynamiczność i elastyczność – ustalenia można renegocjować w miarę rozwoju usługi. W przypadku niepowodzenia zachęcamy do ponowienia próby aż do skutku. 4pragmatyczny i realistyczny – nie wprowadza działań zadań które przekraczają możliwość zarówno dla klienta jak pr. socj. Wartości podejścia kontraktowego. Etyka kontraktu – szanowanie i godne traktowanie klienta zachęcanie do podejmowania decyzji. Samostanowienie – zachęcamy do aktywnego uczestnictwa (klient gdy się nie zgadza lub nie jest świadomy – nie realnych zasad ) uruchamia kontrakt mechanizm odpowiedzialności kontrakt obniża rezygnację redukcje lęku. Lepsza organizacja i lepszy system pracy z klientem lepsza relacja z klientem odpowiednie postrzeganie potrzeb.



19Praca socjalna jako proces rozwiązywania problemu.

Praca socjalna to proces świadomy i celowy który przywraca zdolność do prawidłowego funkcjonowania bądź poprawa tego funkcjonowania. Jest to profesjonalne pomaganie. Praca socj. zajmuję się pracownicy socjalni ludzi którzy rozwiązują problemy zaspokajające potrzeby poszczególnych klientów. Oni rozwiązują tworzą politykę na szczeblu instytucji i społeczności które rozwiązuje kwestie dotyczące świadczeń z pomocy społ. Rozwiązania problemów w podstawowym modelu pracy socj. są złożone przebiegają w kilku formach: 1analiza problemu, 2rozpatrzenie rozwiązań, 3wybrane najlepszych sposobów rozwiązania problemów i zaspokajanie potrzeb. 4ocena tych zmian. Pracownik socj. i klient pracują wspólnie nad dokonaniem zmiany wzajemne wykorzystanie wiedzy i doświadczenia. Pracownik socj. wnosi: -wiedzę fachową, -umiejętność zachowań ludzkich (interpersonalne), - w dysponowanymi środkami danego ośrodku pomocy, metody działania zawodowego. Klienci wnoszą: -doświadczenie własne, -wzory relacji rodzinnej i środowiskowy, inicjatywa rozwiązania problemu. Pracownik socj. uznaje definicję problemów klienta bierze pod uwagę możliwości rozwiązania tych problemów przez samego klienta respektuje zadania klienta co do rozwiązania problemu oraz prawo do samostanowienia (bardzo ważne.) relacje polega na współpracy i partnerstwie dostrzeganie że klient jest osobą kompetentną i potrafi stawić czoło problemom. Prac. socj. stosuje tu zasadę wzmocnienia. jednocześnie pamiętamy o prawach klienta w procesie interwencji: 1klient ma prawo wiedzieć jak wygląda problem, ma wiedzieć że jest zdolny sam do rozwiązania celów prac. socj wzmacnia klienta. Stosujemy tu kontraktowanie – może być pisemne lub ustne.



20Modele praktyczne pracy z indywidualnym przypadkiem.

1Podejście psychologiczne – psychoanaliza koncentruje się na tkwiących w jednostce przyczynach trudności np. nieuświadomione, potrzeby słabe ego poczucie niższości, podatność na stres oraz przyczyny ekonomiczne brak wykształcenia konflikty rodzinne. Interwencja poprzez:- dyskusje na temat aktualnej sytuacji klienta, -analiza doświadczenia z przeszłości, które mogą wyjaśnić obecne trudności. 2podejście problemowe – przyjmuje założenie że ludność życie to nieustający proces rozwiązywania problemów koncentruje się na teraźniejszości. Interwencja poprzez: -ustalenie co jest problemem, -analiza problemu, - rozwiązanie problemu wybór rozwiązania.
3Podejście skoncentrowane na zadaniu – rozszerzenie modelu problemowego silnie koncentruje się na aktualnych przyczynach trudności klienta. Interwencja poprzez: -uzgodnienie z klientem problemu, - -ustalenie kontraktu i zadań do wykonania, - pokonanie korzyści z podjętego działań.
4Podejście strukturalne – zakłada że problemy indywidualne klienta są przyczyną dezorganizacji społecznej a lub patologią oraz że wszyscy prac. socj. mają działać na rzecz rozwiązania systemowych (prawnych , instytucji). Podstawą tego podejścia jest kontrakt z klientem oraz maksymalne wsparcie dla klienta w jego środowisku. 5Podejście systemowe koncentruje się na pracy socjalnej. 1pomoc ludności wspieranie ich, 2ustanowiane powiązania między ludnością a zasobami pomocy społ, 3przełamanie barier biurokratycznych, 4wywieranie wpływu na politykę społ, 5udzielanie materialnego wsparcia.


21Modele praktyczne pracy z grupą.

1Model terapii całościowej lub inaczej celów naprawczych jest zorientowany klinicznie. Grupa spełnia tu rolę czynnika zmiany i ma za zadanie wspierać jednostkę. 2Model umiejętności społecznej – powstaje i trwa z powodu społecznie określonych interesów np. komitet rodzicielski. 3Model celów opartych na wzajemności – zarówno jednostce jak i społeczeństwu. 4Model eklektyczny – łączy w sobie kilka powyższych.

22Modele praktyczne pracy środowiskowej.

Model A – rozwoju lokalnego. Celem działania jest przywrócenie społeczności jako całości do samodzielnego rozwiązywanie swoich problemów dokonuje się tu jak najwięcej aktywizacji osób grup i instytucji aby skupić ich wokół wspólnych celów. Model B – planowanie społecznego. Działanie skoncentrowane na rozwiązywaniu konkretnych problemów społecznych np. walka z ubóstwem przestępczością bezdomnością. Strategia działanie jest planowana społ. realizowana przez profesjonalne służby społ. we współpracy z rządem i samorządem lokalnym.
Model C – akcji społecznej. Celem działania jest zmiana zasad dystrybucji władzy lub zasobów na korzyść najbardziej upośledzonych grup społ. następnie tu mobilizacja opinii publicznej i organizowanie akcji nacisku na władze w celu wymuszenia konkretnych reform.



26Wartości i etyka pracy socjalnej.

Wartości (kodeksu pracy socjalnej) dyrektywy, normy, zasady – nieprzestrzeganie grozi samym pr. socj. – aby nie wyrządzić szkody innym ludziom . – zasady traktować klienta jako indywiduum nie posługiwać się stereotypami (jak nie ulegać pierwszym sądom) unikać szufladkowania, etykietowania, -zasada na rzecz samo determinacji doprowadzić klienta do samodzielności, przekonać go do tego. Działania pr. socj. ma dążyć do angażowania. –zasada zachowania obiektywizmu –wyklucza litowania się nie profesjonalne zachowanie nie utożsamianie się z klientem, -zasada komunikowania się w sposób otwarty –nie ma elementów uprzedzenia, (nie ocenia nie wnioskuje), -zasada poufności (sąd może zwolnić z poufności), -zasada udostępniania zasobów (zasoby się ograniczone które dysponuje ośrodek) zasoby rozumiemy bardzo różnie np. kontakty z innymi ludźmi, organy porządkowe, aby człowiek nie zastał bez pomocy, -być odpowiedzialnym – odpowiadamy za swoje decyzje, analizować krytycznie skutków (szukanie odpowiedzi na to dlaczego mi się niepowiodło).



27Pojęcie upełnomocnienia (Empowerment).

Wzmocnienie (upełnomocnienie) oznacza sposób w jaki „ludzie instytucje oraz społeczeństwa uzyskują panowanie nad swoim życiem”. Geneza upełnomocnienia leży w podstawach politycznych i filozoficznych naszej kultury (amerykańskiej) „Idee demokracji oraz jej wcielenie w życie poprzez instytucje polityczne oparte są na zasadzie upełnomocnienia obywateli do uczestniczenia w decyzjach dotyczących ich pomyślności. Wzmocnienie (upełnomocnienie) odnosi się do stanu umysłu takiego jak poczucie własnej wartości i kompetencji lub też odczuwania nad sobą władzy i kontroli ponadto ono realokacji władzy przez modyfikację struktury społecznej. Wzmocnienie (empowerment) jest zarówno procesem jak i celem. Jako cel wzmocnieni definiuje stan ostateczny – uzyskanie siły (mocy). W tym sensie poszczególne osoby grupy instytucje i społeczności mogą w sposób podobny walczyć o wzmocnienie. Jako proces wzmocnienia oznacza ułatwienie sprzyjanie lub promowanie zdolności do kompetentnego przystosowawczego funkcjonowania. Podczas gdy implikuje ono również wzrost możliwości kontrolowania i sprawowania władzy nad własnym życiem wzmocnienie nie oznacza koniecznie walki o władzę lecz konieczności oddania władzy przez jedną grupę na rzecz innej. „Nie ma nic takiego w def. upełnomocnienia co oznaczałoby że zwiększenie władzy jednej osoby lub grupy oznacza zmniejszenie władzy innej osoby lub grupy. Proces wzmocnienia (empowerment) oraz jego cel określają orientację zawodowe pracownika społecznego. Znajdują swoje odzwierciedlenie w koncentracji pracy socjalnej na zwiększaniu zdolności systemów społecznych do wymiany z otoczenia oraz na zwiększaniu wrażliwości instytucji społecznych na ludzkie potrzeby oraz dostępność szans i zasobów.



30Praca socjalna z osobami zaburzeniami psychicznie.

Organizowanie systemów społecznych wsparcia w pracy socjalnej z chorym psychicznie i jego rodziną. Żaden system instytucji państwowych i ich działania zapisane w ustawach nie zapewni sam z siebie pełnej integracji osób chorych psychicznie w danej społeczności. Jedyną drogą integracji osób chorych ze społecznością jest zbudowanie systemów społecznego wsparcia wokół problemów ludzi chorych psychicznie i ich rodzin. Pożądane jest aby osoba chora psychicznie i jej rodzina była zapraszana do uczestnictwa w już istniejących wspólnotach. Ważną rolę w budowaniu systemów społecznego wsparcia we wspólnotach pełnią profesjonaliści – lekarze, pracownicy socjalni, psycholodzy. Profesjonaliści z racji swojego zawodu powołani od świadczenia pomocy osobom chorym psychicznie i ich rodzinom powinni wspierać i wykorzystywać istnienie wspólnoty dla budowania naturalnego systemu oparcia społecznego dla chorych psychicznie i ich rodzin. Integracja osoby chorej psychicznie w społeczności lokalnej możemy tę integrację rozpatrywać na trzech płaszczyznach wzajemnie się warunkujących: -integracja psychiczna –wewnętrzna osoby – osiągnięcie lub przywrócenie harmonii i równowagi pomiędzy zmysłami i intelektualnymi władzami poznania i pragnienie między poznaniem zmysłowym i intelektualnym między pragnieniem w wolą. –integracja społeczna – zewnętrzna osoby – czyli włączenie się osoby chorej psychicznie w jej środowisko oraz otwarcie się społeczności na osobę chorą i jej problem. – integracja usług opiekuńczych ze względu na cele i interesy konkretnej osoby chorej psychicznie – jest to wybór i powiązanie ze sobą już istniejących usług tak aby osoba chora psychicznie mogła prawidłowa funkcjonować. W takim podejściu do osób chorych psychicznie obowiązują dwie zasady: -zasada presonalizacji która mówi o tym że osoba chora psychicznie zawsze pozostaje osobą i powinna być traktowana jak osoba. –Zasada normalizacji która mówi że życie osoby chorej psychicznie powinno być w jak największym stopniu zbliżone do standardów jakie panują w społeczności w które ta osoba żyje. Poprzez zorganizowanie systemów społecznego wsparcia dochodzi do rehabilitacji środowiskowej osoby chorej psychicznie. Rehabilitacja ta jest realizowana poprzez:
1wnikliwe i precyzyjne rozpoznanie potrzeb osoby chorej psychicznie i środowiska w którym żyje (rodzina, sąsiedztwo..),
2wykorzystanie wszystkich dostępnych lokalnie form pomocy dla osoby chorej psychicznie i jej rodziny,
3włączenie członków społeczności lokalnej formalnych i nieformalnych grup wsparcia do rehabilitacji i pomocy osobie i jej rodzinie,
4doprowadzenie do osiągnięcia optymalnego dla osoby chorej psychicznie poziomu samodzielności oraz zdolności do samopomocy.
Jedna z form organizowania systemu społecznego wsparcia dla osoby chorej psychicznie i jej rodziny jest tworzenie środowiskowych Domów samopomocy. Cechy środowiskowego Domu samopomocy: -środowiskowy to znaczy zlokalizowany w danej społeczności otwarty na współpracę ze społecznością lokalną, dom – czyli miejsce bezpieczne dające wsparcie życzliwe i przyjazne, -samopomocy starający się rozwijać w danej społeczności i wspierać w swoim otoczeniu formy aktywności spełniające warunki grup samopomoc ale też wyrabiający w uczestnikach umiejętności samopomocy. Misją środowiskowych Domów Samopomocy są: -integracja wewnętrzna osoby – integracja psychiczna, -integracja zewnętrzna osoby –integracja społeczna, -integracja działań pomocowych ze względu na cele i interesy konkretnej osoby chorej psychicznie.



32Definicja pracy socjalnej.

1def. pracy socjalnej zawarta w Rezolucji nr16 Rady Europy Stwierdza. Praca Socjalna jest specyficzną działalnością profesjonalną której zadaniem jest ułatwienie wzajemnego przystosowania jednostki rodzin grup i środowiska społ., w którym żyją oraz rozwijanie poczucia własnej wartości indywidualnej poprzez wykorzystanie możliwości tkwiących w ludziach w stosunkach interpersonalnych oraz zasadach udostępnionych przez społ. lokalne.
2 Pr. Socj. Opublikowana przez brytyjską Centralą Radę Edukacji i Kształcenia w Zakresie Pr. Socj. Pr. Socj. To uznana powszechnie działalność profesjonalna umożliwiająca jednostkom rodzinom i grupom identyfikację osobistych , społecznych i tkwiących w ich środowisku trudności oddziałujących na nich niekorzystnie. Pr. Socj. Umożliwia im (jednostkom rodzinom grupom) przezwyciężanie tych trudności poprzez działania podtrzymujące rehabilitacyjne zabezpieczające korygujące. Pr. Socj. Wspiera politykę społeczną i odpowiada na potrzeby społeczne działając tym samym na rzecz od wieku, płci orientacji seks., klasy społecznej niesprawności rasy kultury i wyznania. Na pr. socj. spoczywa odpowiedzialność za ochronę najsłabszych i egzekwowanie ustawowych zobowiązań właściwych organów władzy tej grupy.
3 def. BL Dubois i K.K Miley. Pr. socj. Obejmuje działalność profesjonalną ukierunkowaną na poprawę warunków życia jednostki i zbiorowości niesienie ulgi w cierpieniu i rozwiązywanie problemów społecznych. Pr. socjalni pracując z ludźmi po to by wzmocnić ich kompetencje i poprawić funkcjonowanie społ, umożliwić im dostęp do różnych form wsparcia społ. i zasobów tworzyć humanitarne i wrażliwe na ludzkie potrzeby usługi społ oraz działają na rzecz zwiększenia zasięgu oddziaływania instytucji świadczących pomoc.
4Pr. socj. jest jednym z wielu rodzajów zachowań prospołecznych występujących równolegle z innymi tego rodzaju zachowaniami podejmowanymi z pobudek altruistycznych religijnych czy humanitarnych. 5 Praca socj. – profesjonalna działalność mająca na celu pomoc jednostkom grupą społ w identyfikacji problemu społ ułatwienie i pomoc ludziom w rozwiązywaniu problemów przez działania edukacyjne wspierające korekcyjne ma na celu promowanie powszechnego dobrobytu i wyrównanie szans zapobieganie dyskryminacji społecznej.
33Historyczne źródła pracy socj. Praca socj. a działalność charytatywna.

–Początki pomocy społecznej sięgają początków życia ludzkiego i związków między ludźmi. W społeczeństwach prymitywnych istniało wiele sposobów pomagania ludziom z problemami społecznymi. Obyczaje plemienne przewidywały opiekę nad chorymi starcami kalekami i innymi wymagającymi szczególnej troski. – W starożytnych cywilizacjach podejmowano wiele różnorodnych wysiłków na rzecz biednych chorych pokrzywdzonych i niepełnosprawnych (na zasadach rodzinnych, sąsiedzkich lub religijnych). *W starożytnych Chinach istniały schroniska dla starych chorych i biednych darmowe szkoły dla ubogich dzieci darmowe jadłodajnie dla wycieńczonych pracą stowarzyszenie rozdzielające używaną odzież a nawet pokrywające koszty wesel i pogrzebów ubogich. *W Indiach przywiązywano dużą uwagę do wspomagania żebraków. *Grecy nie posiadali regularnych organizacji charytatywnych ale i oni mieli instytucje dla chorych i pokrzywdzonych przez los (schroniska dla rannych żołnierzy porzuconych dzieci rozdawanie darów) W Atenach pobierano nawet podatek na rzecz biednych. 8Religia Hebrajczyków kładła duży nacisk na działanie charytatywne i wspomaganie potrzebujących. –W średniowieczu Kościół odgrywał znaczącą rolę w dostarczaniu pomocy potrzebującym. Mnisi i zakony świadczyły pomoc i opiekę ubogim kulawym kalekom i innym upośledzonym. – W Anglii w 1536r wprowadzono prawo wymagające aby jałmużna zebrana w niedzielę przez lokalne władze i kościoły były przeznaczone na pomoc biednym i chorym. Prawo to oznaczało przejście w działalności charytatywnej od porządku kościelnego ku państwowych. Ustawa podatkowa z tego czasu nakładała bezpośredni podatek publiczny na cel wspomagania ubogich. Za panowania królowej Elżbiety zatwierdzono wiele praw zbiorowych nazwanych elżbietańskimi ustawami o biednych. –Ustawa z 1598r zmieniona w 1601r zawierała plan systematycznego wspierania ubogich i ustanawiała publiczną odpowiedzialność za te sferę. Głoszone przepisy owych praw pozostawały w mocy 1834r. Ustawa z 1601r wprowadzała podział na trzy kategorie ubogich. 1fizycznie sprawni (należało im zapewnić pracę i ukarać więzieniami w przypadku odmowy pracy) 2niesprawni (należało przyjąć ich do przytułku) 3dzeci (trzeba było przyjąć ich do terminu jeśli ich rodzice nie mogli zapewnić im utrzymania). Do zarządzania systemem sędzia pokoju mianował w każdej parafii urzędnika wyznaczonych przez zebranie parafialne. Z niewielkimi tylko zmianami, elżbietańskie ustawy o biednych ujmowały w ramy całą działalność opiekuńczą do roku 1934 gdy zatwierdzono nową ustawę o biednych. Akt ten ustanawiał scentralizowaną administrację jednakową dla całego kraju na czele którego stanęło trzech komisarzy obdarzonych władzą nad nowo powołanymi jednostkami terenowymi które przejęły swe funkcje od parafii. O. Hill i E. Denison utworzyli w 1869r nowy rodzaj organizacji socjalnej: Londyńskie Stowarzyszenie dla Organizacji Pomocy charytatywnej i zwalczania żebractwa. –W czasach kolonialnych sposoby wspomagania potrzebujących były wzorowane na prawach i obyczajach kraju macierzystego. W St. Zjedn. Pierwszy przytułek dla biednych i potrzebujących uruchomiono w 1685r. Innym dowodem zainteresowania w 1664r tzw. Latin School w Bostonie. Zapoczątkowało to funkcjonowanie bezpłatnych szkół. W 1729 Siostry Urszulanki założyły dom dla dzieci których rodzice padli ofiarą Indian. Następny sierociniec powstał w 1790 w Charleston. W marcu 1941 D. Dix zajęła się poprawą warunków życia ludzi umysłowo chorych. W 1877r w Buffalo powstało Stowarzyszenie organizacji charytatywnych. W 1090 utworzono w Pittsburgu i Milwokae pierwsze rady pomocy społecznej. Chicago - 1889 J. Adams założyła dom Hull House na wzór Toyntee Hall w Anglii. – Ustawa o ubezpieczeniach społecznych z 1935 zmieniła sposób pomagania potrzebującym. Po raz pierwszy rząd federalny podjął poważną odpowiedzialność za pomoc ubogim. –Ważny rozdział kwestii pomocy społ otworzono 1 lipca 1966 wprowadzono w życie programu ubezpieczeń zdrowotnych dla osób starszych zwanego „Medicare” i w 1965 program ochrony zdrowia dla osób o niskich dochodach „Medicond”. Pomoc społeczna powstawała powoli na przestrzeni wieków. Jednak dopiero na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci pojawiła się praca socjalna jako jeden z głównych aspektów pomocy społ. kształcenie w kierunku pracy socjalnej jako zawodu zainicjowano w 1896 podczas kursu letniego prowadzonego przez Towarzystwo Organiz. Charyt. Z Nowego Jorku. W 1921 postało Amerykańskie Stowarzyszenie Pracowników Socjalnych. Następnie w 1955 powołano krajowe Stowarzyszenie Pracowników Socjalnych.



34Praca socjalna z ludźmi starszymi.

Starość nie jest chorobą ale naturalnym etapem życia. Z całości starszej populacji można wyodrębnić podgrupy szczególnie zagrożone: wdowy, chorych umysłowo, fizycznie, starców ubogich żyjących centrach miast, przebywających w instytucjach oraz emocjonalnie nadwrażliwych. Los osób starszych jest jedną z głównych kwestii socjalnych naszych czasów i jako taki zasługuje na priorytetowe potraktowanie przez pracę socjalną. Pierwsza konferencja Białego Domu na temat starzenia się zorganizowana w 1961r była wyrazem świadomości problemu jakie stwarzają problemy i potrzeby ludzi starszych. Druga konferencja Białego Domu odbyła się w 1971r. Analiza sytuacji w USA. W małych grupach na poziomie społeczności starsi ludzie mówili o swoich problemach i potrzebach. Wśród społeczności organizowano konferencje i profesjonaliści mieli okazję dowiedzieć się że starzy ludzie chcą nadal uczestniczyć w budowie i rozwoju i mieć swój udział w zmianach. Dziś mówi się o zapewnieniu starszej osobie możliwości wyboru spośród różnych oferowanych miejsc. Większość osób woli jednak zostać we własnym domu lub mieszkać z dziećmi czy krewnymi. Tym starszym osobom którym stan zdrowia pozwala na pozostanie w domu ale które potrzebują pomocy udziela się od niedawna w USA świadczeń socjalnych i zdrowotnych. Świadczenia takie obejmują pomoc domową dostarczanie posiłków wizyty pielęgniarek zakupy i doradztwo. Lekarstwa często stanowią najpoważniejszy wydatek na cele medyczne osób chronicznie chorych. Większość ludzi którzy zawodowo opiekują się ludźmi starszymi i chorymi, nie jest zainteresowana udzielaniem im pomocy. Wielu pracowników służby zdrowia nie ma cierpliwości w pomaganiu , zwłaszcza jeśli ci pacjenci są w dodatku ubodzy. Bardziej niż wszystkim innym grupom osobom starszym potrzeba pomocy usług profesji pracy socjalnej. Odnosi się to szczególnie do tych którzy przebywają w instytucjach lub są chorzy albo niepełnosprawni. Domy spokojnej starości. Poziom oferowanych świadczeń jest godny ubolewania starsi ludzie patrzą na dom spokojnej starości z obawą i niechęcią uważają bowiem że przekroczenie jego bram to preludium do śmierci. Dom w Montefiore w Chereland zatrudnił profesjonalnych pracowników socjalnych do objaśnienia pacjentowi i rodzinie całego programu i udzielanie wsparcia w trakcie procedury przyjmowania. -Program ten miał na celu: objaśnienie proces starzenia wytłumaczyć charakter schorzeń typowych dla starszych wyjaśnić świadczenia oferowane w domu, omówić metody rodzenia sobie w trudnych sytuacjach dać możliwość podzielenia się z innym odczuwanymi troskami i smutkami. Zapoczątkowany w 1971 program dowiódł że relacji grupowe są najbardziej terapeutycznym sposobem przezwyciężania uczuć nerwowości winy niechęci sposobem umożliwiającym także wymianą doświadczeń i wspomagającym tym samym konstruktywne podejście do swoich problemów i rozwiązanie ich. Dorosłe dzieci towarzyszące przyjęciu wyzbywają się poczucia winy dzięki temu że zrozumieli proces starzenia otrzymali wsparcie pracownika socjalnego i spostrzegli że podobne przeżycia są także udziałem innych znajdujących się w tej samej sytuacji. Wiele osób mieszkających samodzielnie potrzebuje świadczeń oferowanych przez instytucje. Przyczyniło się to do powstania ośrodków opieki dziennej. Ich zadaniem jest zapewnienie opiekuńczego otoczenia i wsparcia emocjonalnego w ciągu dnia. Pracownicy socjalni spełniają zwykle rolę łączników miedzy programem a rodzinami oraz między ośrodkiem a innymi agencjami. Świadczenia to odciąża rodzinę od pełnienia całodobowej opieki odwleka opiekę instytucjonalną lub wręcz pozwala jej uniknąć pomagając równocześnie utrzymać najwyższy poziom funkcjonowania zarówno pod względem fizycznym jak i emocjonalnym. Ponieważ starzeniu się często towarzyszą „symptomy pozbawienia” wiele rodzin sądzi że są to po prostu objawy starości. Tymczasem wcale tak nie musi być bowiem istnieje organizacje zdrowia psychicznego oferujące świadczenia zaradcze. Pracownicy socjalni wspólnie z innymi profesjami pracują z takimi osobami pomagając im utrzymać kontakt z rzeczywistością rekompensować straty i znaleźć pocieszanie.



35Strategie wywoływania zmiany.

1Pracownicy w działaniach na rzecz klienta. A)rola mediatora – rozwiązanie sposobów miedzy klientem a innymi osobami w znalezieniu w mediacjach wspólnej płaszczyzny godzącej interesy stron. Często pomoc polega na uzyskiwaniu lepszej komunikacji pomiędzy stronami i skoncentrowaniu się na sprawach istotnych. Pracownik powinien być odbierany jako osoba rozumiejąca racje obu stron. B) rola rzecznika – wynika z faktu że klienci pracy socjalnej często bywają w konfliktach z różnymi instytucjami. Pracownicy zaś często stają się stronnikami klienta i działając dla jego dobra muszą „wykłócać się dyskutować targować negocjować i manipulować środowiskiem” Pracownicy podejmują się roli rzecznika mogą być efektywni tylko wówczas gdy zapoznali się z polityką prowadzoną przez instytucje i są świadomi stosowanych w nich procedur ponieważ wtedy mogą ewentualnie coś zakwestionować. Pracownik działający jako rzecznik powinien mieć jasno uzgodnione z klientem jego cele akceptowane przez niego procedury i poziom ryzyka. C)rola pośrednika –polega na tym by pomóc klientowi w określeniu środków niezbędnych do zaspokojenia jego potrzeb a następnie dotrzeć do instytucji które mogą mu je zapewnić. W dążeniu do tego pracownik socjalny pomaga instytucjom w dostarczaniu informacji do klienta oraz klientom w staraniach o zasoby. Pracownik powinien ciągle monitorować postęp klienta w zdobywaniu zasobów aby potwierdzić lub skorygować swoje informacje o instytucji do której został skierowany klient. 2Klienci w działaniu dla własnego dobra. A)unikanie – najmniej konfliktowym sposobem modyfikacji środowiska jest sunięcie z niego jednostki (np. przenoszenie dziecka do placówki opiekuńczej rozwód zmiana szkoły czy pracy) Główne zadania prac. socjalnego polega tu na pomocy klientowi w zrozumieniu że lepiej unikać sytuacji konfliktowej niż próbować sobie z nią radzić wyborze sytuacji alternatywnych prowadzącym do zaspokajania jego potrzeb. B)reagowanie alternatywne – klient może modyfikować sytuację zmieniając własne sytuacyjne zachowanie oczekuje że doprowadzi to do zmian w zachowaniu innych. Pomoc pracownika ma ułatwić w takich przypadkach analizowanie zachowań klienta i wybór takich przypadkach analizowanie zachowań klienta i wybór takich które doprowadzą do pożądanych efektów. C)manipulowanie sytuacją społeczną lub fizyczną – klient może zmieniać te aspekty sytuacji na które ma wpływ. Zadaniem pracownika jest w takich sytuacjach jest w takich sytuacjach pomoc w rozpoznaniu barier które utrudniają klientowi osiąganie jego celów. Klient musi zdecydować które ze zmian powinien wprowadzić jednostronnie a które wynegocjować z innymi osobami by uniknąć zarzutu nadużywania władzy. 3klienci działający indywidualnie i w grupie. A)interpretowanie – wyjaśnianie innym przyczyn i konsekwencji zachowań klienta czy ich własnych może prowadzić do zmian w tych zachowaniach. B)edukowanie – nowe informacje mogą zmienić ludzkie zachowanie. C)ocenianie – zachęcanie osób których zachowanie ma być zmienione aby zebrały więcej informacji i kierowały się nimi w swoim działaniu. D)wykorzystywanie osób wpływowych – klient prosi osobę trzecią o działanie w jego interesie (np. prośba do dyrektora by zmienił postępowanie nauczyciela) E) negocjowanie – klient godzi się zaoferować cos w zamian za korzyści których oczekuje od swego otoczenia. F)konfrontacja – strategię tę stosuje się wówczas gdy system kliencki nalega na to by dana osoba uznała że jej zachowanie stanowi dla niego problem i wiąże się z tym oczekiwanie że ta osoba znajdzie jakieś sposób zmiany swoim otoczeniu. G)środki masowego przekazu –klienci wykorzystuję tu prasie radio telewizją itp. Pomoce w uzyskaniu zmiany. H)bierny opór – intencją jest tu spowodowanie poważniejszego zakłócenia w systemie celu. Zakłócenie wynika z nastawienia się do procedur i zasad systemu (np. strajk głodowy) I)czynny opór – stosowanie tej strategii może przynieść szkodę systemowi celu. Ten rodzaj działania bywa też bezprawny co rodzi wiele kwestii etycznych (np. niszczenie mienia). 4Klienci działają w grupach. A)kooptacja – procedura wymaga takiego współdziałania grupy klientów z osobami na które ma być wywarty nacisk by wywołać ich identyfikację z grupami wartościami i celami. B)sojusze – współpraca grupy klienta z inną grupą w osiąganiu wspólnego celu. 5Organizacje zewnętrzne – zainteresowanie przypadkiem klienta stosownych organizacji które może działać dla jego dobra.



36Praca socjalna z osobami uzależnionymi.

Praca socj. angażuje się coraz mocnej w terapię nałogów. Nadużywanie alkoholu i narkotyków niemal zawsze odbija się na rodzinie, której należy wtedy pomóc zrozumieć problem uspokoić jej obawy i poczucie winy, scementować jedność i nauczyć ją wspierać jej uzależnionego członka. Zadaniem pracowników socj. jest udzielanie pomocy w wielu tradycyjnych dla pracy socj. miejscach: w sądach dla nieletnich, klinikach zdrowia psych. Szkołach i ośrodkach zdrowia i doradztwo przy zwolnieniach warunkowych i kurateli w praktyce prywatnej. Pracownicy socj. są również zatrudnieni w ośrodkach terapii odwykowej gdzie spełniają rolę administratora i terapeutą współpracując z psychiatrami internistami psychologami a także z byłymi uzależnionymi. Większość uzależnionych przed popadnięciem w nałóg miewa poważne problemy z osobowością i przystosowaniem społecznym a także doznaje szkodliwych wpływów domu. Terapia nie jest pełna dokąd te wcześniejsze problemy nie zostaną rozwiązane. Prac. socj. potrafi w tym pomóc. Jedną z największych trudności w zastosowaniu tradycyjnych metod pracy z przypadkiem jest dostarczenie narkomanowi namiastki satysfakcji zastępującej narkotykowej. Należy stosować tę metodę elastycznie, zgodnie z potrzebami klienta który może nie mieć motywacji do porzucenia narkotyku. Narkomani szukają pomocy kiedy finansowo nie mogą udźwignąć kosztów nałogu kiedy zmęczy ich ukrywanie przed policja kiedy zachorują kiedy ich przyjaciel umrze z przedawkowania albo gdy mają do wyboru liczenie lub więzienie. W wielu wypadkach nierealistyczne byłoby założenie że celem jest całkowite uwolnienie do narkotyku. Prac. socj. mogą postawić sobie za cel osiągnięcie całkowitej abstynencji ale muszą zdawać sobie sprawę że na drodze do jego osiągnięcia uzależniony wielokrotnie powróci do nałogu. Ważne jest aby prac. socjalny zdawali sobie sprawę że każdy okres abstynencji to krok do przodu i ma duże znaczenie dla narkomana i jego rodziny. Mając do czynienia z uzależnieniem prac. socj. powinien odrzucić nabyte stereotypy i idealnym kliencie i idealnym stosunkach między pracownikami a klientem. Jest bardzo prawdopodobne że taki klient nie spełni żadnego z oczekiwań prac. socj. Praca z alkoholikami – pracownicy nie akceptujący alkoholików nigdy nie odniosą sukcesów w pracy z nimi. Prac. socj. mieć świadomość że nawroty u alkoholika są zjawiskiem normalny i nie oznaczają niepowodzenia terapii. Jest bardzo ważne aby klient mógł przy pierwszych spotkaniach rozluźnić się poczuć że jest akceptowany aby dzięki temu mógł pokonać bariery na drodze do przejścia pomocy i podjęcie leczenia. Nie można zlikwidować podłoża problemu który doprowadził do picia dopóki nie ustanie samo picie. Innym ważnym krokiem w terapii jest modyfikacja otoczenia taka aby klient mógł zmienić przyzwyczajenie równocześnie z odrzuceniem alkoholu. Wsparcie ze strony rodziny jest konieczne. Nie mniejszą wagę niż praca z samym alkoholikiem ma pomóc i wspierać dla jego rodziny. Na początku wsparcie dla alkoholika musi mieć priorytet przed wszystkim innymi problemami. Prac. socj. musi również rozbudzić w żonie alkoholika nadzieją i przywrócić jej wiarę w siebie. Musi dać jej odczuć że ona nie ponosi winy za problemy alkoholowe męża. Dopiero gdy ona to zrozumie będzie mogła wziąć udział w rozwiązywaniu problemów męża.



37.Umiejętności niezbędne w pracy socjalnej.

1Umiejętności metodologiczne (porady) stos. elem. psychoterapii; obserwowanie, dokonywanie analizy i wyciąganie wniosków, stosow. metod i technik monitorowania, formułowanie diagnozy oraz planu pomocy. 2Umjetności społeczne (komunikacyjne, nawiązywanie kontaktu, rozumienie sytuacji, negocjowanie itp.) 3Umiejetności związane z stosowaniem wiedzy z zakresu prawa. 4Umiejętności wskazywanie kompetentnych instytucji. 5Umiejętność menedżerskie. 6 Umiejętność podejmowania decyzji i szybkiej interwencji socjalnej. 7Umiejętność stos. W praktyce wiedzy naukowej. 8Umiejętność wykorzyst. zdobyczy techniki podczas wykonywania pracy zawodowej Znaczna większość uznawanych za niezbędne w zawodzie pracownika socj. stanowią łączenie umiejętności koncepcyjne i umiejętność społeczne, które umożliwiają integrowanie działań z celami pracy dostrzeganie związków między różnymi czynnikami w sytuacji zawodowych, służą nawiązywaniu i utrzymaniu zrozumienia i współpracy pomiędzy nim (pr. socj.) a klientami. Pracownik socjalny powinien opracować trzy podstawowe umiejętności rozwiązywania problemu porozumiewania się rozwiązywanie konfliktów. Umiejętność rozwiązywania problemów może być uznana za fundament pracy socjalnej. Sprawne porozumiewanie się oraz rozwiązywanie konfliktów w znaczniej mierze służy temu by prac. socjalny mógł skutecznie pomóc swoim klientom. Porozumiewanie się jest procesem najeżony licznymi przeszkodami. V porozumiewania się powinny usprawnić omijanie pokonywanie tych przeszkód. 1 Umiejętność poznawcze, 2 Umiejętność interpersonalne, 3 Umiejętność podejmowanie decyzji, 4 Umiejętność administracyjne, 5 Umiejętność pozyskiwanie środków. Wśród umiejętności zawodowych prac. socj. wyodrębnia się takie które są związane z koniecznością czynnego reagowania w sytuacjach konfliktowych. Przyjmuje się za niezbędne w tym zawodzie umiejętność mediowania i negocjowania.



38Model medyczny a model metodyczny w pracy socjalnej.

Model medyczny – składa się z kilku etapów: badania sytuacji, diagnoza społ., leczenie, oceny oraz zakończenie postępowania. Zadaniem pracownika jest „leczenie choroby społ. Jest on osobą która potrafi znaleźć odpowiedź lub rozwiązanie „lekarstwem na dolegliwości związane niedostatkiem lub dysfunkcja systemu społecznego. ”Leczenie” jest „przepisane” przez tego kto może określić dolegliwości przez postawienie „diagnozy”. Istnieją dwie formy postępowania społecznego: postępowanie pośrednie zwane socjoterapią, skierowane do otoczenia oraz postępowanie bezpośrednie lub psychoterapia kierowane do podopiecznego i polegające na wspomaganiu psychologicznym i rozwijaniu i podopiecznego rozumienie siebie i swojej sytuacji. Cele: określane jako lecznicze, prewencyjne i wspomagające. 2 Model metodycznego działania. U podstaw tego modelu odnajdujemy koncepcję pracownika socjalnego, będącego „nosicielem zmian”. Dążeniem do wywołania zmiany zastępuje cele modelu medycznego: leczenia prewencyjne wspomagające. Pracownik socj. musi na podstawie znajomości dynamiki sytuacji społecznej i psychologicznej w jakiej znajduje się podopieczny precyzyjnie określić cele zmian jakie zamierza osiągnąć oraz środki potrzebne do ich realizacji. Takie określenie celów i środków często zwane projektem prac. socj. lub projektem działania. Określenia celów oraz doboru środków dokonują się w wyniku konfrontacji projektów partnerów oraz negocjacji zmierzających do wyłonienia wspólnego projektu. Ten nowy model posługuje się także odmiennym słownictwem. Aby wypełnić rolę „nosiciela zmian” pracownicy socj. prowadzą działanie metodyczne. Działanie jest wynikiem „woli działania” (dobrowolne uczestnictwa). Działanie w jakiejś sprawie oznacza stać się mediatorem, narzucić swój autorytet. Oznacza to położenie akcentu na czynności czyli na to co robi pracownik socj. Podkreśla się głównie świadomą chęć modyfikacji sytuacji w jakiej znajduje się podopieczny. Kombinacja takich elementów modelu jak: miana projekt metodyczne działanie oraz ich wzajemne relacji prowadzą do kluczowego terminu występującego w wyniku modelu – strategii.



39Schemat działania metodycznego.

W porządku logicznym. 1Zapoznanie się w problem społecznym lub zgłaszanym życzeniem. Punktem wyjścia do działania pracownika socj. jest spotkanie z podopiecznym. Zapoznanie się z konkretnym problemem społ. lub zgłoszonym życzeniem. Wymaga od pr. socj. sprecyzowania kto zgłasza życzenie w czyim imieniu? Do kogo adresowane jest życzenie? 2Analiza sytuacji. 4polega na zebraniu informacji na temat podopiecznego kontekstu ogólnego instytucji społecznych. Analizy sytuacji dokonuje się na dwóch pozostających we wzajemnej zależności poziomach z jednej strony na poziomie właściwej analizy regionu działania raz z drugiej strony na poziomie wskazanego problemu i zgłaszanego życzenia. 3Ocena wstępna i ocena operacyjna. Stworzenie na podstawie elementów zebranych w trakcie analizy sytuacji i interpretacji danych oraz sformułowanie hipotezy roboczych . Pozwala to na odkrycie sił wewnętrznych i zewnętrznych które będzie można wykorzystać w działaniu a także punktów słabych. 4.Opracownie projektu działania. *określenie specyficznych celów działania bądź też celów cząstkowych bądź celów następujących po sobie w czasie, * określane poziomu działania (zdef. Kategorii podopiecznych),*wybór typów działania lub strategii.5Podjęcie wspólnego projektu. W zależności od zmian do których się dąży oraz od wybranego sposobu postępowania pracownik socjalny posłuży się różnymi formami działania metodycznego (bezpośrednie lub pośrednie). 6Ocena rezultatu. Oszacowanie przebytej drogi porównanie zmian między początkiem z zakończeniem działania. 7 Zakończenie działania. W porządku chronologicznym 1 Życzenie lub problem spol. 2Anlaiza sytuacji, 3Ocena wstępna i ocena operacyjna, 4 opracowanie projektu działania oraz opracowanie umowy, 5 podjęcie działania, 6ocena rezultatów,


40Ewaluacja w pracy socjalnej.

Ewaluacja to badanie które służy realizacji pewnego specjalnego celu. Celem tym jest ocena rezultatów i efektywności –zwykle innowacji lub interwencji – jakiegoś działania o charakterze politycznym, praktycznym lub usługowym. Ewaluacja przeprowadza się przy użyciu różnych strategii badawczych: eksperymentu, sondażu, stadium przypadku lub użycia metodami kombinowanymi. Ewaluacja oznacza systematyczne zbieranie analizę i interpretację danych w celu określenia wartości polityki społecznej lub programu; dane te mają być wykorzystywane przy podejmowaniu decyzji dotyczących owej polityki czy programu. Uzyskane informacje powinny być przydatne dla planowania rozwoju i realizacji aktualnie przeprowadzonego programu. Jest niezbędnym elementem roli menedżera w polityce społecznej a jednocześnie głównymi instrumentami oceny jego pracy. Dzięki ewaluacji można ocenić postęp jednostki. Ewaluacja może stać się celem samym w sobie. Sama definicja jakości przysparza tylu kłopotów że stała się przyczyną podziałów wśród zwolenników i realizatorów ewaluacji. Rodzaje ewaluacji najłatwiej jest przedstawić ze względu na jej cele praktyczne i czas realizacji. Wyróżnia się 2 podstawowe rodzaje ewaluacji: korygująca i podsumowująca. Ewaluacja korygująca stosuje się w początkowych etapach opracowywania programu i jego realizacji. Ma dostarczyć osobom planujący i wdrażającym program informacji pozwalających na korektę uzupełnienie usprawnienie programu przy ewaluacji korygującej podstawowe pytania problemu na które chce odpowiedzieć ewalurator to:1Jak udoskonalić program. 2W jaki sposób uczynić go bardziej skutecznym i wydajnym. W wyniku ewaluacji korygującej dokonuje się przeglądu i niezbędnych zmian personelu zadań struktury i innych elementu programu. Ewaluacja podsumowująca dostarcz informacji o ogólnej efektywności programu będąc uzasadnieniem jego kontynuacji bądź zaniechania realizacji. Tego rodzaju ewaluację stosuje po zakończeniu programu kiedy możemy już ocenić jego efekty wymierne wyniki. W tej formie ewaluacja podsumowujący ewaluator chce odpowiedzieć na pytanie; 1czy program należy kontynuować lub rozszerzyć, 2jaka jest efektywność programu, 3jak można ocenić wyniki jego programu, 4jakie rzeczywiste cele realizuje program. Główne trudności podczas realizacji ewaluacji to konieczność przygotowania personelu do jej przeprowadzenia możliwość nadużycia ewaluacji i jej wyników oraz ustalenia kryteriów oceny jakości usług. Etapy ewaluacji przed przystąpieniem da właściwej ewaluacji należy przeprowadzić etap wstępny- określić cel, -jej warunki, -wiarygodność, -dokonać wyboru metod ewaluacji, -wyboru sposobu i terminu prezentacji jej wyników, określić jej przedmiot, -wyznaczyć i określić zakres ewaluacji ze względu na jej możliwości budżetowe i sytuacje polityczna. Cele ewaluacji można sprowadzić do 3 podstawowych: 1oceny potrzeb organizacyjnych, niezbędnych do planowania przyszłych działań, 2oceny bieżącej, 3oceny finalnej. Aby ewaluacja zrealizowała stawiane przed nią cele ważne jest wiarygodność jej wyników. Decyzja dotycząca sposobu prezentacji wyników wpływ na wybór metod ewaluacji. Decydujące znaczenie ma to czego chcemy się dowiedzieć w wyniku ewaluacji. Ewaluatorzy mają do wyboru dwa rodzaje metod ewaluacyjnch; ilościowe i jakościowe. Wybór metody zależy zawsze od potrzeb konkretnej sytuacji. Najkorzystniejsze jest wykorzystanie obydwu metod jednocześnie. W następnej fazie ewaluacji zbierany jest materiał do analizy zgodnie z przygotowanym szczegółowo harmonogramem za pomocą wcześniej skonstruowanych narzędzi badawczych. Analizy zebranego materiału należy dokonać pod kątem możliwości poprawy oceny programu. Etap końcowy posiada decydujące znaczenie. Dobra komunikacja umożliwi osiągnięcie celu ewaluacji czyli ocenę i korektę programu. Cech dobrej ewaluacji: 1użytaczność dla odbiorców, 2łatwość realizacji, 3etyczność prowadzonej ewaluacji, 4dobre techniczne przygotowanie ewaluacji.



41Etapy tworzenia się grupy.

Coraz częściej napotyka się na próby organizacji ludzi mających ten sam problem ludzi znających się w tej samej sytuacji. Pomysł utworzenia grupy nie powstaje z dnia na dzień ale kształtuje się przez wiele dni.1Pierwszym etapem tworzenia się grupy jest postrzeganie przez pracownika socjalnego potrzeb danej populacji. Potrzeby te pracownik socjalny zauważa i postrzega sam jako zbiorowe lub podopieczni indywidualnie wyrażają swe życzenia. Bardzo często życzenia te są powtarzane przez podopiecznych. 2drugim etapem jest ocena potrzeby zbiorowej jako ocena wstępna jest ona elementem bardzo ważnym gdyż na jej podstawie tworzymy projekt metodycznego działania. Ocena ta pozwala na określenie jakiego rodzaju jest to potrzeba jak się objawia kogo dotyczy jak ją odczuwają ci których dotyczy bezpośrednio bądź pośrednio. Jest to pewnego rodzaju ocena motywacji i zainteresowania problemem. W zależności od tego jak osoby postrzegają ów problem czy jako pierwszorzędny czy są nim zainteresowani i mają silna motywację czy jako drugorzędny z mniejszym zainteresowaniem i motywacją, wówczas łatwiej bądź trudniej stworzyć grupę. W pierwszym przypadku grupę stworzymy łatwiej w drugim trudniej. 3trzecim etapem jest opracowanie projektu przez pracownika socjalnego. Etap ten jest bardzo długi wymagający nieustannych wyjaśnień i refleksji, ponieważ dokonuje się tu wybór który zaważy na przyszłości grupy a wybór ten dotyczy: - celów ogólnych pracownika socjalnego w pracy z grupą, -skład grupy (wielkość charakterystyka członków), -rodzaje członkostwa (dobrowolne obowiązkowe grupa zamknięta otwarta), - dobór członków. Ze względu na złożoność procesu oceny potrzeb pracownicy socjalni często podejmują pracę zespołową wspólnie rozważając sprawę i wspólnie opracowują program. 4czwarty etap to negocjacje projektu metodycznego działania. Negocjacje są tu prowadzone z placówką zatrudniającą pracowników socjalnego oraz z przyszłymi członkami grupy. W zależności od rodzaju grupy oraz celów do których osiągnięcia zmierza pracownik socjalny, podejmuje on negocjacje w czasie pierwszego zebrania grupy. Jeśli osoby wchodzące w skład grupy są już znane pracownikowi socjalnemu podejmie on wcześniej indywidualne negocjacje które ponowi w czasie pierwszego zebrania grupy. Dla pracownika socjalnego który opracował już swój program pracy jest to etap bardzo trudny ponieważ musi on ponownie wyłożyć uzasadnić i wyjaśnić proponowane postępowanie które ulega krytyce i modyfikacjom. Negocjacje projektu z pracodawcą oraz osobami zainteresowanymi zmierzają do opracowania umowy.



42 Prowadzenie dyskusji grupowej.

Cisza na początku dyskusji trudności z zebraniem z zabraniem głosu w chwili przystąpienia do niej spowodowane są najczęściej onieśmieleniem odczuwanym w grupie w której członkowie nie znają się jeszcze zbyt dobrze. Aby zachęcić do zabrania głosu prowadzący zabranie może postawić pytanie otwarte może poczekać nie przerywać ciszy. Posłużyć się środkami komunikacji pozawerbalnej: spojrzeniem, gestami, mimiką. Jeśli cisza spowodowana jest onieśmieleniem należy unikać pytań zbyt ogólnych oraz zbyt szczegółowych na które można odpowiedzieć „tak” lub „nie”. Milczenie może także mieć inne znaczenie: - może znaczyć że grupa zastanawia się nad odpowiedzią, - może być wynikiem silnych nastrojów panujących w grupie (gr. Jest czymś poruszona lub odczuwa się w niej wrogość i agresję). Zdolność pracownika socjalnego do rozumienia co znaczy zapadające milczenie jego wrażliwość na utajnione stany emocjonalne grupy umiejętność prowadzenia dyskusji bez gniewu i urażania członków grupy powstrzymywania się os wyrażania własnych emocji mogą ułatwić swobodne wypowiedzi dyskusję i porozumienie. W każdej grupie znajdują się osoby które mało mówią (postawa taka onieśmiela innych) uznawana jest przez grupę jako zagrożenie. Osoba mało zabierająca głos może uczestniczyć przez uważne przysłuchiwanie się temu co mówią inni przez aktywną obecność nie poświadczoną werbalnie. Pełne uczestnictwo wszystkich osób zostanie osiągnięte wówczas gdy zapanuje klimat bezpieczeństwa i zaufania. Osoba prowadząca powinna ograniczyć zabieranie głosu osobom które często mówią zbyt dużo. Obecność takich osób zwiększa bierność pozostałych członków grupy. Pracownik socjalny w takiej sytuacji powinien prosić innych członków grupy o powiedzenie co myślą na dany temat i podzielenie się swoją opinią.



43 Role pracownika socjalnego prowadzącego grupę.

Grupa przechodząca przez kolejne stadia rozwoju zmienia swoje funkcje i przekształca strukturę wraz z zmienia się rola pracownika socjalnego prowadzącego grupę. 1 role pracownika socjalnego prowadzącego grupę: - akceptacja uczuć postaw pomysłów zachowań członków grupy dzięki czemu zyskują oni poczucie pewności i siły; - ułatwianie i podtrzymywanie wzajemnej akceptacji członków grupy; - ograniczanie zachowań szkodliwych dla członków grupy; - prowadzenie dyskusji skupianie uwagi na zadaniach podtrzymywanie aktywności grupy; - łagodzenie konfliktów obaw poczucia winny; - interpretowanie i wyjaśnianie znaczenia przeżyć i działań członków grypy; - obserwacja i ocenia zachodzące w grupie zdarzenia; - planuje i przygotowuje spotkania.



44 Przydatność metody grupowej w pracy socjalnej.

Praca socjalna z grupą jest metodą i procesem opracowanym po to by ludzie mogli podnieść jakość swojego życia i powiększyli swój potencjał jak to tylko możliwe. Metoda pracy z grupą umiejętnie zastosowana, z wyobraźnią i inteligencją przez kompetentną wrażliwość osobę może pomóc grupie: 1Osiągnąć wspólnego założenia cele. 2dokonać porządnych zmian u osób doznających problemów osobistych rodzinnych zawodowych i przystosowawczych. 3wspomóc samorozwój i wzbogacić osobowość. 4zastosowanć połączenie terapii osobistego rozwoju i samospełnienia. Podejście grupowe kładzie silny nacisk na indywidualizację w ramach grupy. Pracownik zdaje sobie sprawę że grupa często stanowi całość ale też nie wolno mu stracić z pola widzenia jednostki. P.Konopka tłumaczy też że praca z grupą jest podejściem świadomie skierowanym na najpełniejszy rozwój jednostki w jej relacji do grupy i na opanowanie umiejętności włączania się kiedy trzeba a także wycofania się kiedy jest to potrzebne.



45. Typy grup wykorzystywanych w pracy socjalnej.

1grupy interwencyjne – tworzone w celu zaspokojenia socjoemocjonalnych potrzeb ich członków podejmowaniu środków zaradczych i socjalizacji. 2 grupy zadaniowe – powoływane są do istnienia aby osiągnąć wytyczone cel, który nie jest ani wewnętrzny ani bezpośrednio łączony z poszczególnymi ich członkami np. komitety, grupy administracyjne, rady delegatów.3grupy małe są znaczącymi zasobami dla osób które muszą rozwinąć kompetencje społeczne szczególnie zaś takich osób które doświadczają „poczucia bezradności alienacji i beznadziej, czują się ofiarami czują się nie zrozumiane w relacjach w których pozostają z innymi ludźmi lub mają poczucie niemożności zmiany system ów których część stanowią” 4 grupy służące celom społecznym powstają i trwają z powodu społecznie określonych interesów które zapewniają grupie korzyści społeczne. 5grupy służące celom naprawczym Model naprawy czyli terapeutyczny jest zorientowany klinicznie. Grupa spełnia w nim rolę czynnika zmiany. Pracownik ułatwia interakcje między członkami grupy dla uzyskania zmiany u jednostki oraz pomaga jednostkom w zdobyciu i ulepszenia swego funkcjonowania. Interwencja koncentruje się na rzeczywistym stanie rzeczy i zajmuje się problemem dysfunkcji w grupie a także w całym spektrum stosunków jednostki. Grupa terapeutyczna znajduje zastosowanie w szpitalach instytucjach poprawczych ośrodkach rodzinnych doradztwie szkołach ośrodkach zdrowia. 6grupy służące celom opartym na wzajemności. Model ten służy zarówno jednostce jak i społeczeństwu. Przyjmuje że jednostkę można zbadać zrozumieć i leczyć tylko w kontekście licznych systemów i podsystemów do których oraz zależy. Jednostka jest w tym rozumieniu istota stworzona i modyfikowana przez jej stosunki instytucje społeczne i współzależność między nią a społeczeństwem.



46Rola pracownika socjalnego w rozwiązywaniu konfliktów grupowych.

Konfliktu dotyczą różnych tematów mogą powstawać między jednostkami a podgrupami tam gdzie wymiana poglądów powoduje reakcje agresywne. Mogą powstać w wyniku różnej percepcji czy obserwacji faktów braku pewnych informacji braku zgodności do co sposobu postępowania różnicy między celami ogólnymi a końcowymi różnicy w propozycjach niezgodności między celami ogólnymi a końcowymi różnicy w propozycjach niezgodności między członkami grupy, wynikający z odmiennych odniesień przesądów przeszłości motywacji itp. Czasami konflikt pojawia się przy okazji błahego problemu a prawdziwym jego powodem jest walka o wpływy. Pierwszym możliwym rozwiązaniem konfliktu jest po prostu eliminacja najsłabszego lub pozostającego w mniejszości członka grupy. Jedną z form może być izolacja. Innym wyjściem jest podporządkowanie najsilniejszy narzuca swój punkt widzenia i opinię innym którzy są zmuszeni mu się podporządkować. Do kompromisu dochodzi wówczas gdy dwie strony o podobnej sile oddziaływania dochodzą do porozumienia w kwestiach spornych w celu zachowania jedności grupy i uniknięcia jej rozpadu. Układ polega na poszukiwaniu wsparcia zewnętrznego bądź na uznaniu różnych stanowisk występujących w grupie oraz poszukiwaniu zgody w imię wspólnego celu. Ostatnim sposobem rozwiązywania konfliktów wymagającym więcej trudu jest poszukiwanie trzeciego wyjścia. Jest to sposób bliski podejmowaniu decyzji na zasadzie concensusu z tego względu że rozważa się przy nim przeciwstawne pozycje analizuje wszystkie implikacje i poszukuje wspólnie nowego odmiennego rozwiązania które mogłoby zadowolić zwaśnione strony a jednocześnie



47Zarządzanie przypadkiem(case manegement).

Metoda prowadzenia indywidualnego przypadku (casework) –polega na pomocy w rozwiązywaniu problemów życiowych jednostki poprzez bezpośrednie oddziaływanie pracownika socjalnego na nią i jej najbliższe odtoczenie.... w celu zmobilizowania sił w jednostce i odpowiedniej pomocy [..] dla ulepszenia wzajemnego przystosowania się jednostki i jej środowiska. Casework wymaga od pracownika socjalnego postawy aktywnej, wspartej na wiedzy teoretycznej z zakresu nauk o człowieku (psychologia) oraz o środowisku (socjologia pedagogika społ.) a także na doświadczeniu praktycznym. Ważna sprawą są też: znajomość własnej psychiki, umiejętności obcowania z ludźmi zdolności wczuwania się w ich położenie ale także obiektywizmu w ocenie tego kim są i jacy są. Zakłada się że pracownik socjalny ma pewne predyspozycje osobnicze do pełnienia swojej roli zawodowej, - jest szczególnie wyczulony na stany emocjonalne innych nastawiony życzliwie wykazując postawy prospołeczne. Istotą prowadzenia indywidualnego przypadku nie jest i być nie może przejmowanie przez pracownika socjalnego odpowiedzialności za dobro zdrowie czy samopoczucia jego klienta (podopiecznego). Jak pisał A.Kamiński „Mobilizacja sił jednostki – to przede wszystkim utrafienie w motywacje skłaniające z budzeniem i uruchomieniem sił jednostki ma iść uruchomienie aktywności społecznej odpowiednich instytucji ratownictwa opieki oraz wspierania rozwoju: tu także niezbędna jest współaktywność jednostki. Obowiązująca w nowocześnie rozumianej pracy socjalnej – zasada wzmacniania (Empowerment) kompetencji i możliwości rozwojowych klientów : że kryterium jej skuteczności jest nie tylko przezwyciężeniem aktualnych trudności jednostki ale także – tam gdzie to jest uzasadnione i możliwe. Uniezależnienie jej do instytucji wspomagającej (pracownika socjalnego przez wyposażenie w wiedzę lub umiejętności niezbędne do samodzielnego funkcjonowania społecznego. Praca z indywidualnym przypadkiem to złożony proces wzajemnie sprzężonych czynności diagnostycznych, formułowania planu pomocy, wdrażania opracowanego planu i oceny jego skuteczności. Postępowanie pracownika socjalnego prowadzącego indywidualny przypadek powinno rozpoczynać się do: - właściwe zdefiniowanie problemu. Poprzedzonego starannym uwzględniającym punkt widzenia samego zainteresowania, rozpoznaniem sytuacji życiowej klienta przyczyn które skłoniły jego czy też kogoś z jego otoczenia do poszukiwania pomocy oczekiwań pod adresem instytucji (pracownika socjalnego) dotychczasowych doświadczeń w radzeniu sobie z tymi samymi lub innymi problemami trudnościami. W tej fazie działania pracownika socjalnego podstawowym narzędziem jest rozmowa i wywiad z klientem oraz tzw. „wywiad środowiskowy” (społeczny). Umiejętnie przeprowadzona rozmowa i właściwe przygotowany wywiad jest dla pracownika socjalnego nieocenionym źródłem wiedzy o klientach. Integralna częścią rozpoznania diagnostycznego powinna być pogłębiona charakterystyka społeczno-kulturowej specyfiki środowiskowej w której żyje potencjalny lub faktyczny adresat działań socjalnych. Dopiero tej podstawie będziemy w stanie sformułować ostateczną diagnozę społeczną która wskaże bezpośrednie lub pośrednie przyczyny trudności życiowych jednostki (rodziny) pozwoli określić kierunki i sposoby ich przezwyciężania. Jest to dla całej procedury prowadzenia indywidualnego przypadku moment najważniejszy przesądzający o dalszych efektach pracy socjalnej. –Kolejny etap postępowanie w pracy z indywidualnym przypadkiem polega na: opracowaniu planu postępowania który określa „co kiedy i jak czynić ma pracownik socjalny”. Plan pomocy powinien opierać się na jasno sformułowanych celach będących odpowiedzią na pytania: a) kto jest głównym adresatem naszych oddziaływań? B)w jakim okresie i zakresie możemy spodziewać się pozytywnych skutków naszej interwencji. C) jakich zmian oczekujemy?; - Po opracowaniu planu pomocy następuje jego wdrożenie. W zależności od tego jak zostały sformułowane cele interwencji pracownik socjalny ma do wyboru różne strategie działania. Jeżeli celem pracy socjalnej ma być – modyfikacja konkretnego zachowania klienta wtedy najbardziej efektywna będzie strategia oparta na procedurach wzmacniania (pozytywnego lub negatywnego) wypracowanych przez psychologię uczenia się. Gdy celem działania pracownika socjalnego jest – zmiana stosunku klienta do siebie samego lub swoich problemów wtedy najskuteczniejsze jest podejście łączące w sobie elementy terapii behawioralnej z oddziaływaniem na sferę poznawczą i emocjonalną klienta (terapia racjonalno-emocjonalna; t. poznawcza). Jeśli celem interwencji jest – poprawa społecznego funkcjonowania klienta to najlepsze będzie podejście ekologiczne lub rozwojowe. Gdy cele interwencji dotyczą – udostępnienia klientowi konkretnych dóbr i usług najlepiej będzie zastosować podejście zadaniowe. – Ostatnim etapem będzie ocena wdrożonego planu pracy z indywidualnym przypadkiem ocena efektów podjętej interwencji (ewaluacja). Ewaluacja skutków interwencji powinna być w zasadzie dokonywana na bieżąco w trakcje jej trwania ale ostateczna ocena rezultatów przesądza o kontynuacji lub zaprzestanie dalszych działań. Dlatego też tak ważne jest oceny skutków interwencji pracownika socjalnego dokonywał wspólnie z klientem i w razie niepowodzenia razem z nim próbował znaleźć odpowiedź na pytanie gdzie został popełniony błąd i jak można go skorygować. Zakończenie pracy z indywidualnym przypadkiem następuje wówczas gdy udało się zrealizować założenie przez pracownika socjalnego przy akceptacji klienta cele interwencji lub gdy może zaoferować pracownik socjalny i zatrudnić go instytucja. W fazie końcowej interwencji bardzo ważne jest w jakim stanie zostawiamy klienta czy pomoc której mu udzielono nie wpłynęła na obniżenie jego poczucia własnej wartości czy nie przyczyniła się do trwałego uzależnienia od pomocy zewnętrznej stygmatyzacji i materializacji klienta.



49Psychospołeczne podejście w prowadzeniu indywidualnego przypadku.

Model praktyki. Możemy wyróżnić następujące podejścia: psychospołeczne, funkcjonalne, zorientowane na rozwiązywanie problemów, zorientowane zadaniowo, behawioralne, kompetencyjno-ekologiczne. Podejście psychospołeczne. Ma ono oprócz podejścia funkcjonalnego najdłuższą historię. Idee tego podejścia były zaszczepione przez takich pisarzy jak Gordon Hamillton w latach 30-tych obecnego stulecia. Florence Hollis czasy współczesne przyczyniła się do unowocześnienia tego kierunku i stymulacji badań nad samym procesem i jago wynikami. Ten typ caseworku wspierał się w dużej mierze na teorii psychoanalitycznej i psychologii „ego”. techniki ujawniane w pracy w tym podejściu ujawniają wyraźnie jego psychoanalityczne pochodzenie. Ujawniają one takie procedury poza problemy dostrzegane przez samego klienta w tym etapie pracy. Istotnymi składnikami terapii staje się rozumienie i modyfikacja relacji klient-pracownik. Florence Hollis opracowała typologię procesu terapeutycznego, której rzetelność uzyskała potwierdzenie w badaniach. Zawiera ona następujące środki wspierania klienta: -bezpośredni wpływ; -odkrywanie-opisywanie, odreagowywanie. –i kilka rodzajów odzwierciedlania. Odzwierciedlanie jest istotną częścią pracy z klientem i obejmuje 3 poziomy: 1koncentruje się na osobie i jej aktualnej sytuacji, 2 koncentruje się na powtarzających się wzorach reagowania, 3koncetruje się wzorcach które pojawiły się w związku z rozwojem klienta. F.Hollis oraz inni autorzy o orientacji psychospołecznej uświadamiają sobie wagę interakcji klienta ze środowiskiem. Starają się też wspomagać umiejętności przystosowawcze klienta poprzez wzbogacanie jego możliwości w zakresie rozumienia samego siebie i uważne traktowanie uczuć klienta które towarzyszą temu procesowi.



50Podejście strukturalno –systemowe w prowadzeniu indywidualnego przypadku.

W. Devore o E. G. Schlesiner – wyróżnili 4 główne podejścia stosowane w praktyce w pracy z indywidualnym przypadkiem: 1podejście psychospołeczne; 2podejście problemowe; 3podejście strukturalne; 4podejście systemowe. Podejście strukturalne – podkreśla znaczenie społeczn. h uwarunkowań trudności klienta i opiera się na 2 założeniach: 1problemy indywidualne są funkcją społecznej dezorganizacji a nie jednostkowej patologii; 2wszyscy pracownicy socjalni niezależnie od tego gdzie są zatrudnieni mają obowiązek działać na rzecz rozwiązań systemowych (prawnych, instytucjonalnych). Zwolennicy tego podejścia R. Middleman, G. Goldgerg (1976) uważają że powinno się wspierać na 4 zasadach: 1odpowiedzialności klienta za siebie podstawą interwencji jest kontrakt z klientem określający co stanowi problem w jaki sposób należy go rozwiązać i jakie w związku z tym są tu zadania pracownika socjalnego i klienta. 2postępowania w ślad za oczekiwaniami klienta tzn. otwarcie na jego potrzeby nie limitowanie władnymi kompetencjami lub wymaganiami instytucjonalnymi.3maksymalizacja potencjalnego wsparcia dla klienta w jego własnym środowisku. 4stopniowania nacisku (tyle ile konieczne dla rozwiązania problemu. PODEJŚCIE systemowe – A. Pincus, A. Minahan 1973r. – podejście to koncentruje się na 5 kluczowych dla pracy socjalnej zagadnieniach: braku niezbędnych zasobów, braku powiązań między ludźmi a systemami zabezpieczającymi zakłóceniami interakcji w obrębie tego samego systemu zabezpieczającego, zakłóceniami interakcji pomiędzy różnymi systemami zabezpieczającymi indywidualnymi trudnościami w rozwiązywaniu problemów. Typowe dla tego podejścia procedury to: 1pomaganie ludziom w lepszym wykorzystaniu swoich możliwości radzenia sobie z trudnościami. 2ustanowienie wyjściowych powiązań pomiędzy ludźmi a zasobami, 3 ułatwienie interakcji w obrębie systemów zabezpieczających, przede wszystkim przełamywanie barier biurokratycznych, 4 wywieranie wpływu na politykę społeczną, 5udzielanie materialnego wsparcia, 6prowadzenie monitoringu i kontroli wobec osób wymagających opieki lub nadzoru.


51Podejście behawioralne w pracy z indywidualnym przypadkiem.

Wprowadzenie podejścia behawiorystycznego do praktyki pracy socjalnej wyprzedziło o kilka lat podejście zadaniowe. Dogłębniejsze pierwsze opracowanie tej problematyki pojawiło się w specjalistycznym piśmiennictwie pracy socjalnej w 1968 – artykuł Thomasa „Wybrane zagadnienia i techniki socjobehawioralne w zastosowaniu do pomocy interpersonalnej”. Wpływ idei behawioryzmu na pracę socjalną wzrastał. Fisher – definiuje Modyfikację zachowania – jako planowe i systematyczne stosowanie eksperymentalne ustalonych zasad uczenia się do modyfikowania zachowań nie przystosowanych szczególnie do eliminowania zachowań niepożądanych i nasilania pożądanych. Podejście behawioralne – jest oszczędne. Większość procedur wprowadzona jest tylko z 3 podstawowych rodzajów ludzkiego uczenia się; sprawczego, reaktywnego, naśladowczego (modelowania) Uczenie się sprawcze – znajduje swoje wyjaśnienie w odkryciu że zachowanie występuje w odniesieniu do istniejących okoliczności a jego ponowne wystąpienie jest mniej lub bardziej prawdopodobne w zależności od konsekwencji, mających miejsce po akcie zachowania. Behawioralna diagnoza – polega na zidentyfikowaniu stanu poprzedzającego zachowanie i jego konsekwencji. Behawioralna zmiana – polega na ich modyfikowaniu. Uczenie się reaktywne – może wyjaśnić na podstawie odkrycia że kiedy akt zachowania następuje odruchowo pod wypływem określonego bodźca (strach wywołany widokiem przerażającego obiektu) wówczas także inne bodźce mogą zostać skojarzone z bodźcem początkowym. Wywołują one wtedy taką samą reakcję. Uczenie się naśladowcze – znajduje swoje wytłumaczenie w obserwacjach że w szczególnych okolicznościach ludzie przejawiają duże prawdopodobieństwo naśladowania innych. Naśladownictwo – to jeszcze z podstawowych procesów zmiany indywidualnej. Stosowanie podejścia behawiorystycznego w pracy socjalnej upowszechniło się dlatego że stosowane techniki działania okazały się w wielu przypadkach bardzo skuteczne są one konkretne a ich stosowanie często bywa mniej kosztowne ponieważ wymaga mniej czasu i wysiłków niż podejścia tradycyjne. Modyfikacja zachowania – spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem przez jednych a wrogim przez innych.



52Model terapii całościowej lub inaczej celów naprawczych jest zorientowany klinicznie. Grupa spełnia tu rolę czynnika zmiany i ma za zadanie wspierać jednostkę.


53Model umiejętności społecznej – powstaje i trwa z powodu społecznie określonych interesów np. komitet rodzicielski


55Model planowania społecznego w organizowaniu środowiska lokalnego

Model B – planowanie społecznego. Działanie skoncentrowane na rozwiązywaniu konkretnych problemów społecznych np. walka z ubóstwem przestępczością bezdomnością. Strategia działanie jest planowana społ. realizowana przez profesjonalne służby społ. we współpracy z rządem i samorządem lokalnym


56Model rozwoju lokalnego w pracy środowiskowej.

Model A – rozwoju lokalnego. Celem działania jest przywrócenie społeczności jako całości do samodzielnego rozwiązywanie swoich problemów dokonuje się tu jak najwięcej aktywizacji osób grup i instytucji aby skupić ich wokół wspólnych celów.



57Modele działania społecznego (social acition)w organizowaniu środowiska lokalnego.

Działania w społeczności obejmują organizowanie społeczności rozwój organizacji oraz działania na rzecz reform społecznych. Rothman opisuje trzy modele rozwiązywania problemów na poziomie społeczności: model rozwoju lokalnego, model planowanie społeczne oraz model działań społecznych. Model działań społecznych wykorzystuje taktykę i techniki stosowane podczas konfliktów i konfrontacji do obrony sprawiedliwości społecznej oraz dokonywania przesunięć i zmian i jeżeli idzie o władzę.






Zasadnicze założenia podstawowego modelu pracy socjalnej zorientowanego na rozwiązanie problemów: 1problemy ludzi z funkcjonowaniem społecznym mają swoje przyczyny i mogą znaleźć rozwiązanie na wszystkich poziomach społecznych. Zatem praca socjalna (interwencje) muszą również odzwierciedlać owo podejście „totalne” w sposób ogólny systemowy. 2 pole obserwacji (oceny) określać będzie pole działania pracownika socjalnego który realizuje podstawowy model pracy socjalne. 3orientacja na rozwiązywanie problemów (poszukiwanie rozwiązań) prowadzi pracownika socjalnego do korzystania ze wszystkich trzech metod jako potencjalnych środków panowania i interwencji. 4 ocena w modeli podstawowym pracy socjalnej powinna być oparta na jak najszerszych podstawach przekraczających zakres stosowania jakieś pojedynczej metody. 5 metody pracy z przypadkami pracy grupowej oraz organizacji społeczności mogą być stosowane pojedynczo, w pewnej sekwencji lub też w kombinacji w bezpośrednim działaniu. Takie podejście do działań praktycznych zaczyna się zwykle na poziomie indywidualnym rodzin małych grup i może się rozwijać na wszystkich poziomach interwencji w odniesieniu do konkretnego problemu dotyczącego funkcjonowanie społecznego. 6 osoby praktykujące pracę socjalną odpowiedzialne są za organizowanie się w rozwoju organizacyjny i doskonalenia instytucji. 7 pracownicy socjalni stosujący ogólny model muszą zajmować się zarówno procesami zmian jak i pełnić funkcje podtrzymywania struktur organizacyjnych tam gdzie pracują.


58 Schemat do badania indywidualnej historii życia.

Tablica genaologiczna (genogram) uwydatnia ona interakcje związane z rodziną jej zaletą jest graficzne zobrazowanie jej. Koncentruje ona uwagę na rodzinie rozszerzonej traktowanej jako system. Budujemy ją razem z klientem co umożliwia śledzenie jego refleksji i stosunku do rodziny. W Tablicach genealogicznych przyjęło się że mężczyźni oznaczeni są kwadratami a kobiety za pomocą kółek. W ich środku wpisuje się imiona i wiek oraz inne istotne dane: daty śmierci nazwy miejscowości ważne fakty. Po uzyskaniu wszystkich danych i po wprowadzeniu ich do tablicy pracownik wraz z rodziną dokonuje wyboru informacji które należy opisać dokładniej; służy to uzyskaniu sił powodujących rodzinne problemy. Liczą się tu: 1Fakty demograficzne, 2 daty, 3 wykonywane zawody, 4 lokalizacja, 5 pochodzenie etniczne, 6 religia. Jeżeli klient uzna to za ważne można tam umieścić również dane o: - statusie ekonomicznym; - stanie zdrowia; - charakterystycznych zachowaniach; - informacje o wydarzeniach traumatycznych dla rodziny rozszerzonej (przyczynach śmierci, o pobytach w więzieniu, chorobach psychicznych i innych kryzysach). Przy sporządzaniu takiej tablicy należy dotrzeć do kwestii mających istotne znaczenie dla rodziny a stanowiących główny problem dla jakiegoś jej członka wymienić tu można np. wyznanie – ideologię która ma wpływ na postawy i zachowania drażliwe fakty wpływające na zachowanie rodziny i powstawanie konfliktów (aborcje, alkoholizm ciąże pozamałżeńskie, ucieczki na tle miłosnym, waśnie rodzinne). Należałoby zbadać też kierunki przepływu zasobów i iterakcjii rodzinnych  - Pytając kto komu daje pieniądze? – Kto kogo odwiedza, lub do kogo telefonuje i jak często? – Jak często i gdzie spotyka się rodzina? Tablica genealogiczna przydaje się do uzyskania następujących informacji diagnostycznych: 1jakie wzory zachowań rodzinnych powtarzają się we wszystkich pokoleniach? 2Jakie są źródła utrwalania wartości i ich konfliktów we wzajemnych kontaktach rodzinnych? 3Jaki kwestie, wiążące się z rodzinnymi przekonaniami i przeżytymi doświadczeniami mogą stanowić pomoc lub przeszkodę w rozwiązywaniu aktualnego problemu? Tablica ta ma pomóc nam w zrozumieniu problemów i funkcjonowaniu klienta. Często zastaje zachowana w rodzinie jako dowód jej trwania i sił jakie ma sobie do przetrwania trudności.



59 Identyfikacja problemu. Definicja klienta i pracownika socjalnego.

Aby problem zidentyfikować dokładnie klienci opisują fakty wydarzenia reakcje oraz wcześniej podejmowane próby rozwiązania problemu. Zachowanie klientów do wyrażania swoich odczuć dotyczących sytuacji oraz opowiedzenie o poprzednio podejmowanych próbach poradzenia sobie z problemem jest użyteczne dla określenia całościowej wagi problemu. Aby problem zdefiniować pracownicy socjalni badają naturę oraz zakres potrzeb identyfikują inne znaczące informacje oraz badają jakie usługi oraz środki będą potrzebne. Biorąc pod uwagę czynniki historyczne fizyczne rozwojowe emocjonalne demograficzne i organizacyjne jaki też warianty kulturowe pracownicy socjalni rozważają na ile wyrażone niepokoje są natury indywidualnej na ile zaś stanowią powszechnie spotykane cechy danego problemu. Studia społeczne są wykorzystywane na wszystkich poziomach działania jako sposób indywidualizowania informacji o kliencie w celu identyfikacji problemu. Przykłady studiów społecznych obejmują badania poszczególnych przypadków społeczności diagnozy stawiane w odniesieniu do rodzin badania społeczne. Pracownicy socjalni muszą rozpocząć dyskusję na temat problemu wg tego jak jest on definiowany przez klienta badając jednocześnie czynniki o których wie sam klient , które uważa za związane z problemem zgodnie z własnymi doświadczeniami oraz te o których wiedzą pracownicy socjalni i które uważają za powiązane z problemem kierując się swoim doświadczeniem zawodowym. Potrzebne informacje można zdobyć za pomocą badań społecznych. Wśród pytań wymagających rozważenia w zakresie badań społecznych są następujące: *W jaki sposób klient definiuje problem? *Jakie są granice problemu? *Jak klient postrzega intensywność problemu? *Jak klient postrzega czas trwania problemu? *Jakie próby rozwiązań zawiodły? *Na co jeszcze wpływa dany problem? *Jakie mocne strony lub kompetencje klienta mogą być wykorzystane do zmiany sytuacji? *Jakie były wcześniejsze doświadczenia klienta z systemem pomocy społ? *Czy klient ma nadzieję na rozwiązanie problemu? *Na ile silna jest motywacja klienta do dokonywania zmian? Konkretne problemy to stresy jakie wynikają z braku przystosowania osoby do jej środowiska społecznego. Ponadto jeżeli identyfikacja problemu koncentruje się na mocnych stronach klienta wtedy temat ten może z większym prawdopodobieństwem utrzyma się jako najważniejszy przez pozostałą część procesu interwencji. Gdy wstali się wspólne definicje problemu można skierować wysiłki na poszukiwanie jego rozwiązania. Problemy zdefiniowaniem przez klienta podlegają redefiniowaniu w wyniku ograniczeń nakładanych przez instytucję. Pracownicy socjalni powinni określić na ile istnieje zgodność pomiędzy potrzebami klienta oraz celem konkretnej instytucji pomocy społecznej wymaganiami jakie należy spełnić by móc z danej formy pomocy skorzystać. Przekazywanie klientów innym instytucjom może zdarzyć się w każdym momencie procesu interwencji i może się okazać konieczne. Dlatego stosowanie do potrzeb klienci „przekazywani” są do innych instytucji aby powiązać ich z odpowiednimi środkami. Proces ten nie odbywa się bez specyficznych trudności klienci zniechęceni odsyłaniem ich gdzie indziej mogą doświadczyć „męczenia przekazywaniem i nie próbować skorzystać z innych metod pomocy ważne jest zatem aby śledzić dalej klienta który znajduje się w „młynie przekazywania”.



60 Metody badania rodziny.

Socjologia rodziny korzysta właściwie ze wszystkich metod, technik i procedur badawczych socjologii. Empiryczne badania nad rodziną są dosyć trudne. Poznawanie życia rodzinnego przy zastosowaniu metod pozwalających na sformułowanie ogólnych twierdzeń napotykają na większe trudności aniżeli badania prowadzone w wielu innych dziedzinach życia społecznego. Głownie źródła trudności stanowi intymny prywatny charakter stosunków rodzinnych które z trudem poddają się obserwacji zewnętrznej i stawiają opory wobec zastosowania metod ankiety i wywiadu niechęć przed ujawnianiem osobistych niekiedy nawet wstydliwych spraw związanych z życiem rodzinnym o których na ogół nie rozmawia się z ludźmi postronnymi. Metoda badań socjologicznych określają sposób planowania badań ich prowadzenie i opracowanie materiałów. Metody różnią się od technik badawczych. Metody badań socjologicznych są to bardziej ogólne od technik dyrektywy co do przygotowania badań zbierania materiałów. Metoda wskazuje kierunek oraz ogólny sposób analizy rzeczywistości społecznej. Mc. Kinney wyróżnił następujące metody: 1Metoda historyczno – porównawcza jest przydatna do analizy rodziny na tle historycznych przeobrażeń makrostruktur i społeczeństw globalnych. Można tu wyróżnić jeszcze jeden wariant metody hist.-porówn. i nazwać go metodą regionalno-etnograficzną. Zastosowanie tego wariantu polega na porównaniu rodzin występujących w ramach jednego społeczeństwa w tym samym okresie historycznym. Do analiz porównawczych dobiera się wówczas regiony zróżnicowania co do poziomu rozwoju technicznego, ekonomicznego – społecznego i kulturowego uwzględniając obok regionów wysoko rozwiniętych również regiony tradycyjne czy nawet zacofanie.
2 Metoda eksperymentalna polega na obserwowaniu zmian dość ściśle uprzednio określonej sytuacji społecznej pod wpływem celowo wprowadzonego bodźca którego działanie chcemy stwierdzić. Należy jednak zauważyć że w badaniach nad rodziną w grę wchodzą poważne sprawy życiowe i nie można członkami rodzin oraz całymi rodzinami manipulować dowolnie. Możliwe jest także zastosowanie tzw. eksperymentu naturalnego wówczas nie działamy na rodzinę sztucznie zaaranżowanym bodźcem lecz czekamy na spontaniczne wystąpienie określonego nowego zjawiska którego wpływ na życie rodzinne chcemy badać.
3 Metody statystyczna polega na ilościowym liczbowym ujmowaniu zjawisk społecznych i psychospołecznych. Odzwierciedla nasilanie częstotliwość występowania określonych zjawisk w rodzinie lub częstotliwość występowania określonych typu rodzin w szerszych strukturach społecznych. Badania ilościowe we współczesnych badaniach nad rodziną są niezbędne jednak nie wszystkie zjawiska w życiu rodzinnym można przedstawić w liczbach. Mierzyć można liczebność rodziny jej dzietność częstotliwość występowania określonych struktur rodziny i różnych jej typów. Należy unikać liczbowych wskaźników dla nieprzeliczalnych zjawisk życia rodzinnego jak: problemy miłości rodzinnej, więzi emocjonalnej interakcji oraz ekspresji osobowości.
4Metoda monograficzna metoda ta opisuje bardzo dokładnie dogłębnie wszechstronnie jakiś jeden przypadek. Monograficzne badania będzie więc polegać na wnikliwym wieloaspektowym opicie jednej rodziny z uwzględnieniem także jej historii i zewnętrznego „tła” społecznego. Jest to metoda szczególnie godna i zalecana badaczom rodziny. Nowoczesną formą zastosowania metody monograficznej do analizy życia rodzinnego jest tzw. studium przypadku.
5 Metoda typologiczna – polega na klasyfikacji i selekcji różnorodnych rodzajów rodzin lub ich cech by drogą redukcji przypadków nietypowych (tzn. mało powtarzalnych lub zanikających) wyróżnić podstawowe typy rodzin lub podstawowe typy ich cech czy procesów. W badaniach dotyczących rodziny dość często posługujemy się tą metodą. Techniki zbierania materiałów: obserwacja, wywiad, ankieta, analiza dokumentów socjologicznych, analiza dokumentów osobistych, studium przypadku, badania projekcyjne, technika socjometryczna.



61Cechy pracownika socjalnego jako osoby pomagającej.

1 Czy ja jako osoba pomagająca nie mam za sobą kłopotów problemów natury psychologicznej. Dlatego aby pomagać innym należy uporządkować swoje sprawy. 2 Rodzaj samowiedzy tzn. że z zasady my o osobie bardzo niewiele wiemy ściślej mówiąc nie lubimy ujawniać swoich słabych stron (np. źle reaguje na osoby które mają problem alkoholowy a może się tak dziać dlatego że ja sam mam takie problemy i w ten sposób rzutuje je na innych). Dobrym sposobem aby samemu się zdiagnozować jest odwołanie się do różnych faz rozwojowych i zanalizowanie swego życia. Erikson – uważał że człowiek całe życie rozwija (pierwsze fazy zaczerpnięte od Freuda) 1stadium (faza) oralna;2 stadium (faza) analne; 3stadium (faza) faliczna; 4 stadium (faza) utajenia; 5 stadium (faza) dojrzewania (genitalna); 6 stadium (faza) wczesna dorosłość; 7 stadium (faza) wiek średni; 8 stadium (faza) starość. Dzięki analizie faz możemy poznać samego siebie. 3 Budowanie nowych doświadczeń dowartościowanie klienta. Musimy mieć świadomość jakie podstawowe potrzeby nie są zaspokojone i w jakiej dziedzinie. 4 Pozytywny stosunek do innych. 5 Zainteresowanie innymi ludźmi i ich sprawami kody językowe – tam gdzie dziecko jest partnerem używa kodu rozbudowanego a tam gdzie dziecko nie jest w kręgu zainteresowania to jego języka jest mniej rozbudowany. Empatia – zdolność wczuwania się w nastroje innych ludzi. 6 Taki stosunek do klienta który go nie będzie uzależniał. 7 Pewna dojrzałość zdolność do podejmowania decyzji. 8 Realizm – właściwa ocena klienta. Trzymać się faktów i gromadzić jak najwięcej informacji o kliencie. 9 Bezinteresowność i uczciwość. 10 Komunikatywność przejawiająca się w: - łatwości nawiązania kontaktów z rożnymi ludźmi, - umiejętność skutecznego prowadzenia rozmowy, - wytrwałość i cierpliwość wysłuchania rozmówcy do końca, - tolerancja wobec przekonań i postępowania innych ludzi, - umiejętność doradzania przekonywania, - umiejętność współpracy z instytucjami i organizacjami współdziałającymi na niwie społecznej.



62 Znaczenie pierwszego kontaktu dla relacji klient – pracownik socjalny.

Pierwszy kontakt jest trudny. Dlatego pracownik socjalny musi w taki sposób rozmawiać z klientem aby poczuł że nam na nim zależy. Trzeba umieć kontrolować własne reakcje. Nawet drobne gesty (skrzywienie ust, bazgranie długopisem) są sygnałem które odbiera druga osoba. Prac. socjalny musi reagować na to co mówi druga osoba musi się na niej koncentrować. Musimy także zachęcać klienta aby mówił nam o swoich uczuciach i wrażamy swoje pozytywne nastawienie wobec klienta. Istotnym problemem w reakcji klient – prac. socjalny jest kwestia odpowiedzialności: - z góry zakładanie tego co ja robię co mogę a więc szczerość i stawianie w sposób jasny tego co mogą danemu człowiekowi zaoferować, - jako profesjonalista jestem odpowiedzialny za to że w sposób świadomy angażuję jakąś część swojej osobowości, - kolejny rodzaj odpowiedzialności wynika z faktu że ja wiem więcej od klienta, - to ja posiadam pewne zasoby które dostarczam innym ludziom. Problem odpowiedzialności to także odpowiedzialność wynikająca z faktu że osoba która szuka pomocy jest w gorszej sytuacji od nas. Wielu podopiecznych klientów to ludzie mający jakieś paskudne przeżycia którzy chwytają się „nas” jak ostatniej deski ratunku. Najważniejszą sprawą jest nawiązanie kontaktów z klientem aby ten człowiek się otworzył chciał o sobie co powiedzieć.



63 Stadia (fazy) rozwoju interakcji pracownika socjalny – klient.

1 faza rozpoznawcza – obu stron. Możemy się tutaj posłużyć kwestionariuszem wywiadu jednak pytania te muszą być związane z danym człowiekiem. Faza ta prowadzi do tego że wyrabiamy sobie jakiś pogląd zarówno jeśli chodzi o klienta jak i pracownika. 2 faza konfrontacji związana z oczekiwaniami klienta tego co chciałby otrzymać a także definiowanie problemu przez klienta. Profesjonalista na początku nigdy nie stawia twardej diagnozy gdyż pierwsze musi wszystko zweryfikować. Jest to bardzo trudna sytuacja która wymaga niesłychanej odporności. 3 faza negocjacji staramy się wskazać takie argumentu które przekonają danego człowieka że potrzebna jest mu pomoc.



64 Przeszkody (bariery) w komunikacji pomiędzy pracownikiem socjalnym a klientem.

Najważniejsze bariery które powodują że ten pierwszy kontakt nie może być zawarty to: - taka naprawdę nie dysponujemy odpowiednimi narzędziami diagnostycznymi które w sposób szczegółowy nie potrafią opisać nam danego problemu; - przeszkody które wynikają z lęku obawy że ktoś będzie próbował się wedrzeć w jakąś tajemnicę obawy jak daleko ten ktoś będzie chciał się wedrzeć w moją prywatność; - bariery biurokratyczne wynikające z tego że prac. socjalni. Sami nie decydują o tym co będą robili i kiedy. Często prac. socj. jest pionkiem kierowanym przez swojego szefa; - zaburzenia w komunikowaniu się z innymi ludźmi. Musimy być wyczuleni na to co klient do nas mówi na to na co zwykły nieprofesjonalista nie zwraca uwagi. Ważna jest tutaj mimika gestykulacja. Powinna istnieć spójność między tym „co” się mówi a „jak” się mówi; - czynniki kulturowe; - bariera która tkwi w niektórych profesjonalistach polega na tym że czujemy się bardzo odpowiedzialni za danego klienta co może grozić zbyt dużą identyfikacją z klientem; - nasza wiedza albo niewiedza ignorancja kiedy nie umie wytłumaczyć pewnych sytuacji lub zbyt duża wiedza np. fanatyzm związany z koncepcją Freuda. Dobra komunikacja to taka której nie możemy przewidywać.



65 Specyfika relacji pracownika socjalny – klient (jako sytuacja pomagania)
Pracownik socjalny z racji swojego statusu i roli uprawniony jest w ramach wykonywania zawodu do niesienia niezbędnej pomocy podopiecznemu. To pracownik socjalny z racji posiadanego dyplomu oraz zajmowanego stanowiska jest osobą kompetentną. Na nim skupiają się oczekiwania podopiecznego. Relacja pracownika socjalnego – klient to spożytkowanie umiejętności pracownika tal aby umożliwić podopiecznemu zanalizowanie różnych aspektów jego sytuacji przywrócić lub wzmocnić jego zaufanie i szacunek do siebie samego. W trakcie tych działań kontakt z podopiecznym jest środkiem wydobywania nie ujawnianych jeszcze możliwości podopiecznego które stają się ważnym czynnikiem zmian. Często mówi się o znaczeniu w pracy socjalnej profesjonalnego kontaktu oraz o jego odmienności od innych kontaktów ( z dziećmi, przyjaciółmi). W szczególności ważna jest jego pierwsza faza to znaczy przyjęcia podopiecznego w której ujawniają się charakterystyczne cechy kontaktu zawodowego: ciepło, bliskość, przychylność. Podopieczny wyjaśnia jaka jest jego sytuacja jakie są jego odczucia pragnienia jakich rozwiązań oczekuje. Słuchając i obserwując pracownik socjalny próbuje zrozumieć sytuację podopiecznego. Zadawanie właściwych pytań ułatwia komunikowanie się z klientem. Wchodząc w relacje z podopiecznym należy w taki sposób aby zmniejszyć jego niepokój i wzmóc jego uczucia zaufania i nadziej oraz pomóc w wyrażeniu jego problemu oraz określeniu jego potrzeb, przynieść ulgę podopiecznemu poprzez zmniejszenie jego udręki lęku poczucia winy. Można stosować działania wspierające podopiecznego (uznanie dla wysiłków jakie poczynił w celu rozwiązania problemu) co wzmaga jego zaufania oraz szacunek do samego siebie. Wszystko to jest możliwe dzięki zachowaniu osoby która pomaga jej profesjonalnemu podejściu tzn. traktujemy klienta jako indywiduum; obserwujemy analizujemy całość zachowań klienta; udzielamy porad, informacji nie wyciągamy pochopnych wniosków dociekamy czemu zaistniała dana sytuacja a nie oceniamy; musimy być ostrożni zachowujemy obiektywizm kierujemy się zasadą poufności


66Wywiad jako narzędzie poznania klienta.

Gdy przedmiotem oddziaływań pracownika socjalnego staje się jednostka, grupa społeczna czy rodzina istotnym źródłem informacji staje się: rozmowa, wywiad, obserwacja, analiza dokumentów osobistych lub urzędowych. Stwarzają one szansę bardziej wszechstronnego głębokiego rozpoznanie sytuacji życiowej klienta, przyczyn które skłoniły go do poszukiwania pomocy, oczekiwań w radzeniu pod adresem instytucji, dotychczasowych doświadczeń w radzeniu sobie z trudnościami oraz ważne jest właściwe zdefiniowanie problemu. Podstawowym narzędziem poznawania klienta jest wywiad tzw. wywiad środowiskowy (społeczny). Wywiad to jedna z najbardziej rozpowszechnionych w badaniach socjologiczno – psychologicznych technikach uzyskiwania informacji o opiniach, postawach, przekonaniach dotyczących życia badanych osób. Umiejętnie prowadzona rozmowa i właściwie przygotowany wywiad jest nieocenionym źródłem wiedzy o kliencie. Istnieją pewne warunki, do których zależy to czy wywiad spełni swoje funkcje: 1 okoliczności w których dochodzi do kontaktu między klientem a pracownikiem socjalnym gdzie istotne jest kto był inicjatorem rozmowy czy jest pierwsze czy kolejne spotkanie, 2 miejsce w którym wywiad się odbywa – obecność osób trzecich możliwość zachowania dyskrecji, komfort fizyczny i psychiczny, 3 wcześniejsze pozytywne doświadczenia w kontaktach między pracownikiem socjalnym a klientem.



67Umiejętności niezbędne w prowadzeniu wywiadu z klientem

Pracowni socjalny powinien: kierować się wiedzą i wartościami; przestrzegać profesjonalnego obiektywizmu; indywidualnizowć klientów; traktować klientów z godnością; respektować różnice między ludźmi; uważnie słuchać tego co i jak klient mówi, czy unika jakichś tematów, co pojawia się w jego wypowiedziach najczęściej; obserwować jego zachowanie niewerbalne (mimika, kontakt wzrokowy) co pozwoli zorientować się jaki jest emocjonalny stosunek klienta do poruszanych w rozmowie kwestii; chronić tajemnicę klienta; nie ocenia. W praktyce działania pomocy społecznej w Polsce wprowadzono obowiązek przeprowadzania wywiadów środowiskowych według ujednoliconego wzoru. W kwestionariuszu wywiadu znajduje się wiele pytań dotyczących m.in. sytuacji ekonomicznej, stan zdrowia, sprawność psychofizycznej (zdolności do samoobsługi), sytuacji rodzinnej, warunków mieszkaniowych itp. Pytania te maja konstrukcje schematyczną, chodzi oto aby na podstawie uzyskanych odpowiedzi można było podjąć decyzję o udzieleniu konkretnej formy pomocy – finansowej, rzeczowej, usługowej na warunkach określonych w odpowiednich przepisach.



68Badanie struktury grupy jako punkt wyjścia dla pracy z grupą.

Grupa społeczna to zbiór jednostek pozostających ze sobą w bezpośredniej interakcji, mają względnie jasny cel i system wartości, rozwiniętą strukturę i poczucie odrębności. Praca socjalna z grupami jest metodą mającą na celu poprawę funkcjonowania społecznego i osiągnięcia społecznie pożądanych celów. Praca z grupą korzysta z wiedzy o potrzebach ludzi ich współzależnościach. Pracownik socjalny pracujący z grupą wykorzystuje swoją znajomość organizacji i funkcjonowania grupy do wywarcia wpływu na funkcjonowanie i przystosowanie jednostki. Jednostka bowiem pozostaje głównym przedmiotem troski, grupa zaś jest narzędziem rozwoju i zmian. Dzięki przynależności do grupy jednostka zapewnia sobie bezpieczeństwo a także przyjmuje odpowiedzialność za innych w ramach stosunków grupowych i poprzez nie. Struktura grupy to istniejące wzorce interakcji pomiędzy jej członkami. Analizując strukturę grupy należy zwrócić uwagę na: 1 strukturę komunikacyjną: to kierunek i tematyka konwersacji (kto z kim rozmawia i o czym). W jej badaniu poszukujemy osób izolowanych i w związku z tym nie podlegających wpływom innych. Równie ważne jest wyłonienie osób komunikujących się znacznie częściej niż inne i z tego powodu dominujące w decyzjach albo zakłócające efektywne działanie. 2 strukturę socjometryczna – mówi o tym kto kogo wybiera a kogo odrzuca w interakcjach grupowych ( kto siada w pobliżu kogo, kto jest unikany a kto ma powodzenie, kto z kim chętnie pracuje). 3 strukturę władzy – wykazuje ona kto ma największe wpływy na decyzje grupowe i jak tych wpływów używa, poszczególne pozycje wiążą ze sobą stosunki władzy. 4 struktura ról – role grupowe regulują odpowiedzialność członków grupy wynikająca z ich pozycji. Chodzi tu np. o formalne pozycje jak przewodniczący czy sekretarz ale także o role związane z konkretnymi zadaniami i zajęciami. Mogą być także role negatywne np. osoby stające się kozłami ofiarnymi. Badania struktury grupy może odbywać się za pomocą: ad1 zapisywania wypowiedzi, posłużenie się tabelą, obserwacja, zadawanie pytań, przekazywanie uczuć negatywnych i pozytywnych, ad2 kwestionariusz socjometryczny, obserwacja, obrazuje się w postaci diagramu, ad4 rozmowy indywidualne, kwestionariusz.



69 Schemat do badania środowiska lokalnego.

Społeczność lokalna to ludzie, instytucje organizacje społeczne. Żyjące na określonym terytorium we wspólnocie organicznej i wspólnocie interesów. Organizacja społeczności lokalnej to jedna z podstawowych metod pracy socjalnej. Możemy mówić o trzech modelach pracy ze społecznością lokalną to: - rozwój lokalny zakłada że najskuteczniejszym sposobem dokonania zmian w społeczności jest zaangażowanie szerokiego kręgu mieszkańców, - planowanie społeczne wiąże się z techniczną stroną rozwiązywania problemów takich jak np. przestępczość, mieszkalnictwo, - akcja socjalna istnieje odłam ludności który powinien się zorganizować i wywrzeć wpływ na szerzej pojętą społeczność np. mniejszości etniczne. Metoda organizowania społeczności lokalnej polega na planowym wywoływaniu zmian w określonej społeczności będącej przedmiotem oddziaływania. Zadaniem pracownika socjalnego przystępującego do organizowania środowiska lokalnego jest zatem identyfikacja terytorialnych granic tej społeczności oraz wstępne rozpoznanie środowiska. Pełny opis sytuacji wyjściowej powinien zawierać następujące elementy: 1 charakterystykę geograficzną społeczności tzn. granice terytorium podziały administracyjne, zagospodarowanie przestrzenne warunki mieszkaniowe, stan środowiska naturalnego itp. 2 charakterystykę socjodemograficzną społeczności (struktura wieku, płci, wykształcenia, wielkość i struktura rodzin, struktura społeczno-zawodowa, struktura dochodowa, zdrowotność itp.) 3 charakterystykę społeczno-kulturową społeczności (historia, tradycje, wartości, autorytety, instytucje i organizacje społeczne, religijność, konflikty), 4 charakterystykę lokalnych i ponadlokalnych układów polityczno- administracyjnych (lokalne partie, wpływowe instytucje, sponsorzy) 5 charakterystykę sytuacji ekonomicznej społeczności w odniesieniu do regionu lub kraju, 6 charakterystykę problemów społecznych. Badaniami społecznymi nazywamy proces uzyskiwania danych dotyczących zjawisk społecznych problemów społecznych i sposobów ich rozwiązywania. W praktyce wykorzystuje są metody badawcze np. opracowanie statystyczne, zestawienia, analizy przypadków, sondaże opinii, obserwacja terenu, analiza informacji prasowych itp. Badania te powinny mieć charakter zespołowy, powinni w nich uczestniczyć przedstawiciele różnorodnych instytucji działających w środowisku zamieszkania a także mieszkańcy. Uzyskane w ten sposób informacje