Przestrzeganie praw człowieka – porównanie Polski i Chin

Prawa człowieka
są to prawa oraz wolności , które przysługują każdemu człowiekowi ( bez względu na rasę, kolor skóry, wyznanie, poglądy, płeć, język, narodowość, pochodzenie społeczne etc. ). Prawa te wynikają z godności człowieka i są niezbywalne (nawet dobrowolnie), istnieją niezależnie od władzy - są nienaruszalne, czyli nie mogą być przez nią regulowane. Państwu przypisuje się rolę instytucji, której zadaniem jest ochrona owych praw. Poszanowanie praw człowieka i godności ludzkiej jest uznawane za podstawę sprawiedliwości i pokoju na świecie.
Prawa te nazywane są także “absolutną koncepcją praw człowieka”, istnieje też druga koncepcja mówiąca, że prawa człowieka są relatywne, jest ona nazywana także prawami obywatela.
Prawa człowieka: ( w oparciu o Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka z 1966 roku oraz Powszechną Deklarację Praw Człowieka )
Historia praw człowieka
• 1215 Magna Charta Libertatum – Wielka Karta Swobód wydana przez króla Anglii – “żaden wolny człowiek nie ma być pojmany ani uwięziony albo wyrzucony z posiadłości, albo proskrybowanym, ani wygnany lub innym sposobem pognębiony; i ani sami na niego nie wyruszymy, ani nikogo innego przeciw niemu nie wyślemy, jak tylko na podstawie legalnego wyroku równych jemu albo na podstawie prawa ziemskiego (...) “
• teoria praw naturalnych jednostki John'a Locka
• rozwinięcie idei praw człowieka :
• 1628 Petition of Regihts
• 1679 Habeas Corpus Act
• 1776 Bill of Rights w Stanie Wirginia
• 1789 Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
• 10 grudnia 1948 przyjęcie przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
• 1966 Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka
• do 1989 powstało około 60 szczegółowych konwencji ( m.i. o prawach dziecka )
• 1990 Dokument Kopenhaski – proklamuje demokrację parlamentarną ( czyli ustrój najbardziej sprzyjający przestrzeganiu praw człowieka ) jako jedyny dopuszczalny w Europie, był dziełem KBWE

Przestrzeganie praw człowieka w Polsce
a) prawa osobiste:
( zobacz też Art. 38 - 56 Konstytucji RP)
prawo do:
• życia
• rzetelnego sądu ( patrz “gwarancje formalne” poniżej )
• decydowaniu o swoim życiu
• swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania
• nie ujawniania swojego światopoglądu i wyznania
• gwarancji autonomii rodziny
• wychowania dzieci zgodnie ze swoimi poglądami ( uwzględniając prawa dziecka)
• prywatności
b) prawa i wolności polityczne:
1. tzw. prawa negatywne - prawa służące ochronie wolności jednostki przed ingerencją ze strony państwa ( zobacz też Art. 57 - 63 Konstytucji RP)
• prawo do obywatelstwa
• możliwość uczestniczenia w życiu publicznym
• czynne prawo wyborcze – możliwość uczestnictwa w wyborach
• bierne prawo wyborcze – możliwość kandydowania w wyborach
• wolność zrzeszania się
• prawo do uczestniczenia i organizowania pokojowych manifestacji
• prawo do składania wniosków, petycji, skarg
• dostęp do informacji o działaniach władz i osób publicznych
• równy dostęp do służby publicznej
c) wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
1. tzw. prawa pozytywne – uprawnienia jednostki do świadczeń na jej rzecz - prawa socjalne
prawo do : ( zobacz też Art. 68 , 75 Konstytucji RP)
• ochrony zdrowia
• nauki
• pracy
• odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia, zapewniającego jednostce i jej rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej
• pomocy socjalnej ( ogólnie )
2. prawa ekonomiczne : ( zobacz też Art. 64 Konstytucji RP )
• prawo do własności
• prawo dziedziczenia
3. prawo solidarnościowe ( w większości nie posiadają sformalizowanego chrakteru prawnego ) - wszystkie prawa przysługujące grupą społecznym np. prawo narodów do samostanowienia
4. prawa kulturalne : ( zobacz też Art. 73 Konstytucji RP )
• wolność twórczości artystycznej
• badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników
• wolność korzystania z dóbr kultury i ich wytwarzania
Gwarancje :
1. materialne ( dotyczą głównie praw socjalnych, ekonomicznych i kulturowych )
2. formalne : ( prawo do ochrony prawnej jednostki )
• prawo każdego człowieka do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły sąd
• prawo do fachowej obrony w postępowaniu przed organami aparatu państwowego
• prawo do skargi konstytucyjnej
ŁAMANIE PRAW CZŁOWIEKA W CHINACH
Jeśli utniesz głowę przez pomyłkę,
nie będzie sposobu, by naprawić ten błąd,
nawet, gdybyś bardzo chciał
Mao Tse Tung, 1956

Te słowa ideologicznego przywódcy narodu chińskiego niestety nie zapadły w serca jego rodaków, którzy dziś rządzą tym olbrzymim krajem. Chiny, kraj olbrzymich możliwości i ekonomicznego sukcesu, są jednocześnie państwem, w którym nagminnie łamie się prawa człowieka. I nie chodzi tu tylko o prawo do wolności wypowiedzi czy prawo posiadania, ale również najbardziej podstawowe ze wszystkich praw - prawo do życia.

Już od kilkudziesięciu lat władze ChRL tłumią wszelaką krytykę za pomocą kar więznienia oraz śmierci. Kar, które nierzadko kończą się śmiercią skazanego. A praktycznie zawsze są ustalane jeszcze przed rozpoczęciem procesu sądowego, który nie zawsze ma miejsce... Dlaczego?

Pozbawienie wolności
Według chińskiego prawa, nikt nie może być zatrzymany bez postawienia go w stan oskarżenia na dłużej niż 10 dni. Jednak pod koniec lat pięćdziesiątych, w 1957 r., do prawodastwa wprowadzono punkt reedukacja przez pracę, który pozwala na uwięzienie bez procesu praktycznie każdego. Zwykle cierpią na tym więźniowie sumienia, którzy w taki sposób są usuwani z życia politycznego i społecznego.

Praktycznie nie istnieje miejsce, gdzie zbierane są dane o wszystkich uwięzionych w ten sposób, tak więc ustalenie liczby wszystkich skazanych na reedukację przez pracę jest praktycznie niemożliwe. Bardzo często jest też niemożliwe sprawdzenie, co się dzieje z danym człowiekiem, ponieważ Chińczycy mają prawo do adwokata dopiero tuż przed rozpoczęciem procesu. Tu procesu nie ma, tak więc nie ma prawa do obrony, a często i do poinformowania rodziny bądź przyjaciół o swoim losie. Tym bardziej, że inny przepis mówi o obowiązku poinformowania rodziny o zatrzymaniu w ciągu 24 godzin, chyba, że utrudniłoby to prowadzenie śledztwa lub nie ma sposobu na porozumienie się z rodziną...

Ci, którzy trafili przed sąd, są praktycznie pozbawieni wszelkich praw. Często torturowani w celu wymuszenia zeznań, nie posiadający prawdziwych obrońców i stający przez sądem, który jeszcze przez zobaczeniem oskarżonego wydają wyrok, nie mają najmniejszych szans na uczciwy proces. Jednak nawet gdyby posiadali prawo do obrony, nie dałoby im to zbyt wiele - i tak można by ich skazać na podstawie obowiązującego prawa. Właśnie w celu walki z opozycją wprowadzono do niego kilka przestępstw, wśród których są np. przestępstwa kontrrewolucyjne (działania mające na celu obalenie proletariatu i systemu socjalistycznego), organizowanie i uczestnictwo w kontrrewolucyjnych ugrupowaniach, szerzenie kontrrewolucyjnej propagandy, a także na pierwszy rzut oka mniej związane z polityką chuligaństwo, zakłócanie porządku publicznego, zwoływanie zgromadzeń w celu zakłócenia porządku itp. Co to oznacza w praktyce? Po pierwsze faktyczną cenzurę. Za kontrrewolucyjną propagandę jest uznawana wszelaka krytyka władz, niezależnie czy są to władze lokalne, czy partia sprawująca ciągle nadzór nad każdą dziedziną życia obywateli Chin. Osoby, które wyrażą swoje zdanie nie w małym gronie, a publicznie, zostają skazane na podstawie paragrafu zabraniającego zwoływania zgromadzeń i zakłócania porządku publicznego. Część z nich trafia do więzienia nawet za wyznawianie wiary w niezarejestrowanych w Ministerstwie Religii miejscach kultu!

Oczywiście, represje te dotykają nie tylko osoby rzeczywiście będące aktywnymi przeciwnikami władz komunistycznych, ale również zwykłych obywateli, którzy są aresztowani na podstawie donosów bądź z powodu niechęci osobistej milicjantów bądź członków włądzy lokalnej...

Tortury
Jednak nie więzienie niewinnych bądź przeciwników politycznych wzbudza największy sprzeciw obrońców praw człowieka, lecz stosowanie tortur. Tortur, w wyniku których wyroki więzienia zamieniają się w wyroki śmierci, tortur, którymi wymusza się zeznania, tortur, których ofiary nie doczekują nawet rozpoczęcia procesu...

Przemoc i prześladowania są obecne na każdym kroku działania wymiaru sprawiedliwości ChRL. Chociaż zakazane przez prawo, są stałym elementem przesłuchań oraz karania więźniów, a służący do tego sprzęt, taki jak np. pałki elektryczne, jest produkowany oficjalnie przez państwowe fabryki.

Ofiarą może zostać każdy. Najlepiej to obrazuje przypadek Yan-a Zhengxue, który, nie podejrzany o popełnienie jakiegokolwiek przestępstwa, został zabrany przez milicję po sprzeczce z konduktorem autobusu, a następnie dotkliwie pobity przez funkcjonariuszy. Bliski utraty przytomności został wyrzucony z posterunku, a kiedy później próbował dochodzić swoich praw, skazano go na pobyt w obozie pracy na podstawie pospiesznie spreparowanych zeznań.

Duża część torturowanych pochodzi z opozycji politycznej, której przedstawiciele po uwięzieniu zwykle znajdują się pod specjalną opieką służb więziennych lub niektórych więźniów. Bardzo często wielu więźniów sumienia ginie w niewyjaśnionych okolicznościach, a rodzinę informuje się o śmiertelnej chorobie ich bliskich.
Mimo, iż w przedstawianych organizacjom międzynarodowym dokumentach władze chińskie dokumentują badanie przez nie przypadków tortur, liczba 409 przypadków, którymi zajmowały się w 1994 roku jest mocno zaniżona, a sprawcy większości tego typu przestępstw nigdy nie staną przed sądem. Nawet jeśli tak już się stanie, są zwykle skazywani na najniższy możliwy wymiar kary (15 dni do 6 miesięcy aresztu kryminalnego).

Wszystko to ma miejsce mimo, iż ChRL jest sygnatariuszem Konwencji przeciw torturom, która nakazuje m. in. aktywne przeciwdziałanie torturom, a nie tylko ich zakazywanie. Jak wiadomo, Chiny, mimo nacisków opinii międzynarodowej, nie spełniają tego warunku.

Kara śmierci
Ostateczną metodą na wykluczenie przestępców ze społeczeństwa jest pozbawienie ich życia. I taką drogę Chiny obrały, nie zważając na słowa swojego ideologicznego przywódcy - Mao Tse Tunga - który ostrzegał przed zbyt pochopnym wydawaniem tego wyroku. Na terenie Państwa Środka wykonuje się ponad dwa tysiące egzekucji rocznie, co oznacza, że codziennie zabija się tam około siedmiu osób. Zważywszy na fakt niezbyt dobrego działania tamtejszego wymiaru sprawiedliwości, skrócenie do minimum procedury apelacyjnej oraz brak praktycznych możliwości obrony, możemy bez obaw o popełnienie błędu przyjąć, że duża część z nich jest niewinna.

Chiny prowadzą dość interesującą politykę zwalczania przestępczości. Śmiercią kara się tam nie tylko zabójstwa i wyjątkowo okrutne postępki, lecz również włamanie, porwanie, rozbój, gwałt, spowodowanie obrażeń, napad, złodziejstwo, organizowanie i publikowanie pornografii, chuligaństwo, poważne naruszanie porządku publicznego, zniszczenie własności publicznej lub prywatnej, podpalenie, sabotaż kontrrewoucyjny, zabicie tygrysa, korupcja, defraudacja, łapówkarstwo, oszustwo, spekulacja, niepłacenie podatków, hazard czy bigamię. Ta długa lista przestępstw, których popełnienie jest często równoznaczne z wyrokiem śmierci, jest niepełna, pełna lista wykroczeń jest o wiele dłuższa. Ale już ten krótki wycinek daje obraz kraju, w którym w majestacie prawa można uśmiercić przeciwnika politycznego (za naruszenie porządku publicznego bądź chuligaństwo) czy walczyć z Tybetańczykami (czy aby wszyscy płacą podatki?).

Egzekucje, których szczególne nasilenie jest widoczne przed ważnymi świętami lub w ramach rozpoczynania kolejnych kampanii przeciwko przestępczości, są zwykle poprzedzane tzw. wiecami sądowymi, podczas których skazani są pokazywani publicznie, czasem obwożeni po mieście, czasem zbierani na stadionie... Czas od ogłoszenia wyroku do jego wykonania spędzają często nieludzko spętani w kajdany, które blokują im możliwość ruchu. Część z więźniów spędza w kajdanach długie miesiące. Jest to sposób na uczynienie koszmaru z ich ostatnich dni życia. To wszystko dzieje się w kraju, który rości sobie prawa do nazywania się krajem cywilizowanym...

Reakcja innych krajów
Co na to społeczność międzynarodowa? Niejednokrotnie próbowano wystosować rezolucję potępiającą Chiny. Niestety, zwykle brakowało jednego bądź kilku głosów, aby ją przeforsować. Największym sojusznikiem ChRL okazują się paradoksalnie walczące o wolność i demokrację na całym świecie Stany Zjednoczone, które - poza olbrzymimi kontaktami handlowego z państwem środka - są z nim połączone w jeszcze jeden sposób. Na ich terenie również wykonuje się karę śmierci...