Wojna domowa w Hiszpanii 1936-1939

W latach trzydziestych Hiszpania przeżywała głęboki kryzys wewnętrzny. W 1931 roku zrzekł się tronu król Alfons XIII, a Hiszpania stała się republiką, która do 1936 roku przeżyła 28 zmian rządów. W lutym 1936 roku odbyły się kolejne wybory, w których zwyciężył Front Ludowy. Przeciwko nowemu rządowi zaczęły się bunty, co spowodowało wybuch wojny Hiszpańskiej zwanej wojną dwóch ideologii: republikańskiego rządu i zwolenników generała Franco.

Wojna ta rozpoczęła się 17 lipca 1936 roku buntem komendanta Wysp Kanaryjskich generała Franco i oddziałów północnej Hiszpanii i Sewili.

(Generał Franco Francisco, właściwie Franco Bahomode urodził się w 1982-1975, generał hiszpański, polityk. Ukończył Akademię Wojsk Lądowych w Toledo. W wieku 23 lat został najmłodszym majorem armii hiszpańskiej. W 1923 objął dowództwo legii cudzoziemskiej najpierw jako podpułkownik, a następnie pułkownik, by w wieku 34 lat zostać generałem brygady. Wstawił się w walkach podczas tłumienia powstania w Maroko w latach 1923-1927. Szef sztabu generalnego armii hiszpańskiej od 1933. W 1936 przywódca powstania wojskowego, które zainicjowało wojnę domową w Hiszpanii. Zwolennik faszyzmu. W 1937 stanął na czele hiszpańskiej partii faszystowskiej Falanga, którą następnie przekształcił w Ruch Narodowym Tradycjonalnej Falangi Hiszpańskiej i JONS. W czasie trwania II wojny światowej zachował neutralność Hiszpanii. W 1917 proklamował [proklamacja-uroczyste obwieszczenie] monarchię i obwołał się dożywotnim regentem. W 1973 zrezygnował z funkcji premiera, zachowując dla siebie stanowisko głowy państwa i zwierzchnika sił zbrojnych. Rządził Hiszpanią przez 36 lat).

Republikanów w wojnie domowej (socjaliści, komuniści) poparł Związek Radziecki oraz przybywający ochotnicy (głównie komuniści), którzy utworzyli tzw. brygady międzynarodowe (brygady międzynarodowe- ochotnicy z różnych krajów około 54 narodowości, w tym Polacy) na czele których staną Emil Kleber.

Natomiast generała Franco i jego zwierzchników (konserwatyści, monarchiści) poparły Niemcy i Włochy. Dzięki pomocy (o którą poprosił Franco) lotnictwa włoskiego i niemieckiego, które utworzyły most powietrzny pomiędzy Marokiem i Hiszpanią zostały przyrzucone oddziały frankistowskie z Afryki do południowej Hiszpanii. 15 sierpnia połączyły się z oddziałami generała E. Moli w odległości 100 km od Madrytu (najważniejszego Frontu). Wobec zagrożenia miasta ludność republikańska zorganizowała wówczas tzw. władzą ludową, którą obroniła Madryt, a w następnym roku przeszła do ofensywy, główni dzięki pomocy francuskiej i sowieckiej (zwycięstwo nad rzeką Marą w lutym czy pod Guadalajarą w marcu).

W 1938 wojska frankistowskie przeszły do kontruderzenia i przedzieliły terytorium kontrolowane przez republikę zajmując w styczniu 1939 Barcelonę. 27 lutego tegoż roku rząd Francji, Włoch i Wielkiej Brytanii uznał utworzony w 1937 rząd Franco. 28 marca zdobyto Madryt, a 1 kwietnia Franco ogłosił zakończenie wojny.

Wojna domowa nie trwałaby tak długo, gdyby nie interwencja zagraniczna w spawy hiszpańskie.

Wszystkie państwa walczące w wojnie domowej w Hiszpanii zdobyły doświadczenie w zbliżającej się II wojnie światowej.

Ocenia się, że pomoc niemiecka dla wojsk generała Franco wynosiła 10 tys. ludzi (w tym 5-tysięczny Legion Condor. Legion Condor- niemiecka jednostka lotnicza, wyposażona w sto maszyn bojowych, wysłana w 1936 przez Hitlera na pomoc faszystom hiszpańskim. Samoloty- nowoczesne myśliwce Me- 109 Legionu Condor brały udział w hiszpańskiej wojnie domowej, wspomagając wojska generała Franco w walkach przeciwko rządowi republiki hiszpańskiej do 1939.Siła militarna jednostki w znacznym stopniu przyczyniła się do ostatecznego zwycięstwa generała F. Franco), 200czołgów, 600 samolotów i 800 armat. Pomogli też Portugalczycy i Irlandczycy, a także 75-tysięczny korpus tzw. "ochotników" marokańskich. Natomiast stronę republikańską wsparli Sowieci siłą 3 tys. ludzi oraz 1000 samolotów, 900 czołgów, 300 samochodów pancernych i 1550 armat, Francuzi dostarczyli zaś 300 samolotów. Poza tym w tzw. brygadach międzynarodowych walczyło ok. 35 tys. ochotników różnych narodowości.

Straty po wojnie nacjonalistów wynosiły 90 tys. ludzi, a po stronie przeciwnej 110 tys. Rannych po obu stronach zostało ponad milion osób. Poza linią frontu zamordowano łącznie 130 tys. osób, 500 tys. obywateli Hiszpanii znalazło się na wygnaniu. Prawie 200 tys. zginęło po wojnie w wyniku prześladowań.