Robespierre Maximilien Franois Marie de (1758-1794), francuski adwokat, jeden z głównych radykalnych przywódców Wielkiej Rewolucji Francuskiej, jakobin. 1789 deputowany do Stanów Generalnych, zasłynął jako mówca.
1792 członek Konwentu Narodowego i Komuny Paryskiej. 31 V - 2 VI 1793 przyczynił się do obalenia żyrondystów. Jako przewodniczący Komitetu Ocalenia Publicznego faktycznie sprawował władzę dyktatorską, zainaugurował radykalne reformy społeczne (konstytucja jakobińska, ustanowienie maksymalnych cen i płac, zniesienie ciężarów feudalnych na wsi).
Bezwzględnie zwalczał opozycję zarówno lewicową (hebertystów), jak i prawicową (G.J. Dantona). Prowadził politykę terroru wobec wszelkich przeciwników. Popularny wśród ludu, który zwał go Nieprzekupnym.
Obalony 9 thermidora (27 VII 1794) w wyniku zamachu stanu prawicy republikańskiej, zgilotynowany. Działalność Roberspierre'a budzi wielkie kontrowersje w historiografii.
Informacje ogólne
Rewolucja francuska 1789-1799, Wielka Rewolucja Francuska, okres rozruchów, powstań i zamachów stanu, które doprowadziły do upadku monarchii i ustroju stanowego we Francji. Bezpośrednią przyczyną był kryzys finansowy państwa, pośrednią rozwój racjonalistycznej filozofii Oświecenia i związane z nią aspiracje polityczne stanu trzeciego (głównie burżuazji i mieszczaństwa).
Zwołanie Stanów Generalnych
Zwołanie przez Ludwika XVI Stanów Generalnych, które 17 czerwca uznały się za Zgromadzenie Narodowe (wyróżnili się w nim m.in.: M.J. La Fayette, G.H. Mirabeau, E.J. Sieyes), a 9 lipca ogłosiły się Konstytuantą, doprowadziło do ostrego kryzysu politycznego.
14 VII 1789 ludność Paryża zdobyła Bastylię. Data ta stała się symbolem rewolucji. 26 VIII 1789 ogłoszono Deklarację Praw Człowieka i Obywatela, a we wrześniu 1791 przekształcono Francję w monarchię konstytucyjną, likwidując również powinności feudalne i przywileje kościelne. Wprowadzono ordynację wyborczą opartą na zasadzie cenzusu majątkowego i przeprowadzono nowy podział administracyjny państwa.
Znaczny wpływ na bieg wydarzeń zaczęły wywierać kluby polityczne. Nastąpiła radykalizacja postulatów rewolucjonistów. Od października 1791 władzę sprawowali żyrondyści, którzy doprowadzili w kwietniu 1792 do wojny z Austrią, w sierpniu uwięzili króla.
Ogłoszenie republiki i stracenie króla
Po przekształceniu zgromadzenia prawodawczego w Konwent Narodowy, 22 IX 1792 proklamowano republikę, a 21 I 1793 stracono króla, w następstwie czego powstała koalicja państw europejskich przeciw Francji, a w kraju wybuchły powstania monarchistyczne.
Powstanie Komitetu Ocalenia Publicznego
Po dojściu do władzy jakobinów 31 V 1793 (M. Robespierre, G.J. Danton, C. Desmoulins, J.P. Marat) nastąpił okres dyktatury i terroru. Powołany 6 IV 1793 Komitet Ocalenia Publicznego stał się faktycznym rządem. 24 VI 1793 uchwalono nową demokratyczną konstytucję, która nie weszła w życie.
Eliminacja całej opozycji (żyrondystów, hebertystów, grupy Dantona i in.), kryzys ekonomiczny (próba wprowadzenia maksymalnych cen i minimalnych płac) i pogłębienie terroru doprowadziły 27 VII 1794 do zamachu termidoriańskiego i upadku dyktatury jakobinów. Przywrócono pełną swobodę w gospodarce i handlu, spacyfikowano próby powstań ze strony sankiulotów i rojalistów.
Dyrektoriat i zamach 18 brumaire'a
W sierpniu 1795 uchwalono nową konstytucję, w wyniku której władzę sprawował dyrektoriat (5 dyrektorów). Wzrost znaczenia wojska, nieudolne rządy dyrektoriatu i próby spisków rojalistów oraz grupy F.N. Babeufa, doprowadziły do zamachu 18 brumaire'a (9 XI 1799), w wyniku którego rządy objął generał Napoleon Bonaparte, jako pierwszy konsul.
Rewolucja zniosła porządek feudalny, wprowadziła równość wobec prawa, wolność słowa i wyznania, doprowadziła burżuazję do władzy. Jej idee wywarły ogromny wpływ na całą Europę, przyspieszając proces tworzenia się nowoczesnych państw narodowych. Jednocześnie doprowadziła do ogromnych strat ludzkich i znacznego zniszczenia dziedzictwa kulturalnego.