Heron z Aleksandrii

W drugim i pierwszym stuleciu p.n.e. świat starożytny w wyniku długotrwałych długotrwałych i niszczycielskich wojen dostał się pod panowanie Rzymu. Poziom materialny i kultu¬ralny podbitej ludności, nękanej podatkami i ździerstwem rzymskich urzędników zaczął się stale obniżać. Wielkie szkoły greckie w Aleksandrii, Pergamonie, Antiochii i Rodosie pod¬upadły, a wraz z nimi również antyczna matematyka. Rzymia¬nie dla nauki nie wykazywali żadnego zrozumienia i nie wydali w dziedzinie matematyki ani jednego oryginalnego uczonego. Na głęboki upadek myśli matematycznej wpłynął również i charakter tradycyjnej matematyki greckiej z jej często geome¬trycznymi metodami i zupełnym brakiem zrozumienia dla al¬gebry i obliczeń. Ten stan rzeczy uniemożliwił wejście ku no¬wym problemom, a stare w ramach stosowanych metod zo¬stały już wyczerpane. Dlatego też u matematyków epoki rzymskiej, gdy tylko wychodzili poza komentowanie starych tekstów, spotyka się już nowe idee, obce tradycji grecko-pla¬tońskiej, a nawiązujące do dorobku starożytnego Egiptu i Ba¬bilonii.

Przedstawicielem tej nowej epoki był Heron z Aleksan¬drii, zwany również Heronem Mechanikiem. Daty jego życia są sporne. Jedni historycy utrzymują, iż działał on w pierw¬szym wieku p.n.e. Inni natomiast, że w trzecim wieku naszej ery. Warto zauważyć, iż fakt, że uczeni nie są w stanie ustalić daty powstania dzieła w granicach 400 lat, świadczy dosta¬tecznie o skostnieniu i upadku myśli matematycz¬nej.O.Neugebauer, opis zaćmienia księżyca, zawarty w „Dioptrii” Herona, odnosi się do 62 r n.e. i przypuszcza ,że autor Sam je zaobserwował. Z przypisywanego mu zbioru matematycznych definicji i komentarza do Euklidesa można się domyślić, że był nauczycielem. Znał twórczość klasyków greckiej matematyki. Sam często ich cytuje, lecz ich świat abstrakcji nie ma dla niego powabu. Sięgał do klasyków, by ich dorobek przystosować do celów praktycznych. Pisał dla inżynierów-praktyków.

Głównym jego działem jest składająca się z trzech ksiąg „Metrica” (nauka o marzeniu). Pierwsza księga obejmuje mierzenie powierzchni. Tu podany jest słynny wzór Herona na pole trójkąta wraz z bardzo przejrzystym dowodem oraz różne przykłady liczbowe, wymagające znalezienia pierwiastków kwadratowych z liczb wymiernych, co wykonuje w oparciu o babilońskie metody przybliżone. Pierwszą księgę kończą roz¬ważania o przybliżonym obliczaniu pól płaskich ograniczonych krzywymi, a także powierzchni „nieprawidłowych”. Druga księga obejmuje zagadnienia dotyczące obliczania objętości i kończy się informacją, że Archimedes mierzył objętość „nie¬prawidłowych” brył przez zanurzenie ich w płynie i obliczanie objętości wypartej cieczy. Ostatnia księga zawiera problemy dzielenia figur płaskich i przestrzennych na części pozosta¬jące do siebie w danym stosunku liczbowym. Autor nawiązuje tu do prac Euklidesa, Apolloniusza i Archimedesa, wynosi jednak szereg oryginalnych myśli, podaje również przybliżony sposób obliczania pierwiastków trzeciego stopnia.

Heron jest również autorem „Geometrici”. Jest ona pod względem treści podobna do „Merici”, lecz wyłożona w zupełnie elementarnej formie. Wzory nie są tu wyprowadzone, lecz ilustrowane licznymi przykładami. Dzieło to nawiązuje do staroegipskiej i starobabilońskiej spuścizny. Dobór zagadnień, używane zwroty i rysunki zdaniem niektórych historyków przypominają papirus Achnesa z około dwóch tysięcy lat p.n.e.

Prace Herona z dziedziny mechaniki stosowanej i optyki stawia go również w rzędzie nauczycieli tych dyscyplin i mają duże znaczenie dla historii nauk przyrodniczych. Oso¬bliwością zachowanej jego rozprawy o pneumatyce jest sze¬reg zawartych w niej przysłów „czarodziejskich sztuczek”. He¬ron jest również autorem mechanizmu do automatycznego otwierania drzwi świątyń na skutek zapalania ofiarnego ognia na ołtarzu.

Jako matematyk nie był Heron twórczy, dokonał jed¬nak w matematyce doniosłej przemiany: związał ją z potrze¬bami człowieka i sprowadził ze świata platońskich idei na zie¬mię.


a+b+c=2p