Utwory literackie jako źródło wzorców patriotyzmu

Patriotyzm to miłość człowieka do swojej ojczyzny. Patriota to człowiek, który kocha swój kraj, jest gotów o niego walczyć i poświęcić na jego rzecz własne dobro. Literatura polska zawiera wiele przykładów postawy patriotycznej. Dzieje się tak, dlatego, że historia naszego kraju obfitowała w różnego rodzaju zagrożenia dla istnienia kraju. Na przestrzeni dziejów Polacy mino licznych wad i dzielących ich różnic zawsze potrafili się zjednoczyć i walczyć w obronie swojej ojczyzny. Niemal w każdej epoce literackiej możemy odnaleźć troskę o losy kraju. Autorzy tworzyli wzorce osobowe prawdziwego patrioty, wytykali narodowe wady oraz proponowali różne metody walki o byt ojczyzny. Wszystkie te zabiegi miały na celu natchnienie Polaków patriotyzmem, miały nawoływać do walki w obronie własnego kraju.

Twierdzenie "utwory literackie jako źródło wzorców patriotyzmu" jest słuszne, a jego potwierdzenie spotykamy bardzo często. Uzasadnię tą tezę odwołując się do kilku postaci z różnych utworów.

Pierwszą postacią, jaką chce przedstawić jest bohater noweli Henryka Sienkiewicza pt. "Latarnik", jest nim Skawiński. Los tej oto postaci jest przykładem dziejów wielu polskich emigrantów. Musiał on przymusowo wyjechać z kraju i pracować za granicą. Odczuwał wielką nostalgię. Czytał gazety pożyczane u Falconbridge’a i szukał w nich skwapliwie wiadomości z Europy. Jego biedne stare serce, na tej wieży strażniczej i na drugiej półkuli buło jeszcze dla kraju. Najbardziej za nią tęsknił gdy: widział jaskółki, szare ptaki podobne do wróbli, śniegi na górach lub zasłyszał jakąś nutę, podobną do słyszanej niegdyś. Pewnego dnia dostał polskie książki z polskiego Towarzystwa w New Yorku. Gdy zaczął czytać "Pana Tadeusza", drżał mu głos, litery zaczęły mu skakać do oczu, w piersi coś urwało się i szło na kształt fali od serca wyżej i wyżej, tłumiąc głos, ściskając za gardło, zaczął płakać. Przepraszał tę ukochaną, oddaloną ojczyznę za to, że się już tak zestarzał, zżył z samotną skałą. Skawiński czytając utwór Mickiewicza cofa się wspomnieniami do lat swego dzieciństwa, przypomina sobie ojczystą mowę, odzyskuje poczucie tożsamości, przypomina sobie kim jest.

Następnymi postaciami są: Rudy, Alek i Zośka, czyli bohaterowie z powieści Aleksandra Kamińskiego pt. "Kamienie na szaniec". Oddali oni własne życie dla dobra ojczyzny. Z czystym sumieniem można ich nazwać patriotami. Urodzili się w tzw. dobrych domach, gdzie panowała przyjazna atmosfera pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny, uczęszczali do najlepszych szkół, m.in. Liceum im. Stefana Batorego, co ułatwiało im "dobry życiowy start". Wielu z nich jeszcze podczas nauki w szkole średniej należało do harcerstwa. Byli oni także bardzo odważni, musieli nauczyć się żelaznej dyscypliny, zdawali sobie sprawę, że najmniejszy błąd popełniony w którejś akcji jest jednoznaczny często ze śmiercią wielu ludzi. Rudy podczas męczących przesłuchań nie zdradził kolegów, którzy planowali odbicie narodu z rąk najeźdźcy, pomagali ludziom, podtrzymywali polską kulturę i działali przeciwko Niemcom. Przyjaźń Alka, i Zośki do Rudego była tak wielka, że zdecydowali się przeprowadzić akcję odbicia Jana Bytnara z rąk gestapowców, mimomimo iż wielu mówiło: "To się nie uda. Nie warto ryzykować własnego życia". Akcja powiodła się. Rudy wrócił do przyjaciół, jednak zmarł na wskutek ciężkich obrażeń odniesionych podczas przesłuchań. Tej samej nocy z ginął Alek. Podczas próby odzyskania Rudego został postrzelony kulą w brzuch.

Wydawałoby się, że po śmierci dwóch najlepszych przyjaciół Zośka załamie się i nie wróci do prowadzonej przez siebie działalności. Ten jednak po kilku miesiącach odpoczynku, uspokojenia skołatanych nerwów, powrócił do Warszawy. Przeprowadził jeszcze kilka udanych akcji. Zginął we wsi Sieczychy podczas próby wysadzania posterunku żandarmerii niemieckiej. Bohaterowie zostali odznaczeni za służbę ojczyźnie: Alek - krzyżem Virtuti Militari, Rudy, Tadzio, Zośka, Maciek i wielu innych - Krzyżem Walecznych. Myślę, że w pełni zasłużyli na te odznaczenia.
Ostatnim utworem mówiącym o patriotyzmie jest "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza. Utwór ten przedstawia bardzo realistyczne postacie, ukazując zarówno ich zalety, jak i wady. Miejscem akcji jest Soplicowo – posiadłość szlacheckiego rodu. Autor opisuje codzienne życie mieszkańców, stosunek do sąsiadów a przede wszystkim do Ojczyzny. Charakterystyczną cechą szlachty polskiej było jej przywiązanie do tradycji i polskości oraz odrzucanie wzorców cudzoziemskich. Wśród szlachty żywa była pamięć o bohaterach narodowych takich jak Kościuszko czy Jasiński. Szlachta kochała swoją ojczyznę i zawsze była gotowa o nią walczyć. Nawet zwaśnione za sobą rody, w obliczu najazdu obcych jednoczyły się w celu wspólnej obrony swojej ojczyzny. Ukazana w utworze szlachta miała także wiele wad. Do głównych należały kłótliwość, warcholstwo i brawura. Polacy z upodobaniem procesowali się, nawet jeśli sprawa miała ciągną się latami i pochłonąć ich cały majątek. Spośród szlachty wyróżniały się jednostki wybitne mające wpływ na otoczenie. Taką osobą był Jacek Soplica, główny bohater utworu. Za młodu był warchołem, po zamordowaniu Stolnika i oskarżeniu o zdradę kraju, przemienia się w zakonnika. Pragnie odkupić swoje grzechy, całkowicie oddaje się idei służby ojczyźnie. Traktuje ją jako zadośćuczynienie za swoje winy. Jako ksiądz Robak bierze udział w kampanii napoleońskiej, bije się na wielu frontach. Jest emisariuszem, działaczem politycznym. Jacek jest wzorem prawdziwego patrioty.

W literaturze polskiej motyw patriotyzmu oraz służby ojczyźnie powraca w wielu utworach. Prezentowane są postawy godne naśladowania a krytykowane wady i przywary. Polacy jednak zawsze gotowi byli do walki w obronie swojego kraju. W dzisiejszych czasach słowo patriotyzm straciło na znaczeniu. Ludzie nie doceniają wartości kultury i historii Polski, uciekają od obowiązku służby ojczyźnie. Dawniej bardzo wielkie znaczenie miały święta narodowe, przypominano historię kraju, czytano polskie książki, śpiewano narodowe pieśni dziś mało kto pamięta o nich. Zanik patriotyzmu tkwi przede wszystkim w tym, że ludzie nie mają o co walczyć, nie mają celu jakim kiedyś było wyzwolenie ojczyzny. Jednak gdyby dzisiaj istnienie Polski stanęło pod znakiem zapytania dawny patriotyzm ożyłby na nowo i Polacy stanieliby w obronie swojego kraju.