ONZ - powstanie

Organizacja Narodów Zjednoczonych



Wojna ogarnęła wszystkie kontynenty. Sporód 78 istniejcych w tym czasie państw tylko 6 nie przystpiło do wojny. Wydatki wojenne pochłonęły 935 mld dolarów, straty materialne w samej Europie szacowanona 260 mld dolarów. mierć poniosło 53 mln ludzi. Koniec II wojny wiatowej dał jednoczenie pocztek politycznego podziału Europy I wiata na dwie strefy wpływów: amerykańska i radzieck. ZSRR dżył do oparcia swojego bezpieczeństwa w systemie państw zaprzyjanionych, z nim ssiadujcych. Jednoczenie państwa anglosaskie nie zamierzały rezygnować ze swych wpływów w Europie rodkowo-Wschodniej. Osłabienie Wielkiej Brytanii i Francji doprowadziło do wzrostu znaczenie USA w wiecie. Sprawę traktatów pokojowych z europejskimi sojusznikami III Rzeszy rozstrzygnęła paryska konferencja pokojowa 10.II.1947r . Podzielona Austria uzyskała pełn suwerennoć dopiero w 1955 r. Na Konferencji w Dumbarton Oaks 1944 przyjęto projekt Statutu nowej organizacji. Został on przedłożony na Konferencji Założycielskiej ONZ w San Francisco, której datę wyznaczono na 25.IV-26.VI podczas konferencji jałtańskiej w 1945 roku. W czerwcu 1945 r. opracowano Kartę Narodów Zjednoczonych. Weszła ona w życie 24.X.1945 r. Głównymi organami ONZ ustanowiono :



- Zgromadzenie Ogólne - każde państwo ma w nim 1 głos

- Radę Bezpieczeństwa - główna odpowiedzialnoć za utrzymanie pokoju

- Radę Gospodarczo-Społeczn - sprawy gospodarcze, społeczne, kulturalne, zagadnienia praw człowieka

- Radę Powiernicz - sprawowanie przez państwa administracji na terytoriach powierniczych

- Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwoci - główny organ sdowy

- Sekretariat - główny organ administracyjny



W skład Rady Bezpieczeństwa wchodzi 15 członków (5 stałych: ZSRR, USA, Francja, W.Brytania i Chiny oraz 10 niestałych). Siedzib ONZ jest Nowy Jork, lecz niektóre agendy urzęduj w Genewie i Wiedniu.



10.XII.1948 r. Zgromadzenie Ogólne przyjęło "Powszechna Deklarację Praw Człowieka", a w 1966 r. "Międznarodowe Pakty Praw Człowieka".



ONZ jest organizacj międzynarodow o charakterze uniwerslanym, ma najszerszy zakres działania ze wszystkich organizacji międzynarodowych. Utworzenie takowej organizacji zapowiedziały m.in. Karta Atlantycka (rok 1941), która okrelała na jakich zasadach powinna być oparta powojenna struktura wiatowa, Deklaracja Narodów Zjednoczonych, w której państwa koalicji antyhitlerowskiej przybrały nazwę Narody Zjednoczone (NZ), deklaracja moskiewska z 1943, w której Chiny, USA, Wielka Brytania i ZSRR uznały koniecznoć powołania organizacji opartej na zasadzie suwerennej równoci państw, dostępnoci dla wszystkich państw miłujcych pokój oraz majcej na celu utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa (potwierdzone na konferencji teherańskiej w 1943 roku)



Organizacja ma własn flagę, emblemat, posiada zdolnoć prawn i osobowoć prawnomiędzynarodow. Okręg administracyjny stanowicy siedzibę jest nietykalny. Przedstawiciele ONZ korzystaj ze specjalnych przywilejów oraz immunitetów okrelonych w odpowiedniej konwencji. Językami oficjalnymi s: angielski, arabski, chiński, francuski, hiszpański i rosyjski.



Główne cele ONZ :



- utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

- organizowanie współpracy międzynarodowej

- popieranie przyjaznych stosunków między państwami

- harmonizowanie działań państw zmierzajcych do tych celów



Podstawowe zasady ONZ :



- suwerenna równoć członków

- przestrzeganie zobowizań międzynarodowych

- pokojowe załatwanie sporów

- powstrzymanie się od użycia groby oraz siły

- współdziałanie członków w akcjach ONZ (także zbrojnych) majcych na celu zachowanie lub przywrócenie pokoju

- zapewnienie, aby państwa nie będce członkami nie naruszały pokoju

- nieinterwencja w sprawy wewnętrzne członków



ONZ odgrywa ważn rolę we współczesnych stosunkach międzynarodowych, często jednak nie potrafi zapobiec konfliktom i utrzymać pokoju. Ma jednak pewne osignięcia militarne i polityczne. Odegrała duż rolę w procesie dekolonizacji i w realizacji prawa narodów do samostanowienia, w dziedzinie praw człowieka, potępienia dyskryminacji rasowej. Przejawia także aktywnoć na arenie gospodarczej oraz w rozwoju i kodyfikacji prawa międzynarodowego.



Na Organizację Narodów Zjednoczonych składa się wiele mniejszych, wyspecjalizowanycg organizacji np. UNICEF, czyli Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Owiaty, Nauki i Kultury, ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. UNICEF jest jedna z wyspecjalizowanych organizacji ONZ z siedziba w Paryżu. Została założona w 1946 roku przez 44 państwa, w tym także Polskę.



Członkowie UNICEF-u :

- od 1946: 44 państwa, w tym Polska

- od 1986: 158 państw

- 31 XII 1984: wycofanie się z organizacji USA

- 31 XII 1985: wycofanie się z organizacji Wielkiej Brytanii



Wycofanie się USA i Wielkiej Brytanii spowodowało znaczne ograniczenie budżetu organizacji, ale jej dotychczasowy charakter i program zostały zachowane. Odejcie dwóch w/w państw z UNICEF'u było spowodowane rozbieżnoci w interpretowaniu celów organizacji, które pojawiły się już w połowie lat 70-tych.



Organy UNICEF-u :

- Konferencja Generalna; obraduje co 2 lata

- Rada Wykonawcza; działa między konferencjami

- Sekretariat; na czele którego stoi Dyrektor Generalny wybierany co 6 lat przez Konferencję Generaln; podzielony jest na 9 departamentów zgrupowanych w 5 działach: owiata, nauki cisłe, nauki społeczno - humanistyczne i kultura

- Komitety do spraw UNESCO; znajduj się one we wszystkich krajach członkowskich; zapewniaj stał łcznoć z organizacj, ułatwiaj współpracę z działajcymi na ich terenie rodowiskami, organizacjami i instytucjami



Cele i osignięcia UNICEF-u. Według statutu zadaniem UNESCO jest działanie na rzecz wzajemnego poznawania się i zrozumienia narodów oraz inicjowanie i koordynowanie międzynarodowej współpracy owiatowej, naukowej i kulturalnej. W dziedzinie owiaty UNESCO kładzie w swej działalnoci główny akcent na popieranie rozwoju szkolnictwa w krajach "trzeciego wiata" oraz zwalczania analfabetyzmu (na ten cel przeznacza się najwięcej pieniędzy z budżetu). W dziedzinie nauki i upowszechnienia myli naukowej UNESCO odgrywa bardzo ważn rolę inicjatora, koordynatora i organizatora. Widać to szczególnie jeli chodzi o inicjowanie programów i prac badawczych oraz udzielania pomocy merytorycznej, technicznej i materialnej poszczególnym krajom (zwłaszcza państwom rozwijajcym się). Jeden z największych programów pomocy dotyczy kompleksu zagadnień zwizanych z wykrywaniem i eksploatacj zasobów naturalnych oraz ochron rodowiska naturalnego. W dziedzinie kultury program działań UNESCO obejmuje ochronę i waloryzację dziedzictwa kultury oraz popieranie rozwoju i upowszechnianie kultury. W ramach tego programu prowadzone s m. in. akcje ochrony i ratowania zabytków (np.: pomniki we Florencji, Wenecja, witynie w Egipcie i inne). Jedn z głównych form działalnoci UNESCO w tym zakresie s akcje wydawnicze i informacyjne (wydanie prac z zakresu historii ludzkoci, historii kultury, dzieł mniej znanych literatur narodowych, organizowanie międzynarodowych obchodów rocznicowych powięconych wybitnym twórcom). Jako wydawnictwo cigłe UNESCO ukazuj się m. in.: "UNESCO Courier" (w 26 wersjach językowych), "UNESCO Chronicle", "UNESCO Journal of Information Science, Librarianship and Archives Administration", "Copyright Bulletin", "Statistical Yearbook - Annuaire Ststistique - UNESCO".



Innymi organizacjami s : UNRRA - Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Pomocy i Odbudowy (utworzona w 1943), której celem było niesienie pomocy państwom, które zakończyły działania wojenne, krajom alianckim najbardziej dotkniętym wojn (w tym Polsce) ; UNIDO - Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju Przemysłowego (działajca w tej formie od 1985 roku) - głównym celem jest promocja i przyspieszanie rozwoju przemysłowego krajów rozwijajcych się oraz kooperacja przemysłowa na szczeblu globalnym ; FAO - Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (założona w 1945 r.) - polepszenie produkcji i wymiany produktów rolnictwa, lenictwa, rybołówstwa.