Dziedzictwo antyku

Dzisiejszy świat, a właściwie pogląd na jego ewolucje trudno wyobrazić sobie pomijając okres starożytności. Na myśli mam dokładnie świat Greków i Rzymian. Ich dokonania historyczne, naukowe, bądź wkład w kulturę i sztukę dały punkt wyjścia do tego, co nazywamy obecnie kulturą europejską. Wcześniej natomiast, były motywem i wzorem dla chociażby takich epok jak renesans. Okres klasyczny, jak był nazywanym, nie był więc niczym przeciętnym, ani tym bardziej nie pojawił się z nikąd lecz wręcz przeciwnie- istniał i to my jesteśmy jego spadkobiercami.
Mówiąc o antyku na myśli mamy głównie Grecję i Rzym. Jednak to ta pierwsza w pewnym okresie jest jakby „nauczycielką” Rzymu.
Najpierw postaram się nakreślić ramy chronologiczne starożytności greckiej i rzymskiej. Ponieważ starożytność jako taka, jest to epoka w dziejach historii świata obejmująca okres od ok. 4000 r. p.n.e. do XV wieku n.e., to w przypadku Grecji mówimy o 2000 roku p.n.e. do ok. IV wieku. n.e. Rzym natomiast, to XIII wieków- od VIII wieku p.n.e. do V wieku n.e. W tym czasie dokonał się niebywały skok w właściwie każdej dziedzinie życia.

Zacznijmy od osiągnięć najwcześniejszych. Literatura Grecji powstawała na terenie starożytnej Grecji i basenu Morza Śródziemnego od ok. IX w. p.n.e. do początku VI w. n.e. W jej rozwoju można wyróżnić 4 główne okresy: archaiczny, klasyczny(attycki), hellenistyczny(aleksandryjski) i rzymski. W okresie archaicznym(ok. IX w. p.n.e. - początek V w. p.n.e.) tworzona była przez wędrownych poetów i pieśniarzy recytujących swoje utwory. Ukoronowaniem literatury owych czasów(prawdopodobnie VIII w. p.n.e.) były dwa dzieła- „Iliada” i „Odyseja” przypisywane niewidomemu poecie- Homerowi. W okresie klasycznym, czyli attyckim(V-IV w. p.n.e.), greckie ośrodki w Azji Mniejszej zostały opanowane przez Persów, a głównym centrum kultury stały się Ateny pod rządami Peryklesa (tzw. złoty wiek).W Atenach działali filozofowie(Demokryt, Sokrates), sofiści i historycy (Herodot, Tukidydes). Rozwijała się również retoryka, nauki społeczne i sztuki piękne. W połowie V w. p.n.e. powstał nowy gatunek literacki- dramat, a co za tym idzie, także i teatr. Najsłynniejszymi przedstawicielami dramatu stali się Ajschylosach, Sofokles oraz Eurypides. Jest to także okres największego rozkwitu rzeźby, czego najlepszym przykładem są dwa dzieła Fidiasza- dwunastometrowy posąg Ateny na Akropolu i rzeźba Zeusa Olimpijskiego będącego jednym z siedmiu cudów Świata starożytnego. Wracając jeszcze do sztuki i rzeźb- symetria i idealność kształtów spowodowana była powstaniem kanonów piękna. Tego fizycznego jak i w sztuce. Pomijając okres hellenistyczny(330- 30 p.n.e.), będący jakby kontynuacją i rozwijaniem poprzedniego, Grecja wkracza w ostatni etap swojej starożytnej historii- okres rzymski(30 p.n.e.- 529 n.e.). To właśnie wtedy, po podboju przez Rzym, wydawać by się mogło, że ten wspaniały twór i dorobek kilku wieków zostanie zniszczony przez ekspansjonistycznie nastawionych Rzymian. Tak było przecież z każdym podbitym ludem- narzucano mu kulturę, tworzono z niego prowincję, a ludzie stawali się niewolnikami. Z Grecją natomiast postąpiono inaczej. Kultura helleńska stała się dla Rzymian niedoścignionym wzorem. Na jej podstawie stworzyli własny panteon bogów, naśladowali literaturę(Wergiliusz, Horacy) czy filozofię oraz zajmowali się historią. Jednym słowem była to fascynacja. Jednak jest kilka tematów różniących obie kultury- system sprawowania władzy oraz architektura i wynalazki techniczne. Zacznę od tyłu.

Architektura starożytnej Grecji dzieli się na 3 okresy: Archaiczny - do roku 500 p.n.e.(powstały wtedy pierwsze świątynie murowane), klasyczny - od 500 r. p.n.e. do 336 r. p.n.e.(wykształciły się wzory architektury greckiej- koryncki, dorycki i joński) oraz hellenistyczny - od 336 roku p.n.e. do 146 roku p.n.e. kiedy to na skutek podbojów Aleksandra Wielkiego architektura grecka rozprzestrzeniła się na cały Bliski Wschód. W przeciwieństwie do Rzymian, nie wnieśli raczej żadnych nowinek technicznych oprócz wyżej wspomnianych stylów. Ściany wznoszono z gładkich kamieni łączonych bez zaprawy, a na kolumnach umieszczano belki podtrzymujące dwuspadowy dach. Rzymianie natomiast, swe budowle wznosili z cegły i zaprawy cementowej, co dawało większe pole „manewru”. Właśnie dzięki niemu(cementowi), mogli budować pod wodą, tworzyć trwalsze budowle oraz wieloprzęsłowe mosty. To oni stworzyli akwedukty i pierwsi doprowadzali bieżącą wodę do studzien miejskich. Także jako pierwsi brukowali drogi. Można by wymieniać wiele i w dziedzinie wojskowości i typowo społecznych przedsięwzięciach. Jeśli chodzi natomiast o sprawowanie władzy, to wymyślili dwa najbardziej użyteczne i trwające do dziś systemy społeczne- Republikę i Demokrację. Pozostając dalej przy społeczeństwie nie sposób pominąć dotyczącego go prawa. Słynne prawo „XII tablic” nie tylko przeniknęło w ciągu wieków do różnych systemów, ale jest także i obecnie kanonem od którego rozpoczyna się naukę na studiach prawniczych.

Można by wymieniać bardzo, bardzo długo to co zawdzięczamy właśnie dorobkowi antyku. Nie wspomniałem o matematyce i jej przedstawicielach Pitagorasie czy Talesie. O greckich gimnazjonach i olimpiadzie oraz „pralekarzu”- Hipokratesie i jego przysiędze. Jest tego tak wiele, że zapewne wielu z nas nie wie, ile tak naprawdę komu zawdzięczamy. Myślimy, że w obecnych czasach jesteśmy świadkami wielkich rzeczy- nieprawda. W obecnych czasach obserwujemy kontynuowanie pracy rozpoczętej kilka tysięcy lat temu.