Starożytna Grecja - wszystko o państwie i mieszkańcach

POŁOŻENIE GRECJI

Grecja położona jest w południowej Europie – Bałkany na półwyspie Peloponez. Grecja oblewana jest przez morza z trzech stron: ze wschodu Morze Egejskie, z zachodu Morze Jońskie i z południa Morze Śródziemne.

Warunki naturalne
- Ciepły i suchy klimat.
- Tereny górzyste.
- Dobry dostęp do morza.
- Dobrze rozwinięta linia brzegowa.
- Mało ziem uprawnych.

USTRÓJ ATEN

Ustrój polityczny Aten

Demokratyczne Ateny
Demokracja ateńska oznaczała, ż wszyscy obywatele miasta płci męskiej (poza cudzoziemcami i niewolnikami)mieli głos w sprawie sposobu zarządzania miastem. Prawa ustalała z dnia na dzień Rada złożona z 500 obywateli wyłonionych w drodze losowania na okres jednego roku. Co dziesięć dni obywatele miasta zwoływani byli na zgromadzenie na wzgórzu Pnyks. Wymagano obecności co najmniej 6 000 osób – jeśli brakowało kilku, policja zajmowała się ich doprowadzeniem. Zgromadzenie debatowało nad propozycjami Rady, zgadzając się na nie lub odrzucając. Raz do roku zgromadzeni mogli pozbyć się niepopularnych polityków – każdy pisał ich imiona na kawałku potłuczonej ceramiki zwanej ostrakonem. Stąd pochodzi słowo ostracyzm.

Rada pięciuset
Rada Pięciuset, w starożytnych Atenach najwyższy organ władzy państwowej (bule). Powstała po reformach Klejstenesa (508-507 p.n.e.), w wyniku powiększenia do 500 członków Rady Czterystu. Każda fyle (w państwach starożytnej Grecji jednostka podziału ludności - terytorialnego lub wg rodów) delegowała do niej po 50 przedstawicieli.

ZAJĘCIA HELLENÓW

Zajęcia Hellenów
- rybołówstwo
- pasterstwo
- uprawa drzew oliwnych, winorośli, warzyw, owoców i zboża
- rzemiosło
- handel

WOJNY GREKÓW

Maraton – 490r. p.n.e. – Miltiades(strateg ateński) – zwycięstwo Ateńczyków
Maraton, najdłuższa olimpijska lekkoatletyczna konkurencja biegowa (42195 m). Dyscyplina ta wywodzi się od nazwy miejscowości w starożytnej Grecji znajdującej się na północno-wschodnim wybrzeżu Attyki, w której w 490 p.n.e. Ateńczycy pod wodzą Miltiadesa wraz z oddziałem Platejczyków pokonali Persów. Wg legendy wysłany z wieścią o zwycięstwie posłaniec przebiegł ok. 42 km i w Atenach po przekazaniu wieści padł martwy.

Termopile – 480r. p.n.e. – Leonidas – klęska Greków

Termopile, Thermopylai, Thermopile (z greckiego "ciepłe wrota"), wąski, nizinny pas lądu (ok. 40-50 m) na wschodnim wybrzeżu Grecji, oddzielający pasmo gór Iti (wysokość ponad 2000 m n.p.m.) od zatoki Maliakos.

W starożytności jedyne dostępne przejście z Grecji Północnej do Grecji Środkowej. Obecnie linia brzegowa przesunięta o przeszło 4 km, powstała szeroka równina z gorącymi źródłami. Miejsce bitew starożytnych (352 p.n.e. Filip II Macedoński pokonany przez koalicję Aten, Fokidy, Sparty i Achai, 346 p.n.e. Filip II Macedoński zwyciężył wojska Aten, Sparty i Fokidy, 323 p.n.e. Leostenes pokonał Antypatra - początek wojny lamijskiej, 191 p.n.e. rozgromienie Antiocha III Wielkiego przez wojska Manliusza Acyliusza Glabrio).

Najsłynniejsza bitwa rozegrała się między Grekami a Persami (480 p.n.e.), kiedy król Sparty Leonidas wraz z 300 Spartanami bronił przejścia do Grecji wielotysięcznej armii perskiej króla Kserksesa.

Na skutek zdrady Efialtesa bohaterscy obrońcy zginęli w starciu z przeważającymi siłami wroga. Dziś w miejscu bitwy stoi pomnik Leonidasa i poległych Spartan, a ponad współczesną drogą znajduje się tablica ze słynnym napisem autorstwa Simonidesa (z ok. 480 p.n.e.): Przechodniu, powiedz Sparcie, że spoczywamy tu, posłuszni jej prawom.

Salamina – 480r. p.n.e. – Temistokles – zwycięstwo Greków
Salamina, Salamis, wyspa grecka na Morzu Śródziemnym (Zatoka Sarońska). W starożytności prawdopodobnie uzależniona od Eginy i okresowo od Megary. Od ok. 600 p.n.e. pod rządami Aten (kleruchia ateńska). Słynna ze zwycięstwa u jej brzegów greckiej floty pod dowództwem Temistoklesa nad flotą Persów (480 p.n.e.) w czasiewojen perskich.

Plateje – 479r.p.n.e. – Pauzaniasz – zwycięstwo Greków
Plateje, Pltaja, Platajj, starożytne miasto w Beocji, sprzymierzone z Atenami przeciw Tebom. Jako jedyne miasto greckie wsparło wojska ateńskie w bitwie z Persami pod Maratonem (490 p.n.e.).
Pod Platejami rozegrała się wielka i zwycięska bitwa wojsk greckich pod dowództwem Pauzaniasza z armią perską dowodzoną przez Mardoniusza (479 p.n.e.). Plateje były kilkakrotnie niszczone (przez Spartan na żądanie Tebańczyków w czasie wojny peloponeskiej oraz w 376 p.n.e. przez Tebańczyków).

RELIGIA GREKÓW (BOGOWIE)

Zeus- Najwyższy z Bogów
Posejdon- Bóg mórz i oceanów
Hades- Bóg Świata podziemnego
Hera- Żona Zeusa , opiekunka małżeństw
Hestia -Bogini ogniska domowego
Afrodyta –Bogini milości i piękności
Hefajstos –Bóg ognia i kowali
Atena – Bogini Mądrości i sztuki walki
Hermes- Bóg Kupców i Handlowców
Apollo – Bóg Światła
Demeter- Bogini Urodzajów
Dionizos- Bóg Wina i Płodności

IGRZYSKA OLIMPIJSKIE (HISTORIA)

Igrzyska greckie, w starożytnej Grecji zawody („agony”), łączące w sobie zmagania sportowe, muzyczne i teatralne. Wiązały się z uroczystościami odbywającymi się w sanktuariach. Prawdopodobnie wytworzyły się z uroczystości pogrzebowych znanych w okresie mykeńskim (opis w Iliadzie Homera). Zarówno w Grecji kontynentalnej, jak i w koloniach istniało wiele igrzysk, mających charakter bądź to lokalny, bądź panhelleński (igrzyska w Olimpii, w Delfach – igrzyska pytyjskie, w Nemei w Argolidzie Peloponeskiej – nemejskie, na Istmie Korynckim – istmijskie).

Igrzyska starożytne Igrzyska współczesne:
- W olimpiadzie mogli startować tylko Grecy.
- Kobietom nie wolno było, ani startować, ani oglądać zawodów.
- Rywalizacja chłopców.
- Mało dyscyplin sportowych.
- Zawodnicy uczęszczali w olimpiadzie nadzy.
- Zwycięzcy otrzymywali z rąk sędziów wieńce z gałązek drzewa oliwnego, które ścinał chłopiec.
- W czasie zawodów rywalizowali ze sobą muzycy, poeci i mówcy.
- Igrzyska trwały 5 dni. - W olimpiadzie mogą startować sportowcy z różnych krajów.
- Kobiety mogą brać udział w zawodach i oglądać je.
- Na dzisiejszej olimpiadzie nie rywalizują ze sobą chłopcy.
- Dużo więcej dyscyplin sportowych w tamtych czasach.
- Zawodnicy uczęszczają w olimpiadzie w ładnych, firmowych strojach.
- Zwycięzcy otrzymują z rąk sędziów medale.
- W czasie zawodów rywalizują ze sobą tylko sportowcy.
- Igrzyska trwają kilka tygodni.

KULTURA STAROŻYTNA

Kolumny

Dorycka
Kolumna (trzon wraz z głowicą) wsparta była bezpośrednio (bez bazy) na stylobacie. Trzon, zwężający się ku górze, posiadał w połowie lub 2/3 wybrzuszenie oraz był pokryty równoległymi żłobkami (kanelurami). Głowica przybierała kształt poduszki, w górnej części posiadała kwadratową płytę (abacus).

Jońska
Joński, jeden z trzech podstawowych porządków w architekturze starożytnej Grecji. Odznacza się lekkością i smukłością proporcji oraz dużą liczbą elementów zdobniczych. Kolumny mają profilowaną bazę, gęsto kanelowny (żłobkowany ) trzon z nieznaczną entasis oraz głowicę z kimationem i wolutami (ślimacznicami). Belkowanie, którego części oddziela kimation z estragalem, składa się z trójdzielnego architrawu, fryzu płaskorzeźbioną dekoracją i silnie wysuniętego gzymsu, pod którym znajduje się rząd ząbków.

Koryncka
Koryncki, jeden z trzech podstawowych porządków w architekturze starożytnej Grecji. Ukształtował się najpóźniej i różnił się od stylu jońskiego odmienną proporcją kolumny(smuklejsza) i dekoracją głowicy. Głowica koryncka (wg tradycji jej wynalazcą miał być rzeźbiarz Kallimachos - koniec V w. p.n.e.) składała się z trzonu kalatosu ("koszyk") okolonego dwoma rzędami liści akantu. O górną część kalatosu opierały się 4 woluty, na których spoczywał abakus. Między dużymi wolutami znajdowały się mniejsze, a z nich wyrastała palmeta.

Partenon, słynna świątynia Ateny Partenos ("dziewicy") na Akropolis ateńskiej, wzniesiona w latach 447-432 p.n.e. z inicjatywy Peryklesa przez Iktinosa i Kallikratesa na miejscu dwóch starszych świątyń: Hekatompedonu z ok. 570-550 p.n.e. i niedokończonego tzw. Starszego Partenonu z ok. 488-480 p.n.e., zburzonego przez Persów.

Klasyczne dzieło architektury attyckiej, łączące porządek dorycki z elementami jońskimi. Partenon wzniesiony został z marmuru pentelickiego na trzystopniowej podbudowie (stylobacie) w typie doryckiego peripterosu (8 na 17 kolumn) z płytkim pronaosem i opistodomosem o 6 kolumnach in antis.

Akropol ateński
Akropol ateński, Akropolis ateńska, górujące nad Atenami wapienne wzgórze o owalnym kształcie, wys. 157 m, pow. ok. 3 ha. W starożytności ośrodek kultu religijnego; prowadziły nań 2 drogi: Panatenajska i Trójnogów. Osadnictwo na Akropolu ateńskim poświadczone jest od epoki kamienia, z okresu kultury mykeńskiej zachowały się pozostałości murów, tzw. pelasgikon. W VI w. p.n.e. Solon i Pizystrat zainicjowali tu szersze prace budowlane: wzniesiono świątynię Ateny (tzw. Hekatompedon), a na miejscu starszej świątyni (Archajos Naos) - świątynię Ateny Polias, czyli patronki miasta; dotychczasową bramę mykeńską zastąpiono pierwszymi Propylejami.

Teatr ateński
Grecji starożytnej teatr, powstał z uroczystości religijnych ku czci Dionizosa. W VI w. p.n.e. chór uczestniczący w obrzędach wyłonił z siebie koryfeusza, przewodnika chóru. Następnie pojawili się aktorzy (pierwszego aktora wprowadził Tespis).

W tym czasie ukształtowała się forma literacka zwana dramatem i powstały budowle zwane teatrem. Widowiska traciły stopniowo charakter kultowy, zachowały jednak cechy uroczystości powszechnych. W ciągu wieków teatr ulegał przeobrażeniom od teatru objazdowego (VI w. p.n.e.), przez klasyczny teatr z V w. p.n.e., teatr hellenistyczny (od IV w. p.n.e. na obszarach zhellenizowanych) po teatr grecko-rzymski.