"Król Edyp" Sofoklesa - ironia losu

„Król Edyp” jest najwybitniejszym dziełem Sofoklesa. Tragedia przedstawia bezsilność wobec nieodgadnionych praw losu. Ukazuje historię tytułowego Edypa, próbującego oszukać przeznaczenie, chcącego żyć spokojnie, w zgodzie ze światem.

Tragizm to podstawowe pojęcie związane z tragedią, nie tylko antyczną. Określa sytuację opartą na nierozwiązywalnym konflikcie wartości czy też nieunikniony splot okoliczności, które uniemożliwiają pomyślny wybór i skazują każde działanie na katastrofę. Bohater sam ściąga na siebie zgubę, a jego losy są uzależnione od sił wyższych: fatum czy wyroków boskich. Ironię tragiczną doskonale widać na przykładzie Edypa.

Edyp jest synem Jokasty i Lajosa. W dzieciństwie został porzucony przez swoich rodziców, gdyż wyrocznia przepowiedziała im, iż syn doprowadzi do ich śmierci. Chłopiec zostaje znaleziony przez pasterzy i oddany do Koryntu, gdzie opiekuje się nim Polibos. Gdy dorasta wybiera się do wyroczni delfickiej, która przepowiada mu, że zabije ojca i ożeni się ze swoja matką. Edyp, sądząc, że jego ojczyzną jest Korynt, postanawia założyć rodzinę i dom gdzie indziej. W czasie wędrówki napotkał wóz z panem. Było to w ciasnym wąwozie, żaden z nich nie chciał ustąpić i wybuchła kłótnia. Edyp pozabijał wszystkich, nie domyślał się nawet, że ów mężczyzna jest jego prawdziwym ojcem... W czasie swojej długiej tułaczki Edyp rozwiązał zagadkę okrutnego Sfinksa i tym samym objął tron w Tebach, poślubił Jokastę....

Edyp przedstawiony jest jako dobry władca, pełen troski i miłości do swojego ludu. Cieszy się szacunkiem, dba o losy państwa. Więc, gdy Teby nawiedzają nieszczęścia, zarazy, poddani bez wahania zwracają się do niego o pomoc. Wierzą, mają do niego zaufanie.

„jeśli nie Tobie zaufać, to – komuż
Dzisiaj więc znowu błagamy cię: „Pomóż!”

Edyp nie pozostaje bierny, przedkłada interesy i dobro państwa nad swoje sprawy.

„bardziej mnie nęka cierpienie ludu
niż własna udręka”

Władcy naprawdę zależy na przyszłości kraju. Utożsamia się bólem poddanych. Jest odpowiedzialny, obiecuje dociec przyczyny klęsk. Przyrzeka, że nie spocznie, dopóki nie znajdzie sprawcy, a tym samym słusznego rozwiązania.

„z Wami je wspólnie siły złączonem
spłacę dług bogu i dług naszej ziemi”

Przeprowadza śledztwo, używa różnych środków, by poznać prawdę. Król jest zdeterminowany, gotowy na wszystko.
Sofokles pokazuje krok po kroku, co robi bohater by odnaleźć zabójcę. Rzuca klątwę na mordercę, pytał wieszcza Terezjasza o historię. Zbliża się do zdemaskowania i ukarania samego siebie. Ogłaszając orędzie przeciwko zabójcy Lajosa, nieświadomie przeklął i skazał samego siebie.

„ja zaś przysięgam zgodnie z boga wolą
pomścić zmarłego. Niech sprawcy czynu – wielu lub
jeden- nędzną śmiercią zginą ! Klnę także samego siebie ! Jeśli za mą wiedzą w domu
mym goszczą i za stołem siedzą, aby to samo mnie, co ich spotkało”

Terezjasz odkrył prawdę przed władcą. Edyp początkowo nie dopuszcza do świadomości tych informacji. Przyjmuje je z trwogą, niedowierzaniem, dystansem. Nie może pojąć zaistniałej sytuacji. Jest przerażony. Wstydzi się swoich czynów. Staje się człowiekiem nieszczęśliwym, przekonanym o swojej winie. Dopuścił się ojcobójstwa, kazirodztwa – olbrzymiej hańby.

Ironia losu... Ironia tragiczna. Od najmłodszych lat starał się działać jak najrozsądniej. Pragnął uchronić swych przybranych rodziców. Opuścił dom by ich ratować, uchronić przed tragedią. Kochał i nie chciał sprawiać im bólu, wolał odejść, niż ich narażać.
Jako młody mężczyzna zasiadł na tronie Teb. Stworzył szczęśliwą rodzinę. Starał się być sprawiedliwym, rozsądnym, mądrym władcą. Niestety los z niego zadrwił... Wszystkie jego działania zostały udaremnione. Życie Edypa potoczyło się zupełnie inaczej...
Z najszlachetniejszego stał się nędzarzem, żebrakiem i tułaczem, wydając wyrok na zabójcę Lajosa wydał na samego siebie. Nie chciał oglądać swojej hańby, dlatego wykuł sobie oczy i opuścił Teby, tak oto dopełniło się przeznaczenie.