Literatura maryjna.

Upadek starożytnego Rzymu zapoczątkował w historii Europy nową epokę zwaną później średniowieczem. Kultura tego okresu nastawiona była na Boga, a ogromną rolę cywilizacyjną zaczął odgrywać Kościół. Ludzie zwracali mniejszą uwagę na życie doczesne- bardziej skupiali się na tym, co spotka ich po śmierci. Wszystko to miało również wpływ na rozwój sztuki oraz literatury. Coraz częściej poruszano w nich tematy religijne. Wytworzył się kult Matki Boskiej, który ze szczególną siłą rozwijał się przede wszystkim w XV wieku. Powstało wtedy wiele dzieł, zarówno tekstów jak i obrazów czy ikon, które kreowały postać Maryi na wiele różnych sposobów.
Najliczniejszymi średniowiecznymi pieśniami religijnymi są pieśni maryjne. Najstarszą z nich jest „Bogurodzica”, która z czasem uzyskała także charakter poezji narodowej. Nieznany autor tego utworu ukazuje Matkę Boską jako pośredniczkę między człowiekiem a Synem Bożym. Lud zwraca się do niej o pomoc , prosi o wstawiennictwo, zbawienie oraz szczęśliwe życie, gdyż jest Ona wybrana i wielbiona przez samego Boga. Maryi nadano wiele cech boskich, postawiono ją niemal na równi z Bogiem. Wszyscy szukają u Niej opieki, a Ona sama została jak gdyby pozbawiona uczuć. Boża Rodzicielka jest podobnie przedstawiona w kilku innych dziełach. Między innymi należy do nich najstarsza po Bogurodzicy pieśń- „Maryja, czysta dziewice...” oraz przekład jednego z najbardziej popularnych w średniowieczu hymnu „Ave maris stella” pod tytułem „Zdrowaś, gwiazdo morska, Boża Matko święta...”.

Całkowitym przeciwieństwem postaci Matki Bożej z „Bogurodzicy” jest Madonna z innego utworu poezji średniowiecznej pod tytułem „Żale Matki Boskiej pod krzyżem”. W dziele tym to Maryja zwraca się do ludzi. Podczas gdy dotąd u Niej szukano pomocy i pociechy, teraz Ona szuka jej u innych, chce powierzyć im swój ból i swoje nieszczęście. Także w „Lamencie świętokrzyskim” widać cierpienie Matki Jezusa, przez co odzyskuje Ona człowieczeństwo utracone w „Bogurodzicy”. Analizując utwór „Posłuchajcie bracia miła...”, którego treść nawiązuje do ukrzyżowania Chrystusa i skupia się dokładnie na przeżyciach Maryi, możemy ujrzeć ziemską matkę, cierpiącą z powodu tego, co spotkało jej syna, płaczącą po jego stracie. Już w Nowym Testamencie spotykamy postać Maryi, matki Jezusa Chrystusa. Jest to jeden z najpiękniejszych i najbardziej poruszających portretów matki w literaturze. Maryja jest ideałem, całe jej życie i postępowanie godne jest naśladowania. Jej miłość do syna powinna być wzorem dla wszystkich matek. Trwa Ona przy Jezusie w najtrudniejszych chwilach Jego życia, jest uosobieniem szczęścia, które daje macierzyństwo, ale również nieopisanego cierpienia, spowodowanego utratą dziecka. Taki wizerunek Madonny znany jest także ze słynnej łacińskiej pieśni „Stabat Mater Dolorosa...” („Stała Matka Boleściwa...”). Jest to bowiem motyw szeroko rozpowszechniony w literaturze oraz w sztuce- nie tylko polskiej, ale również europejskiej. Pieta stała się inspiracją dla rzeźbiarzy, malarzy oraz poetów. Jednym z nich był twórca Ołtarza Mariackiego- Wit Stwosz. Przyglądając się owocowi jego pracy, można zauważyć wiele scen z życia Maryi. Wśród nich jest i „Opłakiwanie Chrystusa”.

Tak samo jak w literaturze tak i w sztuce przypisywano Madonnie różne cechy. W malarstwie romańskim Maryja pojawiała się w otoczeniu aniołów. Złoty kolor tła obrazu miał za zadanie podkreślić boskość postaci oraz jej bytowanie w niebie. Natomiast w gotyku pojawia się już Madonna odznaczająca się niezwykłą, lecz ziemską urodą.

Mimo, że kult Maryi łączymy głównie z okresem średniowiecza, Matka Boska zainspirowała do swojej twórczości wielu współczesnych twórców, takich jak Jan Twardowski czy Krzysztof Kamil Baczyński, a oblicze Najświętszej Maryi Panny ciągle jeszcze jest odkrywane „na nowo” przez obecnie żyjących poetów.