Publicystyka, teatr, szkolnictwo.

PUBLICYSTYKA
<BR>
<BR>Pierwszy numer "Monitora" ukazał się 21. III. 1765 roku. Od tego czasu - 2 razy w tygodniu, do końca 1785 r. Fundatorem był król Stanisław August Poniatowski, a redagowali go A. K. Czartoryski, I. Krasicki, F. Bohomolec, A. Naruszewicz i wielu innych. Poruszał on wiele istotnych spraw: formy - eseje, felietony, powiastka moralistyczna i filozoficzna, portret, reportaż, artykuł, list do redakcji i odpowiedź, diariusz. Artykuły nie miały tytułów. 1765-1767 - inicjował dyskusje na różne tematy: tolerancja religijna, szkolnictwo świeckie, zamieszczano myśli i koncepcje filozofów. Rousseau (Francuz), hasła z francuskiej encyklopedii. Było ukazywane: bohater-szlachcic (przedstawiano sarmatów, przeciwstawiano im portret szlachty nowożytnej); mieszczan, zacofanie Polski w stosunku do innych krajów, - ukazywane za pomocą statystyk. Poruszał wszelkie tematy związane z problematyką reform Stanisławowskich. Tematyka bardzo różnorodna.
<BR>
<BR>"Zabawy Przyjemne i Pożyteczne" - w 1770 roku - nieoficjalny organ obiadów czwartkowych. Podejmowały one próby kształtowania nowych form poezji polskiej, będącej czynnikiem przejmowania walorów rzymskich oraz francuskich, a także rodzinnych tradycji renesansowych zaangażowanych w problemy kultury. Ujawniało się w tłumaczeniu i adaptacji dzieł starożytnych. To pismo było wyłącznie pismem literackim (poświęcone zagadnieniom literackim, zamieszczano przekłady dzieł pisarzy starożytnych - Wergiliusza, Horacego, przyswajano także współczesnych pisarzy - Moliera, Rousseau'a , Woltera). Wielość stylów i wielość kierunków dopuszczana była na łamach pisma, co zwiastowało następną epokę. Uprawiano także gatunki literackie: ody, sielanki, epigramaty, poematy, oprócz poezji zamieszczano na łamach utwory prozaiczne, które nawiązywały do wzorców Cycerońskich. Według założeń oświecenia wypracowano nowe formy powieści biograficznej. "Zabawy " ukazywały się przez siedem lat do 1777 r. Znaczniejsi, bardziej znani i cenieni pisarze polscy zamieszczali swe artykuły w "Zabawach ". Redaktorem był Jan Albentrandi.
<BR>
<BR>Gazeta Warszawska" - informacyjno polityczna, ukazywała się pod redakcją Łuskina. Wychodziła od 1774 r. Wrogo nastawiona do postępu. Przykład gazety zachowawczej. "Pamiętnik historyczno - polityczny" - Świtkowskiego. Założony w 1782 r. Był za postępem. Pismo skierowane do węższego kręgu odbiorców. Elitarne, popularno - naukowe, miesięcznik.
<BR>
<BR>"Magazyn Warszawski" 1784 - 1785. Charakter moralno - literacki, tematyka literacka. Popularyzacja Szekspira. Przyswajał jako pierwszy na polskim gruncie twórczość aktorów niemieckich
<BR>
<BR>TEATR
<BR>
<BR>Inicjatorem, twórcą Teatru Narodowego był Stanisław August Poniatowski. Teatr Narodowy - reprezentacyjny teatr Polski, powstał w Warszawie w 1763 r., jako pierwszy teatr stały, zawodowy, publiczny, grający po polsku. Został otwarty 19. XI. 1765 r. Z inicjatywy Stanisława Augusta Poniatowskiego. W teatrze tym zaczęły występować trzy zespoły: francuski, włoski i polski. Król zjednał do teatru Franciszka Bohomolca, mającego już spore doświadczenie w pisaniu komedii dla jezuickiej sceny szkolnej. Bohomolec zaczyna tworzyć komedie, włączając się w realizację królewskiego programu reform. Do znaczenia reprezentacyjnego wyniosła Teatr tradycja oraz okoliczności, że mimo zatracenia właściwej formy w okresie zaborów zawsze grał w języku polskim, a póki mógł, starał się dobierać wartościowy repertuar, oraz aktywnie reagował na wydarzenia polityczne kraju. Bohomolec ośmieszał zabobony , przesądy i inne wady sarmackie, a także powierzchowne uleganie wpływom i modom zagranicznym. Staruszkiewicz i Figlecki - 2 typy negatywnych bohaterów w komediach. Teatr Narodowy nazwany tak dla odróżnienia od zaspołów cudzoziemskich występujących w Polsce przez cały XVIII wiek. 1768-1774 miał przerwę w działalności. 1774-1778 grał w Pałacu Radziwiłłowskim. 1779 - 1833 w sali teatralnej gmachu przy placu Krasińskich, kierowali nim wówczas Wojciech Bogusławski (1783-1785 <> 1790-1794 <> 1799-1814), L. Osiński (1814-1825). Z nazwiskiem W. Bogusławskiego, który w wielkich, przełomowych dla Polski chwilach wystawiał największe sztuki. Ur. 9. IV. 1757 r. zm. 23. VII. 1829 w Warszawie. Aktor, reżyser, dyrektor teatru, dramatopisarz. Zasługi jego dla teatru polskiego są ogromne. W okresie upadku politycznego Polski walczył o ustalenie bytu Teatru Narodowego na rozmaitych terenach państwa (szcz. Warszawa). Wychowywał aktorów (dawał wzory artystyczne, zapewniał pracę). 1811 - założył szkołę dramatyczną w Warszawie. Tłumacz librett i sztuk włoskich m.in. Szekspira, Moliera. Najważniejsza opera "Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale"). Teatr Narodowy zawierał treści poznawcze (historię, obyczaje, życie codzienne), czyli wychowywał społeczeństwo.
<BR>
<BR>SZKOLNICTWO
<BR>
<BR>Stanisław Konarski (1700-1773) - prekursor szkolnictwa zreorganizował szkolnictwo pijarskie (był pijarem). W 1740 r. założył Collegium Nobilium - szkoła dla synów bogatych szlachciców, patriotyczne wychowanie w duchu patriotycznych obowiązków. Główne reformy Konarskiego:Wprowadził przedmioty ścisłe. Nacisk na przedmioty przyrodnicze. Samodzielna analiza i rozumowy sposób przyswajania wiedzy. Zastępowanie łaciny językiem polskim. Wprowadzenie języków obcych. Wprowadzenie języka polskiego - język pomocniczy. Kładł nacisk na wychowanie w duchu odpowiedzialności obywatelskiej. Kładł nacisk na potrzebę rozumienia w procesie nauczania.
<BR>
<BR>KEN - Komisja Edukacji Narodowej
<BR>
<BR>Kontynuowała reformy Konarskiego. Reforma dotyczyła wszystkich poziomów nauczania. Stopnie szkolnictwa: Szkoły Wyższe - Akademia Krakowska, Wileńska - które nazwano szkołami głównymi. Podlegały im szkoły wydziałowe (średnie wyższego typu) oraz podwydziałowe (średnie niższego typu) i te z koleji pełniły nadzór nad szkołami najniższego stopnia czyli parafialnymi.
<BR>
<BR>Działalność KEN-u reformy :
<BR>
<BR>Ograniczenie łaciny na rzecz języka polskiego, co wywołało ogromną replikę kół zachowawczych i natrafiło na opór starej kadry nauczycielskiej popartej przez opinię szlachecką. Radykalnie zmieniony program nauczania. Najważniejsze do tej pory były poetyka i retoryka, wysunięte na na plan pierwszy. KEN przywiązywała wagę do retoryki i logiki, starano się rozbudzić w uczniach umiejętność logicznego myślenia. Poetyce przywrócono analizę, interpretację tekstów (praca z tekstem) oraz rolę lektury. Wprowadzono na dużą skalę zajęcia praktyczne (teoria wprowadzana w praktyczne zajęcia). Chodziło o to, aby wiedza była mniej abstrakcyjna (utwory antyczne zastępowano rodzimymi). Tematy do ćwiczeń związane z życiem, czerpano z literatury współczesnej. Do szkół średnich wprowadzono obok łaciny nowożytne języki obce: niemiecki i francuski, uczono też matematyki, fizyki, botaniki, historii, geografii, higieny, zaś w szkołach parafialnych: ogrodnictwo i rolnictwo. Każdy uczeń miał poznać, zrozumieć swoje przyszłe obowiązki obywatelskie i nauczyć się żyć tak, aby "jemu było dobrze i z nim było dobrze". Kładziono nacisk na obywatelskie kształcenie młodzieży (świadomość patriotyczna, obowiązki wobec państwa). Wykładano również świecką etykę. KEN zalecał, aby w szkołach jednakowo traktować dzieci różnych stanów. Udostępnienie szkół parafialnych dzieciom chłopskim. Powołanie KEN uważano za rozwiązanie pionierskie, za jeden ze sposobów ratowania ojczyzny. Towarzystwo Ksiąg Elementarnych zajmowało się opracowywaniem i wydawaniem podręczników szkolnych. Sekretarzem został pedagog ks. Grzegorz Piramowicz (1735-1801, sprawował funkcję kierowniczą. W ciągu kilkunastu lat Towarzystwo wydało 27 typów podręczników do różnych przedmiotów nauczania, niektóre z nich zyskały opinię najlepszych podręczników szkolnych w ówczesnej Europie.
<BR>
<BR>Zasługi KEN-u
<BR>
<BR>Zapewniono dobry status społeczny nauczycielowi. Pierwsza w Europie centralnej władza szkolna zależna bezpośrednio od sejmu. Założono z inicjatywy króla w 1766 r. Szkołę Rycerską zw. Korpusem Kadetów, komendantem był ks. Adam Kazimierz Czartoryski. Utrzymywano szkoły z funduszów po zniesionym w 1773 r. zakonie jezuitów. Przeprowadziła reformy Akademii Krakowskiej (Uniwersytetu Jagiellońskiego) i Akademii Wileńskiej. Zorganizowała państwowe, świeckie szkoły o nowym programie nauczania, w którym łacina straciła uprzywilejowane miejsce na rzecz języka ojczystego. Stworzyła szkoły parafialne i udostępniła je dzieciom chłopskim. Przy pomocy Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych opracowała i wydała podręczniki szkolne"Gramatyka języka polskiego" i "Elementarz do szkół parafialnych" Wychowanie wielu tysięcy Polaków na dobrych obywateli kraju. Uwolnienie oświaty spod wpływów Kościoła. Inspiracja publicystyki (m.in. dyskusja w czasopismach nad modelem człowieka oświeconego) i literatury pięknej (np. powieści I. Krasickiego). KEN - 14. X. 1773 roku sejm postanowił iż sprawami oświaty i wychowania zajmie się specjalnie w tym celu powołana Komisja Edukacji Narodowej. Była ona jakby pierwszym ministerstwem oświaty w Polsce, także jednym z pierwszych w Europie. Prezesem KEN był I. Massalski, od 1776 r. M. J. Poniatowski, zaś najwybiniejszymi komisarzami: I. Potocki, A. K. Czartoryski, A. Zamoyski, H. Kołłątaj. KEN podlegało całe szkolnictwo polskie od Akademii Krakowskiej do szkół parafialnych.