Wieś w literaturze

Wieś, jej tradycje kulturowe i religijne, zwyczaje regionalne oraz trud codzienności od zawsze inspirowały wielu twórców do umieszczania jej w swoich dziełach. Ja jednak w swych refleksjach skupie się na wizerunku wsi przedstawionym w poznanych utworach literackich. Dlatego, że każdy z literatów prezentuje ją z innej perspektywy i dotyczy różnych fragmentów jej życia staje się ciekawsza. Polscy pisarze wydobywają i zręczni prezentują zarówno dobre jak i złe strony życia w środowiskach wiejskich. Tak więc postaram się jak najdokładniej przybliżyć obrazy i doznania jakie chcieli przekazać nam pisarze i poeci.

Jednym z pierwszych pisarzy, zafascynowanych pięknem wsi polskiej był tworzący w okresie renesansu Jan Kochanowski. Prezentuje on nam w postaci fraszek i pieśni wyidealizowany opis przyrody, pracy na roli i życia mieszkańców wsi. Jedną z bardziej znanych sielanek jest „Pieśń świętojańska o Sobótce”, w której Kochanowski w dwunastu pieśniach zawarł jako pierwszy opis ludowego obrzędu, prezentuje także postawę ziemianina okresu renesansu, pokazuje korzyści płynące z życia w zgodzie z naturą. Czytając jego twory przenosimy się w czasie i w pełni dostrzegamy te krajobrazy, którymi on nas karmił. Również w naszej epopei narodowej – „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza, widoczna jest fascynacja wsią polską. Autor dużo miejsca poświęca opisom przyrody i zjawiskom naturalnym. Czytając możemy sobie wręcz wyobrazić jak piękne i zachwycające były opisywane miejsca. Jednym z ważniejszych walorów artystycznych „Pana Tadeusza” są właśnie te opisy ponieważ uświadamiają nam Polakom jaki piękny mamy kraj. Daje temu wyraz również w dialogach pomiędzy postaciami, np. Telimena zachwycająca się włoskim pejzażem a Tadeusz nie widzi bardziej urodziwego kraju niż ten w którym mieszka. Epopeja ta została nazwana narodową, ponieważ jej treść ma dużą wartość historyczną.Znajdują się w niej opisu różnych tradycji i zwyczajów polskiej szlachty, sytuacji politycznych i gospodarczych tamtych lat oraz tok myślowy naszych przodków. Mnie osobiście fascynują takie tradycje jak polowanie, które rozpoczyna się grą Wojskiego na rogu.Również moją uwagę zwróciły takie obrzędy jak grzybobranie czy wspólne spożywanie posiłków.

Wiele informacji, przeważnie politycznych dostarczają nam rozmowy w karczmie oraz wydarzenia podczas zajazdu. Na koniec chce zaznaczyć że warto zwrócić uwagę na codzienne zachowanie oraz język (powiedzonka) różnych postaci.

W pozytywizmie poznajemy kolejny utwór w którym widzimy zainteresowanie sprawami wsi. Jest to „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej. W powieści widzimy świat nie tylko oczami szlachty ale też chłopów, ich wzajemne stosunki które pogorszyły się po upadku powstania styczniowego i uwłaszczeniu chłopów przez cara Rosyjskiego Opisy piękna krajobrazy poprzeplatane są szarą rzeczywistością – walką o byt swój i rodziny. Ukazano tu wieś w różnych odsłonach : biednej zacofanej oraz bogatej przemysłowej. Pokazano ludzi mających codzienną styczność z trudem życia na wsi i ich stosunek do pracy na roli. Powieść fascynuje, ponieważ autorka w sposób prosty, zrozumiały a nawet śmieszny odzwierciedliła prawdziwość życia wiejskiego.

W okresie młodej polski panowało wielkie zafascynowanie kulturą, tradycją i zwyczajami więc zostało to nazwane „chłopomanią”.

Temat ten porusza kilka utworów. Najbardziej znanym wśród nich są „Chłopi” Władysława Stanisława Reymonta, który to pokazuje w czterech rozdziałach, nazywanych się tak samo jak pory rok, życie mieszkańców Lipiec.Tak więc pokazane zostały obowiązki i rozrywki ludzi ze wsi. W przeciwieństwie do renesansowego obrazu dostrzegamy, że tytułowi chłopi są takimi samymi ludzki jak my, też mają problemy, troski, radości i żale i tak jak w dzisiejszych czasach tak przedtem też musieli ciężko pracować na swoje utrzymanie. Jako przykład wielkiego przywiązania do ziemi postawić można jednego z głównych bohaterów mianowicie Boryne. Wiele miejsca poświęcił Reymont zwyczajom, obyczajom oraz kulturze wsi. Każda dziedzina ich życia jest przez nich traktowana niezwykle poważnie i po bożemu, np.: przed żniwami robotnicy modlą się, także wspólne posiłki poprzedzone są modlitwą. Wiele można wymieniać czynności, którymi żyli mieszkańcy Lipiec, są to mn: wesele, prace gospodarcze, kolacja wigilijna, przyjmowanie księdza, pogrzeb, kolędowanie itp.

Jeszcze bardziej pesymistyczny obraz wsi polskiej możemy zobaczyć w wierszach Stanisława Żeromskiego i Jana Kasprowicza które pokazują tragiczną rzeczywistość najbiedniejszej części chłopów, którzy nie mają szans na poprawienie swojej sytuacji życiowej i są wykorzystywani przez innych.

Zupełnie inny obraz chłopstwa możemy zobaczyć w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego. W utworze nie widzimy ciężkiej pracy ale zabawę, chęć pomocy w odzyskaniu niepodległości.Przedstawiona w dramacie zgoda pomiędzy chłopami a inteligencją jest tylko pozorna ponieważ każda z grup społecznych dba tylko o swoje sprawy. Mieszczan fascynują barwne stroje i żywiołowość wieśniaków jednak traktują ich w sposób pogardliwy, ponieważ uważają że ci powinni zajmować się wyłącznie swoimi sprawami. „Niech na całym świecie wojna, byle polska wieś zaciszna, byle polska spokojna”. W literaturze dwudziestolecia międzywojennego poznajemy losy Cezarego Baryki z utworu „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego. W czasie jego pobytu w Nawłoci ukazano losy szlachty i chłopów. Ci pierwsi żyją dostatnio, w kręgu obyczajów, rozrywek, ciasnych zainteresowań. Nie interesują się polityką ani sprawami przyziemnymi. Za cel stawiają sobie dobre zamążpójście oraz zyskanie dobrego wizerunku w oczach najbliższych. Ci drudzy zaś klepią biedę, są zacofani, nie mają żadnych perspektyw i brak im świadomości narodowej. Tak więc w sposób drastyczny przedstawiono dwie różne grupy społeczne zamieszkujące ten sam skrawek ziemi.

Podsumowując swoje powyższe rozważania uważam, że większość utworów przestawia polską wieś w sposób wyidealizowany, jako miejsce gdzie jest piękny krajobraz, świeże powietrze, ludzie żyją bez problemów i trosk, nie muszą się o nic martwić, tylko zbierają owoce swojej pracy i korzystają z tego. Niewielu wieszczów i pisarzy zwróciło uwagę na trud życia jedynie ci którzy mieszkali na wsi lub mieli z nią styczność przez dłuższy czas. Jednak jeśli problem ten został poruszony to czytelnik dowiedział się o warunkach panujących tam. Rzeczywiste różnice jakie istniały między ludźmi bogatymi a biednymi były i są jak przepaść nie do pokonania. Wieś jest tym miejscem gdzie te granice są szczególnie widoczne. Sama w sobie jest ona jednakże bardzo piękna. W przekroju wybranej literatury dokładnie widać że, jest ona fascynacją od zawsze. Podziwiam i zazdroszczę ludziom mieszkającym na wsi, bo jest to miejsce pełne tajemnic, w którym nikt nie ma prawa się nudzić. Osobiste zbliżenia z florą i fauną pozwalają lepiej poznać samego siebie.