Lasy

Las to wielki zespół różnorodnych organizmów roślinnych i zwierzęcych, przystosowanych do życia obok siebie, na wspólnym obszarze. Stanowi on przykład biocenozy, której dominującym składnikiem są drzewa. O składzie gatunkowym i rozmieszczeniu lasów na Ziemi decyduje klimat, wysokość n.p.m. i działalność człowieka.

Lasy to nie tylko fabryki, w których zachodzą podstawowe procesy biosferyczne, fotosynteza i tworzenie biomasy, powstawanie żyznej próchnicy i przekazywanie energii; ich znaczenie dla biosfery jest znacznie szersze. Odgrywają zasadniczą rolę w globalnym obiegu węgla pierwiastkowego, azotu i tlenu. Stabilizują temperaturę, wpływają na opady deszczu i inne parametry klimatyczne. Często są źródłem wody dla rzek. Stanowią główny magazyn materiału genetycznego naszej planety, a także są miejscem pojawiania się nowych gatunków. Krótko mówiąc, wpływają na ewolucję w takim stopniu, jak wszystkie inne biomy razem.

Według szacunkowych danych, powierzchnia użytków leśnych na Ziemi w XVI w. wynosiła 7,6 mld ha. W 1958 r. powierzchnia ich wynosiła 4,4 mld ha, a w 1992 r. już tylko 3,8 mld ha, co stanowiło 28,7% powierzchni ich lądu. Światowe zasoby lasów kurczą się z powodu wycinania drzew pod uprawy rolnicze, pożarów, zniszczenia wywołanego zanieczyszczeniami chemicznymi powietrza oraz nadmiernego wyrębu zarówno dla celów przemysłowych, jak i opałowych. Ze szczegółowych studiów prowadzonych przez FAO wynika, że najwięcej lasów wycina się już od dawna w Ameryce Pd., w Ameryce Środkowej, a także w Azji i Afryce. Wylesianie postępuje najszybciej w krajach strefy tropikalnej, obejmującej ok. 80 krajów, w których wycina się rocznie ok. 11 mln ha lasów. Już od dawna wskutek wylesiania w dwudziestu dwu krajach afrykańskich strefy subsaharyjskiej zachodzi proces pustynnienia, a w niektórych miejscach (np. na terenie Mali) granica Sahary przesunęła się znacznie na południe.

Eksploatacja lasów prowadzona jest na świecie z różnym nasileniem i w różnych celach. W krajach wysoko rozwiniętych wyrąb drzew jest stosowany głównie w celu pozyskania surowca dla przemysłu papierniczego i meblarskiego, podczas gdy w krajach rozwijających się ogromne znaczenie ma wykorzystywanie drewna jako opału. Na ten cel, zależnie od lokalnych warunków, przeznacza się od 20 do 70% wyciętego drewna.

Rozmieszczenie lasów jest nierównomierne. Pod względem zajmowanego obszaru wyróżniają się na świecie dwie wielkie formacje leśne: wilgotny las równikowy o powierzchni 440 mln ha (10,6% ogółu) i borealny las iglasty zajmujący obszar 605 mln ha (14,6%). Są one trudno dostępne do eksploatacji, dlatego pod względem gospodarczym większe znaczenie mają lasy położone w strefach umiarkowanych, monsunowych i górskich, znajdujące się w różnych częściach świata. Największy obszar zajmują wilgotne lasy równikowe na Nizinie Amazonki i Kongo, a także na Archipelagu Malajskim.

Posiadają one wielogatunkowy skład roślinności, jednak nawet w dogodnych miejscach są bardzo trudne do eksploatacji. Las równikowy charakteryzuje największy przyrost biomasy (ok. 3,5 t z ha na rok). Natomiast las borealny, położony na terenie Eurazji i Ameryki Pn. i składający się z niewielkiej liczby gatunków – przede wszystkim świerka, jodły i sosny oraz modrzewia (z domieszką brzozy, osiki i olchy) – ma znacznie mniejsze przyrosty. Bardzo cenne pod względem składu gatunkowego i wykorzystania gospodarczego są lasy strefy umiarkowanej. Występują na terenie Rosji, Ukrainy, w północno – zachodniej części Ameryki Pn. oraz w górskich regionach Europy, Meksyku i Himalajach.

Eksploatuje się w nich głównie świerki, sosny oraz cenione w przemyśle meblarskim dęby, buki i brzozy. Ważne dla gospodarki światowej są też lasy strefy podrównikowej (lasy zrzucające liście w porze suchej), monsunowej, występujące najpowszechniej w Azji i Ameryce Pd., a także w Afryce i Australii. Z tej formacji leśnej (Indie i Jawa) pochodzi m.in. bardzo cenione drzewo tekowe. Niewielki udział w światowej produkcji drewna przypada na lasy strefy sawannowej o charakterze parkowym, mimo że składają się z bardzo wielu różnych gatunków drzew.
Lesistość kontynentów jest bardzo zróżnicowana warunkami przyrodniczymi i poziomem rozwoju gospodarczego poszczególnych krajów.

AZJA

Tereny leśne stanowią 19% obszaru lądu azjatyckiego (nie uwzględniając Syberii).

Największy stopień pokrycia lasem występuje w strefie równikowej i podrównikowej: w Indonezji, na Półwyspie Indochińskim, a także w Japonii, gdzie lasy zajmują ok.60% ogólnej powierzchni. Są też w Azji kraje niemal pozbawione obszarów leśnych – Irak, Arabia Saudyjska, Uzbekistan i Kazachstan. W latach 90. Pozyskanie drewna w Azji utrzymuje się na poziomie nieco ponad 1 000 hm, nieznacznie tylko wzrastając. W światowej produkcji grubizny jej udział jest względnie stały i wynosi 30–32%.

Najwięcej drewna pozyskuje się w Chinach, Indiach i Indonezji, które łącznie dają ponad 70% produkcji regionu azjatyckiego. Drewno pozyskiwane w krajach azjatyckich jest w zasadniczej części przeznaczone do celów opałowych. Udział drewna użytkowego jest zróżnicowany, ale z reguły niski: w Indiach, Tajlandii i Pakistanie – ok. 9%, w Indonezji i Wietnamie – ok. 17%, w Myanmarze – 23%, Chinach – 32%, Turcji – 38%. Największy udział ma drewno użytkowe w grubiźnie pozyskiwanej w Malezji – 82% i Japonii – 98%.

AFRYKA

Na kontynencie afrykańskim znajdują się wielkie przestrzenie pokryte lasami, ich łączny obszar wynosi ok. 7 mln km. Wilgotne lasy równikowe stanowią niewielką tylko ich część, przeważnie są to lasy o małym zwarciu drzewostanu. Powierzchnia ta jednak systematycznie maleje na skutek zużywania drewna na opał, zakładania na terenach leśnych plantacji oraz ze względu na stosowanie gospodarki żarowo-odłogowej.

W niektórych państwach afrykańskich znaczną rolę odgrywa leśnictwo. Dotyczy to zwłaszcza Gabonu, Konga, Zairu, Angoli i Kamerunu, znajdujących się w strefie klimatu, który sprzyja rozwojowi lasu tropikalnego. W Afryce pozyskuje się ponad 20% światowej produkcji drewna, a niektóre gatunki drzew z wiecznie zielonych lasów równikowych, np. mahoń, są wyjątkowo cenne dla przemysłu drzewnego. Do głównych producentów drewna w Afryce należą Nigeria (25% zbiorów na kontynencie), Zair (23%), Etiopia, Tanzania i Kenia.

EUROPA

Obszary zalesione zajmują w Europie – z wyłączeniem krajów byłego ZSRR – powierzchnię 158,4 mln ha (1993). Zalesienie Europy nie jest równomierne. Najwyższy udział lasów w ogólnym obszarze kraju charakteryzuje Finlandię i Szwecję (60-70%). Najniższy jest on w państwach północno-zachodniej i południowo-wschodniej części Europy: w Holandii, Danii i Wielkiej Brytanii nie sięga 10%, na Ukrainie, w Mołdawii i Grecji nie przekracza 20%. W większości krajów Europy Zachodniej i Środkowej oscyluje wokół 30%, a we Wschodniej dochodzi do 44-46%. Lasy Europy (bez Rosji) stanowią zaledwie 4,4% obszarów leśnych świata.

W lasach europejskich przeważają najwydajniejsze pod względem grubizny gatunki drzew iglastych – przede wszystkim sosna i świerk, w mniejszym zakresie jodła i modrzew. Lasy iglaste stanowią 67% ogółu lasów, a w niektórych krajach nawet ponad 80%. Pozyskiwanie drewna w Europie do 1990r. systematycznie i szybko wzrastało, dając ponad 11%, a wraz z krajami byłego ZSRR – 22% produkcji światowej. Wielkimi producentami drewna są Szwecja, Francja, Finlandia i Niemcy. W przeliczeniu na 1 mieszkańca najwięcej tego surowca pozyskują Finlandia i Szwecja (ponad 7 m), zajmując dwie pierwsze pozycje w świecie. Wszystkie kraje europejskie cechuje wysoki (co najmniej 75%, w Szwecji i Niemczech – 90%) udział drewna użytkowego.

Gospodarka leśna polega na dostarczaniu przemysłowi drewna, ale i obejmuje zadania związane z ochroną lasów – ich flory i fauny. W Europie problem ten nabiera coraz większego znaczenia ze względu na szczególnie szybko postępujący proces degradacji środowiska naturalnego pod wpływem intensywnego rozwoju przemysłu i innych gałęzi działalności gospodarczej. Wysoki stopień zanieczyszczeń powietrza (trujące związki chemiczne, zwłaszcza siarki i azotu, powodujące tzw. kwaśne deszcze), gleb i wód, jest główną przyczyną uszkodzeń lasów, zwłaszcza w krajach Europy Środkowej (Niemcy, Czechy, Słowacja, Polska i Mołdawia).

Biologiczne osłabienie lasów przejawia się przede wszystkim spowolnieniem przyrostu masy drzewnej, zwiększeniem podatności na choroby i działanie szkodników, a także innych czynników, tj. wiatr, niskie temperatury, nadmierne opady śniegu czy pożary, spowolnieniem lub nawet utratą zdolności do naturalnego samoodtwarzania się.

AMERYKA PÓŁNOCNA

Gospodarka leśna wykorzystuje dwa typy lasów. Tak zwane "lasy wschodnie" występujące między wybrzeżem Atlantyku a 95 południkiem dł. geogr. zach., gdzie pozyskuje się drewno twarde drzew liściastych, miękkie drzew szpilkowych, oraz "lasy zachodnie" dostarczające drewna drzew szpilkowych . Lasy zachodnie porastają pasma górski Kordylierów.

W lasach wschodnich wyróżnia się regiony leśne o różnym składzie gatunkowym drzew i różnej produktywności. Są to: północne lasy iglaste w rejonie Wielkich Jezior i w Nowej Anglii; północne lasy liściaste bukowo-klonowe z domieszką choiny kanadyjskiej – w Nowej Anglii i na południe od Wielkich Jezior; środkowoatlantyckie lasy dębowe pokrywające środkowe Apallachy; południowe lasy mieszane i sosnowe ciągnące się od Georgii po Luizjanę. Lasy wschodnie zajmują obecnie tylko ok. 10% ich pierwotnej powierzchni, ale jest to region, w którym nasadzenia przeważają nad wyrębami.

Lasy zachodnie występują w rozproszonych kompleksach porastających wysokie góry o większym stopniu wilgotności niż tereny nizinne. Jedna strefa lasów pokrywa Góry Nadbrzeżne wybrzeża Pacyfiku oraz Góry Kaskadowe i Sierra Navada, a druga występuje w Górach Skalistych. Wyróżnia się tam: lasy wysokich gór składające się ze świerków i jodeł, które rosną powyżej 2 500m n.p.m. w Górach skalistych i Kaskadowych; lasy gór Montany oraz stanów Waszyngton i Oregon składające się z tui, choiny i daglezji, a na wybrzeżu Pacyfiku także z sekwoi; lasy wewnętrznych pasm górskich są złożone z sosny i jodły.

Lasy pokrywają ok. 29% powierzchni kraju zajmując 286,8 mln ha (1992). Lasy produktywne na zwartym obszarze Stanów Zjednoczonych liczą ok. 214 mln ha. Z tego 49,7% przypada na drewno miękkie z drzew iglastych (daglezja, choina, sosna ponderosa i sosna z gatunku "Pinus rosinosa"), a 50,3% na drewno twarde drzew liściastych (dąb, orzesznik amerykański i klon – lasy wschodnie). Drewno pozyskuje się w 5 obszarach lasów produktywnych, które są okręgami gospodarki leśnej i przemysłu drzewnego.

Obszar wybrzeża pacyficznego ciągnie się od San Francisco do południowej Alaski. Najcenniejszym drzewem jest tam daglezja. Drzewa te dochodzą do 80 m wysokości i mają średnicę do 1,8 m. Innymi gatunkami są tu: tuja zachodnia, sekwoja, choina kanadyjska, świerk sitkajski, kilka gatunków jodły i sosny. Stąd pochodzi aż ok. 44% krajowej produkcji drewna.

Obszar Gór Skalistych dostarcza sosny ponderosa, daglezji, modrzewia, świerku Engelmanna. Lasy te stanowią ok. 23% areału krajowego, ale dostarczają 9% drewna. Obszar południowo-wschodni obejmuje stany nadatlantyckie i stany położone nad Zatoką Meksykańską. Najważniejsze gatunki to: sosna, dąb, orzesznik amerykański, ambrowiec i tulipanowiec. Lasy te zajmują ok. 31% krajowej powierzchni leśnej i dają ok. 36% krajowego drewna.

Obszar centralny obejmuje lasy liściaste południowych Apallachów oraz góry Ouachita i wyżyny Ozark. Główne gatunki to: dąb, orzesznik amerykański, tulipanowiesc, klon, buk, wiąz, jesion. Lasy te są głównym źródłem surowca dla przemysłu meblarskiego. Obszar północny ciągnie się od Minnesoty do Nowej Anglii. Eksploatuje się tam: sosnę wejmutkę, jodłę i świerk, dąb, klon, topolę i osikę. Obszar ten obejmuje ok. 30% lasów krajowych i daje ok. 11% produkcji drewna. W 1993 r. pozyskano ogółem 496 mln m drewna, co stanowiło 14,5% produkcji światowej i dawało Stanom Zjednoczonym pierwsze miejsce w świecie.

AMERYKA POŁUDNIOWA

Lasy zajmują w Ameryce Południowej 946 mld ha, połowę kontynentu. Największe tereny zalesione znajdują się w Brazylii. Największymi zwartymi obszarami leśnymi są puszcza amazońska, wybrzeże pacyficzne Kolumbii i Ekwadoru, w Międzyrzeczu w Argentynie. Obecne zasoby drewna szacuje się na 125 mln m.

Wiele gatunków drewna pochodzącego z lasów równikowych wykorzystywanych jest przez przemysł meblarski. Najcenniejsze to drewno mahoniowe, uzyskiwane z mahoniowca właściwego, barwy cynamonowej lub czerwonobrązowej. Mahoniowiec występuje jeszcze w lasach Brazylii, Wenezueli, Peru i Boliwii. Eksploatowane są także liczne gatunki drzew z rodziny motylkowatych, m.in. różane drzewo brazylijskie, zw. drzewem palisandrowym. W lasach Ameryki Południowej rośnie także drzewo balsa. Jego bardzo lekkie, a jednocześnie niezwykle trwałe i odporne na działanie wody drewno stosowane jest m.in. do wyrobu łodzi. W Brazylii, w regionie Chaco w Argentynie i w Paragwaju rośnie aspidosperma.

AUSTRALIA

Znaczenie leśnictwa w gospodarce Australii nie jest duże. Rocznie uzyskuje się w Australii ok. 15 mln m grubizny. Według danych z lat 90. Ogólny obszar lasów wynosił ok. 41 mln ha, co stanowiło zaledwie 17,1% ogólnego areału drzew i krzewów i 5,3% powierzchni kraju. Podstawowym i najbardziej charakterystycznym składnikiem australijskich lasów są drzewa eukaliptusowe (86% formacji leśnej). Występuje kilkaset ich różnych odmian, wśród których znajduje się drzewo krwiste, jarrah, kari, dostarczające twardego surowca, bardzo trudnego do przemysłowej obróbki.

Najlepsze pod względem użytkowym są drzewa – olbrzymy, o wysokości ponad 100 m i średnicy powyżej 10 m, porastają południowo-wschodnie stany oraz Tasmanię. W strefach stepowo - pustynnych o niewielkich opadach eukaliptusy są bardzo małe i tak skarłowaciałe jak większość drzew, zw. scrub. Pod względem zajmowanej powierzchni lasów wyróżniają się dwa stany: Nowa Południowa Walia z obszarem 14,7 mln ha (35% powierzchni lasów) i Queensland – 11,8 mln ha (28,9% powierzchni lasów). Pod względem udziału lasów w ogólnej powierzchni na pierwszym miejscu znajduje się Tasmania – 42%, Wiktoria – 22%. W stanie Queensland na lasy przypada niecałe 7% powierzchni, a w Australii Zachodniej 2,5% .W stanie Australia Południowa brak jest lasów.

Las jest naturalnym przykładem ekosystemu o złożonej, wielowarstwowej strukturze i dużej dynamice procesów w nim zachodzących. W strukturze pionowej lasu można wyróżnić cztery główne warstwy:
I - warstwa koron drzew - może być jednopiętrowa (lasy jednogatunkowe, jednowiekowe) lub wielopiętrowe (lasy mieszane, drzewa w różnym wieku);
II - warstwa krzewów i niskich drzew (podszyt);
III - warstwa ziół (krzewinki, trawy, byliny i rośliny jednoroczne);
IV - warstwa przyziemna (mchy, porosty)

Taka warstwowa struktura lasu pozwala roślinności maksymalnie wykorzystać przestrzeń życiową oraz światło. Najlepsze warunki świetlne mają drzewa z wyższej warstwy i one wywierają znaczący wpływ na skład gatunkowy lasu i na współzależności między występującymi w nich organizmami.

Największe i najważniejsze obszary lasów liściastych strefy umiarkowanej ciągną się pasem w poprzek Ameryki Północnej, Europy i Azji, a także na najdalej wysuniętych skrawkach kontynentów półkuli południowej. Występują one w okolicach, gdzie średnie opady deszczu wynoszą w ciągu roku od 75 do 150 cm. Niestety, obecnie ogromna większość naturalnych, pierwotnych lasów liściastych została wycięta i zastąpiona przez tereny rolnicze, a do naszych czasów przetrwały one w niewielu miejscach. Jednym z nich jest znajdujący się w Polsce Białowieski Park Narodowy. Jednym z pierwszych rodzajów lasów wycinanych przez człowieka i karczowanych były porastające niziny lasy lipowe. Obecnie lasy te w postaci naturalnej są spotykane niezmiernie rzadko.

W warunkach naturalnych o tym, jaki gatunek drzewa będzie rósł w danym miejscu, w zasadniczym stopniu decyduje rodzaj gleby. Na przykład na glebach gliniastych wyrastają dąbrowy, a na glebach kredowych buczyny. Różnice między tymi typami lasów liściastych są bardzo duże. Dąbrowy są bardzo świetliste, promienie słoneczne przenikają przez luki w koronach i docierają do dna lasów. W miejscach, gdzie są powalone stare dęby, rozwija się bujny podszyt, w którym można napotkać wiele gatunków motyki i innych owadów.

Ich larwy żerują na liściach, a ponieważ wciąż postępuje niszczenie starych dąbrów, również i liczebność owadów z każdym rokiem gwałtownie się zmniejsza, przynajmniej w tych częściach Europy, które są najgęściej zaludnione. W buczynach sytuacja jest odmienna, gdyż dostęp do światła jest bardziej utrudniony. Korony buków przepuszczają bardzo mało światła do niżej położonych części lasu, to też rośliny runa i podszytu mogą rozwijać się tylko w bardzo krótkim okresie początku wiosny, gdy liście buków są jeszcze małe.

Tajga, borealne lasy iglaste, nazwa lasu szpilkowego na obszarze Azji i Europy, charakterystycznego dla klimatu umiarkowanie chłodnego. Tajga zajmuje większość obszaru Syberii oraz znaczne obszary Niżu Wschodnioeuropejskiego i Półwyspu Fennoskandzkiego Na północy przechodzi stopniowo w lasotundrę i tundrę, na południu w lasy liściaste lub lasostepy (step). Tajga w zależności od położenia różni się nieco składem gatunkowym, w części europejskiej dominuje świerk zwyczajny, sosna zwyczajna i brzoza brodawkowa, dalej na wschód rośnie jodła syberyjska, świerk syberyjski, limba syberyjska, a następnie modrzew.

W runie występują borówki, wrzos, bażyna, a także liczne mchy i porosty. Tajgę zamieszkuje bogata fauna, ze szczególnie cennymi dla myśliwych zwierzętami futerkowymi. Należy do obszarów w niewielkim stopniu użytkowanych gospodarczo (myślistwo, rybołówstwo, pozysk drewna) oraz stosunkowo słabo przekształconych przez człowieka. Niekiedy nazwę tajga rozciąga się na lasy szpilkowe Ameryki Północnej, występujące w Kanadzie i na Alasce.

Tropikalne lasy deszczowe są jednym z najstarszych i najbogatszych w gatunki środowisk naturalnych naszej planety. Chociaż zajmują zaledwie 6% powierzchni Ziemi, są środowiskiem życia ponad połowy wszystkich gatunków roślin i zwierząt. Tworzą je głównie szerokolistne, wiecznie zielone drzewa, które rosną przez cały rok dlatego nie maja pierścieni przyrostów rocznych. Środowiska te występują w rejonach, gdzie temperatura jest wysoka, a roczne opady deszcze przekraczają 2000 mm. Rosną one w Ameryce Środkowej i Południowej, środkowej i zachodniej Afryce, na Madagaskarze, większości terenów południowo-wschodniej Azji, na wielu wyspach pacyficznych i w stanie Queensland Australii. Lasy deszczowe można podzielić na kilka typów.

Najbardziej rozpowszechnione i najbardziej zagrożone są nizinne lasy deszczowe. Innymi rodzajami są na przykład las mangrowy, który porasta nadbrzeżne słonowodne bagna, oraz lad deszczowy górski, zwany lasem mgłowym, gdyż często jest powity chmurami mgły. w lasach deszczowych żyje zadziwiająco dużo gatunków zwierząt, szczególnie bezkręgowców. Większość z nich nie żyje wśród runa, lecz w koronach drzew, gdzie pokarm występuje w największej obfitości. Ponadto wiele kręgowców prowadzi nocny tryb życia i dzień spędza w ukryciu. Innym powodem spotykania zwierząt w dolnych strefach czasu jest to, że zwierzęta tu występujące są maskująco ubarwione.

W przeciwieństwie do nich papugi, tukany i motyle, które przebywają wysoko, maja jaskrawe ubarwienie o wyrazistym rysunku. Wiele gatunków ssaków posiada dobrze rozwinięte i chwytne ogony, które spełniają funkcję piątej kończyny. Te cechy umożliwiają sprawne poruszanie się wśród gałęzi. wśród ssaków wilgotnych puszcz równikowych jest wiele gatunków małp. Należą do nich gibony, które zwisają na swych kończynach przednich, mogą z zaskakującą prędkością przemieszczać się między drzewami. Większe i cięższe ssaki naczelne, takie jak szympansy, goryle i orangutany, większość czasu spędzają na ziemi.

Innymi ssakami dolnych partii lasu są na przykład rzadkie, spokrewnione z żyrafami okapi, żerujące w strefie podszytu w lasach środkowej Afryki, oraz gryzonie takie jak aguti i paka z Ameryki Południowej. Amazońskie puszcze tropikalne wypełnione są różnymi gatunkami bajecznie kolorowych ptaków, o charakterystycznym skrzeczącym głosie, Znajdują się wśród nich okazy z długimi, kolorowymi dziobami Niektóre żyją samotnie, podczas gdy inne gnieżdżą się w wielkich koloniach na moczarach i biegach wodnych. Bujna roślinność zapewnia im syty pokarm. Znajduje się tutaj także wiele gatunków ptaków drapieżnych. I tak na przykład przepiękna Harpia koszącym lotem urozmaiconymi przedziwnymi figurami wykonywanymi w powietrzu rzuca się nagle na swoje lupy - leniwce, małpy i inne ssaki żyjące na drzewach.

Sawanna, biom roślinny typowy dla strefy pod- i międzyzwrotnikowej, o wybitnej porze suchej trwającej 2,5-10 miesięcy i niskich opadach 400-600 (900) mm rocznie, występujący przede wszystkim w Afryce, a także w Ameryce Południowej i Australii. Wtórnie rozprzestrzeniony w miejscu lasów suchych w wyniku ich degradacji spowodowanej wypasem lub corocznym wypalaniem. W runi sawanny przeważają okazałe trawy, bujnie rozwijające się i zakwitające w czasie deszczów, a wysychające w sezonie bezdeszczowym. Krajobraz sawanny urozmaicają rozrzucone pojedynczo lub w niewielkich grupkach kolczaste drzewa o parasolowatym pokroju, okresowo zrzucające liście (np. akacje Acacia, baobaby Adansonia, drzewiaste wilczomleczowate Euphorbiaceae, a także palmy Palmae). W porze suchej częstym zjawiskiem są pożary.