Czasownik - znaczenie, odmiana, aspekt

ZNACZENIE
Czasownik to część mowy. Nazywa czynności, np. (co robi?) biegnie, pisze, krzyczy, i stany, np. (co się z kimś, czymś dzieje?) rośnie, choruje, śpi.

ODMIANA
Odmiana czasownika nazywamy koniugacją.

Czasownik odmienia się przez:
a) osoby i liczby
liczba pojedyncza: 1 os. - ja piszę, 2 os. ty piszesz, 3 os. on/ona/ono pisze
liczba mnoga (1 os. My [piszemy], 2 os. Wy [piszecie], 3 os. Oni [piszą])

b) czasy
przeszły (pisałam)
teraźniejszy (piszę)
przyszły (będę pisać)

c) rodzaje
l.p: męski (pisałem), żeński (pisałam), nijaki (pisało)
l.mn.: męskoosobowy (pisali), niemęskoosobowy (pisały)

d) tryby
- orzekający (piszę)
- przypuszczający (napisałabym)
- rozkazujący (pisz)

e) strony
- czynna (pisze)
- bierna (jest pisane)
- zwrotna (tworzona przez dodanie zaimka zwrotnego 'się', np. myje się)

Formy osobowe czasownika wskazują wykonawcę czynności - osobę i liczbę, np.:
- idziemy - my (1.os. l. mn.)
- wyjdź - ty (2.os. l. poj.)
- zjadłaby - ona (3.os. l. poj.).

Formy nieosobowe czasownika nie wskazują wykonawcy czynności (osoby i liczby). Należą do nich m.in. bezokoliczniki, np. iść, zjeść, pisać oraz formy zakończone na -no, -to, np. przeczytano, zamknięto.

ASPEKT
Wszystkie czasowniki dzielimy na dokonane i niedokonane.

Czasowniki dokonane informują, że czynność została zakończona lub zostanie zakończona np. wyszedłem, przeczytam, napiszę.

Czasowniki niedokonane informują, że czynność był lub będzie wykonywana, ale nie informują o zakończeniu tej czynności, np. wychodziłem, czytam, będę pisał.