Przyczyny wybuchu I wojny światowej.

Na początku wieku XX przeciwieństwa pomiędzy wielkimi europejskimi mocarstwami coraz bardziej się nasilały i wiodły prostą drogą do wojny. W Europie było wiele punktów zapalnych i niebezpieczeństwo wojny stało się bliskie i bardzo realne. Było tylko jedno pytanie: gdzie padnie iskra w beczce prochu?, czyli gdzie nastąpi jej wybuch. Do wojny prowadziło wiele antagonizmów.



Na przełomie XIX i XX wieku w Europie istniały dwa ugrupowania polityczne: trójprzymierze (Austro-Węgry, Niemcy i Włochy) oraz blok francusko-rosyjski. Główną przyczyną powstania tych ugrupowań był konflikt francusko-niemiecki. Jego przyczyną było zakończenie wojny francusko-pruskiej (1870-71): postanowienia traktatu frankfurckiego i bardzo wysoka kontrybucja w złocie upokarzały godność narodową Francuzów. Niezadowolenie społeczeństwa francuskiego wzrosło w momencie powstania trójprzymierza skierowanego przeciw Francji i ekspansji Niemców do Maroko. Francja zaczęła więc szukać protektora. Stała się nim Rosja, państwo, które jako jedyne nie miało konfliktów z Francją. Rosja również czuła się zagrożona przez trójprzymierze. Powodem tego była aneksjonistyczna polityka prowadzona przez Austro-Węgry na Bałkanach. Francusko-rosyjskiego sojusz wojskowy ratyfikowano 27 grudnia 1893r.



Z początku Wielka Brytania chciała być krajem neutralnym. Wiele dzieliło ten kraj zarówno z Francją, Niemcami i Rosją. Później okazało się, że Wielka Brytania aby być mocarstwem potrzebuje poparcia innych krajów. Najpierw rozstrzygnięto spór z Francją. Efektem tego był traktat brytyjsko-francuski z 8 kwietnia 1904r o nazwie Entente cordinale. Układ okazał się korzystny dla Wielkiej Brytanii również dlatego, że zbliżył ją (poprzez traktat francusko-rosyjski) do Rosji, która granicząc od wschodu z niemcami odgrywała ważną rolę strategiczną.



W miarę rozwoju gospodarczego Niemcy zaczęły już bezpośrednio zagrażać interesom brytyjskim i francuskim na Dalekim i Bliskim Wschodzie, w Afryce i Europie. Kapitał niemiecki opanował większość rynków europejskich, zagrażając coraz bardziej handlowi zamorskiemu Wielkiej Brytanii. Agresywnej polityce Niemiec towarzyszyły również przyśpieszone zbrojenia lądowe i morskie. Realizacja niemieckiego programu zbrojeń morskich z 1900r. zagroziła panowaniu Brytyjczyków na morzach świata. Dlatego też Brytyjczycy rozpoczęli budowę wielkich okrętów typu "Dreadnought". W odpowiedzi niemcy również rozpoczęli budowę takich okrętów. Przyśpieszone zbrojenia niemieckie wywołały zaniepokojenie Brytyjczyków, bowiem wydatki zbrojeniowe i tak już bardzo obciążały budżet państwowy.



Bardzo istotny był również problem marokański. Niemcy zorientowali się, że układ francusko-brytyjski czyni w Maroku strefę wpływów francuskich. Niemcy postanowili za wszelką cenę zmienić to. Wilchelm II podczas swojej przejażdżce po Morzu Śródziemnym wylądował w Tangerze. Ogłosił tam przemówienie, w którym zagwarantował ze strony swojego kraju niepodległość Maroka. Takie posunięcie zaskoczyło rząd francuski i brytyjski. Francja znalazła się w trudnej sytuacji. Niemcy zarządały zwołanie konferencji międzynarodowej, która potwierdziłaby niepodległość Maroka. W styczniu 1906r w Algeciras w Hiszpanii odbyła się konferencja międzynarodowa. Według Niemców miała ona pozbawić Francję wpływów w Maroku. Stało się jednak inaczej. Wszyscy uczestnicy, z wyjątkiem Austro-Węgier poparli stanowisko Francji. Francja nie utraciła więc wpływów w Maroku. Kilka lat później znowu powstał kryzys marokański. Niemcy wykorzystując powstanie przeciwko sułtanowi i anarchię w tym kraju chcieli utworzyć bazę militarną na wybrzeżu Maroka. Grożąc wojną zarządały od Francji ustępst w Maroku lub rekompensaty terytorialnej w innych koloniach. W 1911 podpisana została umowa niemiecko-francuska, według której Niemcy zgodzili się na francuskie wpływy w Maroku, Francja zaś oddała im część francuskiego Konga o powierzchni 17500km. Umowa była niekorzystna dla Niemców, gdyż skrawek Konga zupełnie nie równoważył korzyści jakie mogłoby dać im Maroko.



Koleją sprawą był tzw. kocioł bałkański. Wzrost ruchu narodowo wyzwoleńczego u ludności słowiańskiej w krajach nad Bałkańskich poważnie osłabił panującą tam Turcję. Taką sytuację postanowiła wykorzystać Rosja, aby otworzyć dla swojej floty cieśniny czarnomorskie. Przy poparciu Rosji powstał Związek Bałkański (obejmujący Serbię, Bułgarię, Czarnogórę i Grecję). Zaraz potem państwa te zaatakowały Turcję. Pierwsza wojna bałkańska zadziwiła wszystkich. Wojna związku dotarły blisko Konstantynopola. Zmieniła się sytuacja w tym rejonie. Prawie cały obszar europejski Turcji został wyzwolony. Zaniepokoiło to państwa trójprzymierza. Austro-Węgry obawiały się rozprzestrzenienia się ruchu narodowowyzwoleńczego na ludy słowiańskie mieszkające wewnątrz kraju. Dla Niemiec osłabienie Turcji, z którą były związane, oznaczało cios przeciwko trójprzymierzu. Wśród państw Związku Bałkańskiego powstały poważne rozbierzności o podział zdobyczy terytorialnych. Mając poparcie Austro-Węgier Bułgaria rozpoczęła działania wojenne przeciwko Serbii i Grecji. Do wojny przyłączyła się również Rumunia i Turcja, która odzyskała część straconych ziem. Bułgaria została pokonana w ciągu kilku dni.



Wszystko to zaostrzyło i tak już napiętą sytuację międzynarodową w Europie. Niemcy postanowili zwiększyć stan armii z 63tys do 820 tys żołnierzy. Austro-Węgry również zwiększyły liczebność swych wojsk z 103 do 160 tys. Francja wprowadziła nową ustawę o służbie wojskowej, która zwiększała stan armii z 480 do 750 tys żołnierzy. Rosja rozpoczęła realizację planu, którego celem było utworzenie największej armii na świecie liczącej 2 miliony 700 tysięcy żołnierzy. Podobne kroki podjęła Wielka Brytania. Świat przygotowywał się do wojny.



Oficjalną przyczyną wybuchu pierwszej wojny światowej okazało się zamordowanie w Sarajewie w czerwcu 1914 roku następcy tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda wraz z jego żoną. Zamach został zorganizowany przez tajną organizację serbską. Austro-Węgry postanowiły wykorzystać ten moment do do rozprawienia się z Serbią. Wysłały więc ultimatum do rządu Serbii. Dokument specjalnie został tak napisany, aby Serbia na pewno go odrzuciła. Naruszał suwerenność i niepodległość tego kraju. Zaraz po odrzuceniu ultimatum rząd Austro-Węgier, 28 lipca 1914r. wypowiedział wojnę Serbii. Był to początek reakcji łańcuchowej, która dzięki wielu układom pomiędzy państwami, wciągnęła do wojny większość krajów Europy i świata.