Historia jabłka zaczęła się w raju…

Historia jabłka zaczęła się w raju… Co to właściwie jest jabłko? Biolog powie, ż e jabłko to owoc jabłoni, powstały z kwiatu. Jabłoń to rodzaj z rodziny różowatych; obejmuje ok. 25 gat. drzew i krzewów dziko rosnących w strefie klimatu umiarkowanego Azji, Europy i Ameryki Pn. Chemik powie, że jabłko to: witaminy, pektyny, kwasy jabłkowe, witaminy, fermony etc. Fizyk zaś powie, że to ciało fizyczna posiadające kolor, smak i zapach. Te wszystkie stwierdzenia są prawidłowe.

Historia jabłka zaczęła się w raju, ale wspólna historia jabłka i ludzi zaczęła się gdy zaczęto je hodować. Jabłka na ziemiach polskich zaczęto uprawiać z dziczek leśnych dosyć późno. Długosz przypisuje tę zasługę Cystersom; sprowadzeni w XII w. z Pforty niemieckiej do Lubinia pod opatem Florentym, przywieźli jabłka, zwane stąd depurty, później japurty. Inne jabłka, winniczki, pozornie łączyły się z winnymi, jednakże w XV i XVI w. istniała dla nich forma windlicz, windliczki, co by obcy początek wskazywało może z Vindelicium, tj. Augsburga). Jabłka nie były u nas w takiej cenie jak na południu, na Bałkanie, pod wpływem starożytnych (np. w obrzędach weselnych). Napój z jabłek, nazywany już około r. 1500 jabłecznikiem (gdy jabłczynką zupę z jabłek zwano, a jabłkówką- nalewkę na jabłkach), nie rozgościł się u nas, jak na zachodzie, por. u A. Morsztyna : "Piłeś jabłecznik przykry i grusznice, które ma Normand na miejscu macice (wina)". W USA jest region wyspecjalizowany w hodowli jabłek, nazywa się Yakima i stąd pochodzi większa część narodowej produkcji jabłek Stanów Zjednoczonych. Jest to obszar zajmujący czołowe miejsce także w światowej hodowli tych owoców.

To historia jabłka, a jabłko w historii. Nie było ani w historii polski, ani w historii świata szczególnych jabłek. Jabłko częste jest u nas w nazwach miejscowych; jabłkowity było też nazwą maści końskiej. Na uwagę zasługuje tylko jabłko królewskie. Insygnia królewskie były symbolem władzy, a także Boga. Król otrzymywał jabłko podczas koronacji. Jabłko w cudzoziemskim obrzędzie koronacyjnym, obok berła, pojawia się i u nas przy koronacji : arcybiskup dawał królowi berło do prawej, jabłko do lewej ręki, jako symbol władzy. Lustracja skarbca koronnego na Wawelu z r. 1730 wymieniła pięć jabłek królewskich, trzy szczerozłote, dwa srebrne pozłacane; na jednym była sfera świata wyrysowana a krzyżyk na wierzchu z pereł i dwóch rubinków; cztery perły na sztyftach złotych.

Jabłko jest symbolem: grzechu pierworodnego ziemi, wieczności, całości, życia, pokusy, zdrowia, mądrości, wiedzy miłości, radości, płodności ale także niebezpieczeństwa i oszustwa. Kiedy wzięła je Afrodyta rozpoczęła się wojna, gdy Ewa podała je Adamowi rozpoczął się upadek człowieka i pierwsi rodzice zostali zmuszeni do opuszczenia raju. Na „pamiątkę” tego wydarzenia chrząstkę widoczną na szyi mężczyzny nazywamy jabłkiem Adama. W wielu przekazach, legendach, baśniach na całym świecie pojawia się jabłko, które odmienia losy historii danego ludu. Czasem niesie ze sobą nadzieję - jako symbol nieśmiertelności jabłkowy sad jest miejscem spoczynku bohaterów, władców, itp., którzy śpiąc oczekują momentu powrotu, gdy to ich ukochany naród będzie w potrzebie. Innym razem - jak przypadku wojny trojańskiej, rzucone między boginie z napisem "dla najpiękniejszej" - staje się jabłko "kością niezgody" i początkiem działań wojennych. W mitologii pojawia się także jabłko jako symbol dostatku, wszelkiego dobra, są to „złote jabłka”. To je, pilnie strzeżone, miał przynieść Herakles. Przez chciwość i chęć stania się posiadaczką tak cennej rzeczy jaką były złote jabłka Atlanta przegrywa pojedynek z Hippomenesem. Symbol jabłka pojawia się także w bajkach. Jabłka często w religijnej ikonografii jest symbolem kobiecej piersi i tym samym opieki matczynej. Tym ciekawiej wygląda więc ten fragment historii o Śnieżce, kiedy je ona wraz z Macochą te same jabłko. Macocha podzieliła jabłko na dwie części - białą i czerwoną. Tą czerwoną podała swojej pasierbicy, a ta zjadła ją i upadła na ziemię - ten który mógł ją potem uratować to był książę. Tutaj jabłko staje się symbolem zdrady, kłamstwa i oszustwa. Jabłko w innych baśniach, kiedy to jest przekazywane przez Matkę Głupiemu Jasiowi oznacza ciągłe utrzymywanie więzi pomiędzy matką i synem, a przez to mówi nam o niedojrzałości i dziecinności bohatera. W innych baśniach może być ono symbolem pragnienia i wiedzy. Kiedy bohater decyduje się ukraść je z sadu albo wręcz przeciwnie kiedy jest on strażnikiem ogrodu to oznacza to albo poszukiwanie wiedzy, albo nieumiejętność jej zachowania. Jabłko może także być symbolem zarówno niebezpieczeństwa jak i odwagi. Gdy Wilchelm Tell strzela do jabłka na głowie swojego syna możemy dostrzec odwagę ojca i strach dziecka, a jabłko to jakby tylko rekwizyt nie będący ważnym, nie mający znaczenia.

Jabłka jako pospolite, znane owoce, nie są bohaterami obrazów, utworów muzycznych. Występuje za to często w przyśpiewkach ludowych, ten owoc jest nieodłącznym elementem polskiego folkloru. W rzeźbie jabłko wyjątkowo rzadko pojawia się jako najważniejszy element figury, ale często występuje jako detal w postaci lub kompozycji. Jest ono np. pokazywane w rzeźbach madonn z XV w. („Madonna z dzieciątkiem”, „Madonna z Króżlowej”) lub tak jak w rzeźbie pt. „Herakles Franese” gdzie przedstawiony jest Herakles po zdobyciu złotych jabłek.
Jest też kilka „przełomowych” jabłek w historii nauki. Jest to np. jabłko Newtona dzięki któremu odkrył prawo powszechnego ciążenia, albo jabłko Demokryta które przyczyniło się do sformułowania teorii atomowej.

Luksus zjedzenia jabłka na orbicie okołoziemskiej to bagatela 25 tysięcy dolarów. Za dostarczenie tam kilograma czegokolwiek trzeba zapłacić aż 140 tysięcy dolarów. Licząc średnio wagę jabłka na około 17 dag otrzymujemy cenę orbitalnego jabłka. Nie wszyscy będą mogli sobie pozwolić na ten zbytek, ale i tak jabłka warto jeść, nawet te ziemskie.