Faraon i dynastie faraonow

OKRES WCZESNODYNASTYCZNY I STARE PANSTWO
OKRES WCZESNODYNASTYCZNY
I Dynastia
MENES - panowal 62 lata; zginal uniesiony przez hipopotama. Wedlug Herodota zalozyl miasto Memfis: Manethon nic nie wspomina o zalozeniu Memfis przez Menesa, ale podaje, ze zbudowal tam palac jego nastepca. Miasto to mialo sluzyc glównie celom strategicznym, mialo byc bastionem ochronnym przeciwko napadom z Pólnocy. Stalo sie tez stolica Egiptu, polozona na granicy dwóch, do niedawna niezaleznych od siebie, królestw.
WYPRAWY:
na Pustynie Wschodnia (imie króla na skale w Wadi el-Kasz), byc moze w celu ujarzmienia jakiegos plemienia koczowniczego.

HORUS AHA "Walczacy" - wladca bardzo aktywny militarnie.
WYPRAWY:
prowadzil wojny z Nubijczykami (hebanowa plakietka z Abydos); mogl on byc wladca, ktory przeusnal granice Egiptu az po I katarakte.
prowadzil wojny rowniez z Libijczykami (inne plakietki). Wszystko to na pewno w celu poszerzenia granic i wplywów Egiptu.
Poslubil ksiezniczke Neithhotep i wybudowal, ku przestrodze, swiatynie bogini Neith w Sais.

DZER ITI - panowal wg Manethona 31-39 lat.
W okolo polowie swego panowania podbil kraj Seczet (Pólwysep Synaj; pózniej tym mianem nazywano Azje Zachodnia).
WYPRAWY:
dzialal w Nubii, o czym swiadczy ryta w skale scena batalistyczna w Wadi Halfa. Mozna mniemac, ze armia tego wladcy doszla az do II katarakty.
walczyl tez z Libijczykami.

DZET ITA - Wedlug Manethona za panowania tego wladcy Egipt nawiedzila kleska glodu. Wydaje sie, ze kontynuowal on polityke swych poprzedników.
WYPRAWY:
pokojowa ekspedycja na wybrzeze Morza Czerwonego (imie króla na skale w Wadi Mijah, okolo 20 km na wschód od Edfu).

MERNEITH - byc moze zona Dzeta i matka Dena; mogla byc regentka.

DEN UDIMU - wedlug Manethona panowal 20 lat.
WYPRAWY:
przeciwko Azjatom, koczownikom z Synaju (plakietka z kosci sloniowej z Abydos).
Dolaczenie dwóch nowych tytulów: shmty ("dwie Potezne") i niswt-bity ("ten, który nalezy do trzciny i pszczoly"-czyli "wladca Górnego i Dolnego Egiptu").

ANDZIB - wedlug Kanonu Turynskiego panowal 74 lata (?), wedlug Manethona 26 lat.
Jednak bardzo ubogi grób tego wladcy i brak danych na temat jego panowania wskazuja na to, ze mógl on panowac o wiele krócej.

SEMERCHET - wedlug Kanonu Turynskiego panowal 72 lata (?), wedlug Manethona 18 lat. Wedlug innych zródel panowal tylko 8 lat i kilka miesiecy. Wiadomo, ze wladca ten obchodzil heb sed (fragmenty naczyn z Abydos). Przez swego nastepce uznany za uzurpatora.

HORUS KAA - wedlug Kanonu Turynskiego panowal 63 lata, wedlug Manethona 26 lat, a zgodnie z Kamieniem z Palermo okolo 33 lat.
Nic o nim nie wiadomo, oprócz tego, ze obchodzil swieto sed dwukrotnie. Swego poprzednika uznawal za uzurpatora, gdyz kazal niszczyc jego imiona; imiona Andziba pozostawil nietkniete.

II Dynastia
HETEPSECHEMUI - znany tez jako Hotep lub Bedzau wedlug Kanonu Turynskiego panowal 95 lat (?). Podobno zginal w wyniku zamachu przeprowadzonego przez wlasnego brata.

RENEB NEBRE - znany tez jako Kakau; imie tego wladcy znamu dzieki pieczeciom znalezionym w Sakkara i steli pochodzacej z Abydos.

NINECZER - wg KanonuTurynskiego panowal 95 lat (?). Kamien z Palermo mówi jedynie o licznych swietach religijnych za panowania tego wladcy.

UNEG (Weneg) - W Sakkara znaleziono jedno naczynie z imieniem tego wladcy.

SENED (Senedz) - wg Kanonu Turynskiego panowal 54 lata (?). Z braku dostatecznych dowodów mozna sadzic, iz jest to liczba bardzo zawyzona; w Gizie znaleziono tylko jedno naczynie z imieniem tego wladcy.

PERIBSEN - wladca ten od razu przyjal imie setowe; prawdopodobnie wcale nie pochodzil z Hierakonpolis, tylko z rodu ombijskiego, gdzie czczono Seta (wg Edwards’a). Wstapieniu na tron tego wladcy towarzyszyly jakies rozruchy o niewiadomym podlozu.

HORUS CHASECHEM - wladca bardzo aktywny militarnie.
WYPRAWY:
przeciw Nubijczykom (reliefy i inskrypcje na kamiennych naczyniach komemoratywnych.
wyprawy pacyfikacyjne na Pólnoc (inskrypcje na bazach posagów wladcy).

CHASECHEMUI - wg Kanonu Turynskiego panowal 27 lat, 2 miesiace i 1 dzien. Uwazany za zjednoczyciela kraju po okresie panowania Peribsena (?).
WYPRAWY:
pokonanie zbuntowanych nomów Pólnocy i poprzez malzenstwo z pólnocnoegipska ksiezniczka ugruntowanie wladzy nad calym terytorium. Podobno wladca ten byl bardzo silnie zwiazany z pierwszym królem III dynastii, Dzeserem. Mógl byc jego ojcem. Chasechemui zostal pochowany na nekropoli w Umm el-Qaab.


STARE PANSTWO
III Dynastia


NECHEREFOS - wg Manethona pierwszy wladca III dynastii.

DZESER NECZERICHET - wg Kanonu Turynskiego panowal 19 lat i jeden miesiac. Jest on powszechnie uznawany za pierwszego króla III dynastii. Mógl byc synem lub bratem Chasechemui.
Budowal: w Sakkara kompleks grobowy otoczony murem. Na poczatku panowania rezydowal w Abydos, potem przeniósl sie w okolice Memfis.
WYPRAWY:
kilka wypraw na Synaj (grafiti w Wadi el-Maghara).
wyprawa do Nubii (tereny pózniejszego Dodekaschoinos, miedzy Asuanem a Takompso "wedlug tzw. Steli Glodu z wyspy Sehel" okresla ptolemejski).

SANACHT NEBKA (Pan Ka) - Kanon Turynski podaje 19 lat panowania. Byc moze byl to starszy brat Dzesera i panowal przed nim. Przypuszcza sie, ze jego grób znajduje sie w Sakkara (byc moze jest to mastaba inicjalna piramidy schodkowej). Nic wiecej nie wiemy o tym wladcy.

HORUS SECHEMCHET - znany tez jako Dzeser Teti; wg Kanonu Turynskiego panowal 6 lat. Wzniósl tzw. "niedokonczona piramide" w Sakkara.
WYPRAWY:
Jego imie widnieje na skale w Wadi Maghara.

HORUS CHABA - znany tez jako Neferkare lub Nebkare; wg Kanonu Turynskiego panowal 6 lat. Miejsce pochówku: Zawijet el-Arjan, na poludnie od Gizy.

HUNI - wg Kanonu Turynskiego panowal 24 lata.
Budowal: fortyfikacje na Elefantynie. Byc moze piramida w Medum, przypisywana jego synowi Snofru, byla miejscem jego pochówku. Jego zona, a matka Snofru, byla Meresanch I.
IV Dynastia
SNOFRU (Horus Neb Maat) - wg Kanonu Turynskiego panowal 24 lata. Syn Huni i Meresanch. Ojciec Cheopsa. Budowal: piramidy w Medum (1) i Dahszur (2). Wzmianki na Kamieniu z Palermo mówia, ze kazdego roku wznoszono nowa budowle, czy byla to swiatynia, czy tez forteca.
WYPRAWY:
Zorganizowal wyprawe morska po cedry do Libanu
Wyprawa na Synaj do kamieniolomów turkusu (3 grafita w Wadi Maghara)
Wyprawy wojenne do Nubii (okolo 1 000 jenców)
Wyprawy wojenne do Libii (okolo 11 000 jenców i 13 000 sztuk bydla)
Mimo trzech piramid wybudowanych przez tego wladce nie znamy miejsca jego pochówku.

CHEOPS (Chufu) - wg Kanonu Turynskiego panowal 23 lata; syn Snofru i Hetepheres, ojciec Chafre (Chefrena) i Dzedefre. Budowal: Wielka Piramida w Gizie. Eksploatowal równiez kamieniolomy diorytu na Pustyni Nubijskiej (na pln.-zach. od Abu Simbel).
WYPRAWY:
Wyprawy na Synaj (imiona tego wladcy wyryte na skalach na Synaju) kopalnie miedzi i turkusów.

DZEDEFRE (Reddzedef) - wg Kanonu Turynskiego panowal 8 lat; syn Chufu, brat Chafre. Uwazany za uzurpatora, który mialby zabic swego brata Kauaba (Kewaba). Potem stracono go z tronu.
Budowal: piramida i swiatynia grobowa w Zawijet el-Arjan/Abu Roasz.

CHAFRE (Chefren) - syn Chufu; mial panowac podobno 56 lat. Wg Manethona byl bratem Chufu.
Budowal: druga co do wielkosci piramida w Gizie i kompleks grobowy (ze swiatynia grobowa), strzezony przez sfinksa. Nic nie wiemy o dzialalnosci politycznej tego wladcy.

BICHERIS - przez niektórych badaczy umieszczany jest miedzy Chafre a Menkaure.

MENKAURE (Mykerinos) - wg Kanonu Turynskiego panowal 18 (lub 28) lat. Syn Chafre. Budowniczy trzeciej co do wielkosci piramidy w Gizie.

SZEPSESKAF (Horus Szepseschet) - wg Kanonu turynskiego panowal 4 lata. Kamien z Palermo mówi o swietach religijnych urzadzanych za panowania tego wladcy. Jego grobowiec znajduje sie w Sakkara i nosi nazwe Mastaby el-Faraun.
V Dynastia
Wstapienie na tron V dynastii bylo bez watpienia dzielem kleru heliopolitanskiego. Jedno z opowiadan na Papirusie Westcar podaje, ze pierwsi trzej wladcy mieli by byc synami samego boga Re. Wnioski moga byc nastepujace:
- Zmiana dynastii byla dzielem kaplanów z Heliopolis
- Nowi wladcy nie pochodzili z rodu królewskiego
Zródla potwierdzaja jedynie pierwszy wniosek; natomiast co do drugiego, to prawda historyczna moze byc zupelnie inna. Prawdopodobnie pierwsi dwaj wladcy V dynastii byli synami Szepseskafa i Chentkaus "córki Menkaure. Inni egiptolodzy twierdza, ze Chentkaus byla zona Userkafa i matka Sahure i Neferirkare; a wiec matka Userkafa byla Neferhetepes, a ojcem Szepseskaf" tak wiec Userkaf i Sahure byli prawowitymi wladcami. Byc moze Szepseskaf nabyl praw do tronu poslubiajac córke Menkaure.

USERKAF - wg Kanonu Turynskiego panowal 7 lat. Byl ojcem swych nastepców, Sahure i Neferirkare. Inni sadza, ze nie wywodzil sie z rodu królewskiego i ze to on, a nie Szepseskaf, poslubil córke Menkaure, Chentkaus, i tym samym nabyl prawa do tronu. Swój ród wyprowadzal od samego boga Re, wprowadzajac do protokolu królewskiego tytul s’Re, "syn Re".

SAHURE - Kanon Turynski podaje 12 lat panowania. Syn Chentkaus i, prawdopodobnie, zalozyciela dynastii Userkare (Userkafa).
Budowal: kompleks grobowy z piramida w Abusir.
WYPRAWY:
Prowadzil wyprawy handlowe do Puntu i Palestyny.
Organizowal wyprawy wojskowe do Libii.

NEFERIRKARE KAKAI - brat Sahure. Syn Chentkaus i Userkafa.
Budowal: piramida w Abusir.

SZEPSESKARE - Kanon Turynski podaje 7 lat panowania.
Miejsce pochówku: prawdopodobnie w Abusir.

NEFEREFRE - syn faraona Neferirkare i królowej Chentkaus II; brat Niuserre.
Miejsce pochówku: piramida w Abusir.

NIUSERRE INI - INI Kanon Turynski podaje ponad 10 lat panowania; syn Neferirkare i Chentkaus II; brat Neferefre.
Budowal: wzniósl wspaniala swiatynie solarna w Abu Ghurab.
WYPRAWY:
Kampanie wojenne do Libii i Azji.
Miejsce pochówku: piramida w Abusir; równiez tam pochowano zone tego wladcy, królowa Reput-Nebu.

MENKAUHOR - Kanon Turynski podaje 8 lat panowania.
Miejsce pochówku: piramida w Dahszur.

DZEDKARE ISESI - Kanon Turynski podaje 28 lat panowania.
WYPRAWY:
Do Wadi Maghara na Synaju i do Wadi Halfa.
Synem i nastepca wladcy byl ksiaze o imieniu Remkui, lecz zmarl zanim zdazyl objac wladze.

UNIS (Wenis) - Kanon Turynski podaje 30 lat panowania. Mial dwie zony: królowa Nebet (matke ksiecia Unisanch) i królowa Chenut, prawdopodobnie matke ksiezniczki Iput, która potem zostala zona pierwszego faraona VI dynastii, Teti I.
WYPRAWY:
Byc moze wladca ten udal sie na Elefantyne, gdzie znaleziono wyryta na skale scene swiadczaca o tym.
Miejsce pochówku: pld.-zach. Sakkara (w jego grobowcu po raz pierwszy znaleziono teksty religijne, zwane Tekstami Piramid).
VI Dynastia
TETI I - wg Manethona panowal okolo 30 lat (najpózniejsza data to 6 rok spisu). Byl zwiazany z Unisem, gdyz poslubil jego córke, ksiezniczke Iput; byc moze wlasnie dlatego Unis wyznaczyl go swym nastepca.
Budowal: kompleks grobowy w Sakkara; jego piramida znajduje sie na pólnoc od piramid Userkafa i Neczericheta. W poblizu znajduja sie dwie inne, mniejsze piramidy, nalezace do Iput i Ituit, zon Teti I.
Niedaleko jest tez nekropola dostojników Starego Panstwa; sa tam groby m.in. dostojnika Merenre i Kajgemeni (Kagemni), moze autora "Nauk". Kontynuowal on tradycje swego poprzednika w zakresie zdobienia grobowca tekstami religijnymi.
WYPRAWY:
Slady kultu bogini Hathor w Dendera (sistra dedykowane bogini przez króla)
Zabytki z jego imieniem w Byblos
Wedlug Manethona Teti I zostal zamordowany przez straz przyboczna: Kanon Turynski i Lista z Abydos umieszczaja miedzy Teti I a Pepi I uzurpatora, czlowieka o imieniu Userkare. Mialby on odchodzic od tradycji VI dynastii i nawiazywac naturalnie do tradycji V dynastii. Wedlug Helck’a mial on doprowadzic do smierci Teti I.

PEPI I - wedlug Manethona panowal 52 lata, a wedlug Kanonu Turynskiego 20 lat; znajdowane inskrypcje siegaja 25 roku spisu; syn Teti I i Iput.
Jego malzonki nie pochodzily z rodu królewskiego. Król ten podkreslal przywiazanie do górnoegipskich bóstw, tj. Hathor z Dendera. Mógl on panowac razem z Userkafem, tzn Userkaf panoszyl sie na Pólnocy w Memfis, a Pepi I panuje na Poludniu. W pewnym momencie nastepuje drastyczna zmiana:
Pepi I zmienia imie horusowe z Nefersakor na Meritawi; byc moze oznaczalo to zjednoczenie obu krajów, lecz moglo sie równiez wiazac ze swietem sed.

CHUJ - czlowiek z Abydos - ozenil sie z dwiema córkami Pepi I. Nosily one to samo imie: Anchesmedire. Imie to nawiazuje do imienia tronowego króla:Merire. Pierwszy spisek haremowy zorganizowala jedna z jego malzonek, lecz zostal on wykryty i wytoczono proces.
Budowal: Bubastis, Abydos, Dendera, Elefantyna, Koptos, Armant, Heliopolis, Edfu, Hierakonpolis
Byc moze czesc tej dzialalnosci budowlanej zwiazana byla ze swietem sed. Dowodem na ta hipoteze sa tabliczki fajansowe znalezione na Elefantynie i w Abydos, na których sa wzmianki o tym swiecie.
WYPRAWY:
Do Hatnub i Wadi Hammamat w celu sprowadzenia surowców w zwiazku ze swietem sed.
Kampanie do Nubii (byc moze w celu rekrutacji)
Piec akcji przeciwko Beduinom w Azji
Wyprawy na Synaj i do Dolnej Nubii (grafita, nie mozna nic powiedziec o charakterze tych wypraw)
Wyprawy do Puntu i Byblos, zaswiadczone przez inskrypcje znalezione na Elefantynie.

MERENRE - znany tez jako Antiensaf wg Kanonu Turynskiego panowal 6 lat, wg Manethona 7 lat.
WYPRAWY:
Polityka tego faraona ukierunkowana byla na Nubie w 5 roku panowania poprowadzil on ekspedycje karna do Nubii.
Zorganizowano tez wyprawe do kamieniolomów granitu w Ib Hab (I i II katarakta) sprawozdanie Uni, który kierowal ta wyprawa.
Na polecenie faraona Uni nadzorowal tez kopanie kanalów w Górnym Egipcie, jak równiez budowe statków. Sytuacja wewnetrzna kraju byla dosc stabilna. Grobowiec Merenre znajduje sie w poludniowej Sakkarze, w poblizu piramidy Pepi I. W komorze grobowej znajdowala sie mumia, która niestety zaginela.

PEPI II - wg Manethona panowal 94 lata, wg Kanonu Turynskiego 90 lat, wg spisu 32 lata. Syn Merenre. Wstapil na tron jako 6-letni chlopiec, wiec byc moze rzady regenckie sprawowala jego matka, Admensire. Na poczatku panowania Harchuf przywiózl mlodemu wladcy karla prosto z Nubii. Faraon ten dwukrotnie obchodzil swieto sed.
WYPRAWY:
Do Hatnub i na Synaj (zwiazane z obchodami heb sed)
Cztery wyprawy do kraju Jam
Kampania karna do Hekaibem
Slady obecnosci tego faraona w Byblos; byla to aktywnosc sprowokowana tamtejszymi buntami
Przynajmniej jedna wyprawa do Azji przeciw Beduinom
Za panowania Pepi II oprócz wezyrów w kraju, powolano tez wezyrów na prowincji. Takie przenoszenie wladzy ze stolicy na osrodki prowincjonalne, jak równiez mianowanie tylu wezyrów, spowodowalo bardzo duze oslabienie wladzy królewskiej. Wczesniej nomarchowie byli wybierani sposród czlonków rodziny królewskiej, natomiast za Pepi II pochodzili oni z prowincji lub z nizszych stanów spoleczenstwa.
Z czasem rzady nomarchów staly sie dziedziczne. Dziedziczny stal sie równiez urzad Zarzadcy Poludnia.
Nastepca Pepi II byl Merenre Antiensaf. Panowal on bardzo krótko, bo tylko 1 rok. Byl on synem Pepi II i Neit. Znamy go z Dekretu Posmiertnego Antimesnene i Neit. Prawdopodobnie nie byl on w stanie ogarnac ogromu wladzy i balaganu, jaki pozostawil po sobie jego ojciec. Wedlug Manethona ostatnia osoba zasiadjaca na tronie Egiptu w tym okresie byla Nitokris (Neitikenet). Nie znamy jej ze wspólczesnych jej zabytków. Byc moze byla zwiazana z poprzednimi wladcami.