„Powrót posła” J.U. Niemcewicza przykładem realizacji idei programu reform oświeceniowych.

J. Ursyn Niemcewicz – poseł na Sejm Czteroletni, należał do stronnictwa politycznego. Popierał dążenie obozu reform, zwalczał z trybuny sejmowej poglądy konserwatystów i przeciwników reform. W swojej komedii „Powrót posła” pragnął ośmieszyć zacofana szlachtę, zaagitować na rzecz reform – widzów i przekonać ich tym, że interes osobisty powinien ustępować dobru Rzeczpospolitej.
Utwór powstał w dobie działań Sejmu Czteroletniego, na których postępowi posłowie walczyli o reformy w kraju. Akcja komedii rozgrywa się w 1790r na wsi w środowisku szlachty średniozamożnej. Treść komedii podporządkowana jest ideologii reformatorskiej. Poznajemy dwa stronnictwa polityczne. Pierwsze- to Podkomorzy, Podkomorzyna, Dobrójscy, ich syn Walery (poseł na sejm) i Teresa ( córka starosty Gadulskiego). Wszyscy mówią poprawnym językiem, o co walczyła literatura stanisławowska. To oni są za przeprowadzeniem reform w Polsce.
Proponują:
- liberum veto
- sukcesje tronu
- przymierze z Prusami przeciwko Rosji
- układ polityczny pomiędzy szlachtą , a chłopstwem

Obozem wsteczników i egoistów autor pogardza. Jest to Starosta i Starościna oraz fircyk Szarmantcki. Są to kosmopolici, ludzie zapatrzeni w obcą modę. Szarmantcki to „łowca posagów” , czyha na Teresę.
Gadulskiego nie można przekonać, chce wydać swoja córkę za fircyka, dopiero bodziec finansowy (Walery rezygnuje posagu) rozwiązuje sprawę. Swoje gospodarstwo Walery i Teresa rozpoczynają od uwłaszczenia chłopów.

Utwór dotyczy programu reform, bo:
-ukazuje sprawy nurtujące ówczesne społeczeństwo
-szkicuje program reform
-ukazuje niebezpieczne postawy polityczne