Przebieg powstania styczniwego + ziemia sandomierska :)

Powstanie styczniowe jest to powstanie narodowe przeciw Rosji, trwające od 22 I 1863 r do wiosny 1864 r. i obejmujące swym zasięgiem Królestwo Polskie, Litwę i Białoruś Białoruś w mniejszym stopniu Ukrainę. Spowodowane przez nasilający się rosyjski ucisk narodowy. Przewaga Rosyjska była bardzo wyraźna, w związkuz tym Polacy przyjęli taktykę wojny partyzanckiej, nękając przeciwnika niespodziewanymi atakami, nie podejmując otwartej walki. 25 stycznia1963 roku na stanowisko dyrektora powstania mianowano Ludwika Mirosławskiego, jednak z powodu jego nie obecności w kraju funkcję tą pełnił Stefan Bobrowisk. Rząd Narodowy nie widział możliwości opanowania Warszawy w pierwszych dniach walki, dlatego też postanowiono że siły powstańcze uderzą na Płock, gdzie ujawni się skład rządu i rozpocznie działanie otwarta administracja. Plan ten nie powiódł się głównie ze względu na strukturę jednostek powstańczych oraz ogromną przewagę Rosjan. Mimo bohaterskich wysiłków powstańców nie udało się ani odnieść znacznych sukcesów militarnych, ani zgrupować większych jednostek tylko jednym regionie. Odziały składające się ze słabo wyszkolonych i uzbrojonych ludzi, prowadziły działania starając się przedewszystkie uniknąć większych bitew z Rosjanami. Większe bitwy stoczyły oddziały A. Kurowskiego (17 II 1863 pod Miechowem ), M Langiewicza (24 II pod Małogoszczą oraz 17-18 III 1863 pod Chrobrzem i Grochowiskiem), M. Heidenreicha ( 8 VIII 1863 pod Żyrzynem), K. Kality (17 I 1864 pod Lubienią i Iłżą) Ogółem przez szeregi oddziałów polskich w całym okresie powstania przeszło ponad 200 tys. Ochotników. Stoczono ok.. 1200 potyczek. Największe nasilenie powstanie styczniowe osiągnęło latem 1863, gdy przewagę w władzach centralnych uzyskali „biali” i po przejęciu dyktatury powstania przez M. Langiewicza (10-19 marca, po krótkim okresie dyktatury L. Mirosławskiego). M. Langiewicz działał w Małopolscy, stał na czele większego oddziału i odnosił pojedyncze sukcesy. Wkrótce jego odziały zostały rozbite, Langiewicz musiał go podzielić na kilka mniejszych i rozproszyć, a sam przeszedł granicę Austrii gdzie został internowany. „Biali” duże nadzieje wiązali z ewentualną interwencją mocarstw zachodnich. Jednak Francja Anglia i Austria ograniczyły się jedynie do przesłania Rosjanom not dyplomatycznych żądających zapewnienia Królestwu autonomii. Noty te zostały odrzucone przez rząd carski, który zdawał sobie sprawę z nieskuteczności takich protestów. Żadne z tych państw nie zamierzało faktycznie wystąpić zbrojenie w obronie interesów Polski. Nie mogąc zlikwidować partyzantki polskiej, władze rosyjskie podjęły akcje pacyfikacyjne oparte na stosowaniu terroru i zasad odpowiedzialności zbiorowej. Z okrucieństwa zasłynął nowy gubernator Litwy M.N. Murawiow, którego nazwano Wieszatielem. Mnożyły się publiczne egzekucje, kontrybucje, konfiskaty majątków i masowe zsyłki na Sybir.

Jesienią 1863 powstanie osłabło. Próbował je ratować sprawujący od 17 X 1863 władzę dyktatorską Romuald Traugutt, był dowódcą oddziału na Polesiu i wysłannikiem białych do Paryża. Wiele razy wykazywał duże zdolności organizacyjne oraz posiadał doświadczenie wojenne, rozwagę oraz silną wolę. Natychmiast przystąpił do przebudowy sił wojsk powstańczych. Oddziałom nadał regularną organizację, wojskową tworząc 5 korpusów, których dowódcą podlegało wszystko na ich terenie. Wolne odziały utraciły swoją nie zależność, stając się częściami składowymi pułków lub dywizji. Traugutt postanowił też odłożyć powołanie pospolitego ruszenia na wiosnę z powodu zbliżającej się zimy. Nakazał też bezwzględne przestrzeganie dekretu o uwłaszczeniu chłopów. Szukał pomocy w innych państwach europejskich, miedzy innymi na Węgrzech. Jednak na wiosnę 1864 walki prawie zupełnie wygasły. Jedynie w okolicach Sandomierza i Kielc utrzymywały się odziały generała Józefa Hauke-Bosaka. Zorganizował on wystarczające siły, aby wykonać chociaż część planów Trauguta. Odniósł 24 listopada zwycięstwo pod Opatowem. Ale już 16 grudnia poniósł klęskę pod Bodzechowem. Siły te walczyły dalej ze zmiennym szczęściem, aż do 21 lutego gdzie po krwawym szturmie Opatowa i po odniesieniu dużych strat musiały się wycofać. W odwrocie zostały osaczone i rozbite. Generał Hauke-Bosak przedłużył jeszcze walkę w tym rejonie do kwietnia 1864 roku. Najdłużej bo aż do jesieni 1864 walczyły odziały chłopskie S. Brzóski na Podlasiu 5 VIII 1864 Traugutt, którego ujęli Rosjanie, został stracony wraz z 4-ma członkami Rządu Narodowego.

Do grudnia 1864 utrzymał się ostatni naczelnik Warszawy, A. Waszkowski ale i on ujęty przez policję został stracony w lutym 1865. Powstanie styczniowe było najdłużej trwającym powstaniem polskim, wspomagane przez Polaków ze wszystkich zaborów. Emigrację a także przedstawicieli innych narodów, M.in. :Rosjan (A.D. Trusow), Ukraińców ( Ukraińców. Potebnia), Wlcohów Francuzów, Niemców, Słowaków. Czołowymi dowódcami byli: M. Borelowski, D. Czchowski, J. Hauke-Bosak, A. Kurowski, M. Langiewicz, Z. Sierakowski, W. Wróblewski. Według szacunków w powstaniu styczniowym zginęło ok.. 30 tys. powstańców ok. 38 tys. Zostało zesłanych na Sybir.

Klęska powstania była ogromnym wstrząsem dal Polaków. Wśród znacznej części społeczeństwa zapanowało przeświadczenie o beznadziejności wszelkiej walki zbrojnej. Rząd carski stopniowo likwidował resztki autonomii Królestwa Polskiego, którego nazwę zmieniono na Kraj Nadwiślański.



Paweł Loch kl. II F