Lupy

Lupa jest najprostszym przyrządem optycznym służącym do obserwacji drobnych przedmiotów, których szczegóły przy oglądaniu gołym okiem są słabo lub całkiem niewidoczne. W najprostszym przypadku lupę stanowi pojedyncza soczewka dodatnia. Działanie lupy polega na zwiększeniu kąta widzenia, pod jakim oko obserwuje przedmiot. Normalnie lupę używa się tak, aby obserwowany przedmiot (AB) znajdował się w jej ognisku przedmiotowym . Wówczas obraz (A' B') tego przedmiotu tworzy się w nieskończoności i oko pracuje przy zwolnionej akomodacji, czyli nastawieniu układu optycznego oka do ostrego widzenia przedmiotów znajdujących się w określonej odległości. Obraz ten jest pozorny, prosty i powiększony. Powiększeniem lupy nazywamy stosunek kąta, pod jakim widziany jest przedmiot umieszczony w jej ognisku, do kąta, pod jakim widziany jest tenże przedmiot bez lupy z odległości 250 mm .

Lupy dzieli się na proste i złożone. Do prostych zalicza się pojedyncze soczewki dwuwypukłe, płasko-wypukłe i wklęsło-wypukłe. Mogą one mieć najwyżej 5-krotne powiększenie. Lupy proste najczęściej używane są jako szkła powiększające, służące głównie do odczytywania drobnego pisma, do sprawdzania jakości obróbki powierzchni, do pobieżnej obserwacji drobnych przedmiotów i montażu małych mechanizmów.

Wśród lup złożonych wyróżnia się lupy oplantyczne, achromatyczne, ortoskopowe i antysygmatyczne. Lupy aplantyczne i achromatyczne dwusoczewkowe mają powiększenie od 3x do 12x, aplantyczne czterosoczewkowe do 25x, ortoskopowe od 6x do 20x, antysygmatyczne od 25x do 30x (a nawet niekiedy do 40x). Lupy złożone znajdują w praktyce zastosowanie bądź to jako samodzielne przyrządy (lupy Brinella, lupy włókiennicze), bądź też jako części składowe wielu instrumentów optycznych (odczytywanie drobnych podziałek, noniuszy).