Interpretacja tekstu literackiego
1. Uważnie i kilkakrotnie przeczytaj tekst.
2. Poszukaj w tekście elementu przeważającego nad innymi, tzw. dominaty (np. cecha stylu, składnik kompozycji albo jakiś inny element treści).
3. Postaw hipotezę dotyczącą funkcji dominaty tzn. odpowiedz na pytanie, jaką rolę może ona pełnić w utworze.
4. Poszukaj w tekście elementów o podobnej funkcji, aby Twoja hipoteza stała się prawdopodobna.
5. Zastanów się, czy inne składniki tekstu współpracują z dominatą i w jaki sposób to czynią.
6. Zaprezentuj pewną myśl ogólną (ideę dzieła).
7. Usytuuj dzieło w kontekście.
8. Oceń dzieło.
Interpretacja utworu lirycznego
1. Przeczytaj uważnie tekst, spróbuj sformułować temat.
2. Zastanów się, w jaki sposób tytuł wiersza wiąże się z jego tematem.
3. Zastanów się, kto mówi w wierszu (czy podmiot liryczny ma cechy wyraźnie różniące się od autora, czy też na niego wskazujące, czy jest to konkretna osoba, czy jest realistą itp.).
4. Zastanów się w jakiej sytuacji znajduje się podmiot (czy jest to liryka apelu itp.).
5. Jakie właściwości tekstu poświadczają naszą koncepcję podmiotu lirycznego (co mówi o sobie, jak ukształtowany jest monolog liryczny, jakie środki są w nim użyte).
6. Zastanów się, co mówi podmiot liryczny, co ujawnia „powierzchnia” tekstu (jaka jest zawartość świata przedstawionego):
- czy bohaterem jest sam podmiot
- czy istnieją też inne postaci
- czy przedmiotem przedstawionym jest świat zewnętrzny czy wewnętrzny
- trzeba wyodrębnić występujące w wierszu motywy, przepisać odpowiednie strofy, uporządkować.
7. Zastanów się, o czym mówi wiersz:
- co ujawnia głębia tekstu, jaki jest jego sens, do jakich dzieł się odwołuje, jakie uruchamia konteksty.
8. Jakie zabiegi formalne (stylowe i kompozycyjne) sygnalizują ukryte treści utworu, co pozwoliło nam dostrzec głębię i kontekst.
9. Do kogo mówi podmiot liryczny? Kto jest adresatem? Po co mówi?
10. Formułowanie idei, myśli, sensu wiersza.
Na analizę ponadto składają się:
1. Ogólne informacje:
- kim jest autor?
- czy jest osobą kompetentną jako pisarz?
- czy posiada wiedzę, doświadczenie i czy potrafi w różnych sytuacjach zachować obiektywizm?
- w jakim celu napisano artykuł, list itp.
2. Krytycyzm
- obiektywność w ocenie tekstu
- właściwe słownictwo
- nie może być sądów jednostronnych, nadmiernie emocjonalnych oraz błędów rzeczowych i logicznych
3. Zwrócenie uwagi na:
- sposoby wartościowania zastosowane przez autora
- oceny autora
- ocena, czy poglądy autora są tendencyjne
- jaki charakter mają poglądy autora (polityczny, społeczny, religijny itp.)
- jaki typ argumentacji stosuje autor (czy apeluje do wiedzy, do woli czytelnika, do uczuć)
4. Zakończenie
- zestawienie sądów autora z ogólnie przyjętymi normami etycznymi i moralnymi
- własna ocena tekstu (w miarę możliwości obiektywna i rzeczowa)