Poznański czerwiec i zmiany w Polsce w 1956

Poznański czerwiec (1956, powstanie robotników) – przyczyny, przebieg, skutki.

Poznański Czerwiec
Wiosną 1956 roku załoga dawnych zakładów Hipolita Cegielskiego (ZISPO), noszących imię Józefa Stalina, zażądała obniżenia norm pracy, podwyższenia płac oraz zmniejszenia opodatkowania. Doprowadziło to do strajku, do którego na znak solidarności przyłączyli się pracownicy Zakładów Naprawy Taboru Kolejowego (ZNTK) oraz Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego (MPK). Zapowiedziano demonstrację podczas rozpoczynających się niebawem XXV Międzynarodowych Targów Poznańskich

Przyczyny:
- Fatalna sytuacja gospodarcza w Polsce 1956 roku
- Mimo składanych przez dyrekcję i władze zwierzchnie obietnic, żaden z postulatów pracowników nie został spełniony
- W związku z czym zebranie całej załogi postanowiło przedstawić swe żądania Ministerstwu Przemysłu Maszynowego. Jednak i tym razem rozmowy zakończyły się fiaskiem.
- Przybyła do Poznania komisja z przewodniczącym Centralnej Rady Związków Zawodowych (CRZZ) Wiktorem Kłosiewiczem na czele również zignorowała postulaty robotników.

Przebieg:
- 28 VI 1956 rano 80% załogi Cegielskiego rozpoczęło pochód w stronę centrum Poznania. Niesiono hasła „Chleba i Wolności” oraz sztandary narodowe. Po drodze do demonstracji przyłączały się załogi innych fabryk.
- Pochód skierował się po Komitet Wojewódzki partii. Wtedy zgromadzenie liczyło już 100 tys. ludzi.
- Część demonstrantów zdobyła więzienie przy ul. Młynarskiej i uwolniła więźniów. Inna grupa manifestowała na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich. Jeszcze inni zdemolowali urządzenia zagłuszające zagraniczne stacje radiowe.
- Następnie przeniósł się na ul. Kochanowskiego pod gmach Wojewódzkiego UBP. Wobec oporu zaczęto rzucać w budynek kamieniami i kostką wyrwaną z jezdni.
- Z gmachu padły pierwsze strzały. Padli ranni i zabici. Tłum cofnął się. Zaczęto wznosić barykady.
- Z ul. Młyńskiej przybyły grupy demonstrantów wyposażone w zdobytą broń. Oddali oni strzały do oblężonego budynku UBP.
- Do Warszawy doszły wiadomości o strzelaninie. Podjęto decyzję o wysłaniu do Poznania wojska w celu stłumienia buntu. Aprobował decyzję minister obrony narodowej Konstanty Rokossowski.
- O godzinie 14 na lotnisku poznańskim lądują premier Józef Cyrankiewicz, Edward Gierek i generał Stanisław Popławski, który objął dowództwo nad akcją.
- Do Poznania zostały wprowadzone wojska pancerne Śląskiego Okręgu Wojskowego (żołnierzom tłumaczono strajk jako proniemieckie rozruchy).
- Wojsko obsadziło cały Poznań.
- Strzelanina trwała cały wieczór i noc, aż do rana następnego dnia.

Skutki:
- Zginęło 75 osób, około 800 zostało rannych.
- Strajk został określony jako rezultat prowokacji inspirowanej przez „agentów imperializmu” i „krajowe podziemie”
- „Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewien, że tę rękę władza odrąbie.” – fragment „Przemówienia do mieszkańców Poznania” premiera Józefa Cyrankiewicza, wygłoszonego 29 czerwca 1956.
- We wrześniu i październiku przed Sądem Wojewódzkim w Poznaniu odbyły się procesy mające potwierdzić „chuligański charakter zajść”. Oskarżeni otrzymali najczęściej kilkuletnie wyroki więzienia.
- Wypadki poznańskie zaostrzyły rozłam w kierownictwie PZPR i podniosły temperaturę nastrojów społecznych.

Zmiany w Polsce w 1956 (dojście Gomułki do władzy)

Zmiany w Polsce w 1956 roku, dojście Władysława Gomułki do władzy.

Październik 1956 był przesileniem politycznym w Polsce. Wydarzenia z tego miesiąca związane są z ostatnią fazą upadku dyktatury Józefa Stalina (1953). Październik 1956 został poprzedzony okresem tzw. odwilży, łagodzącej do pewnego stopnia totalitarny ucisk.

- W niektórych zakładach zaczęto tworzyć rady robotnicze.
- Na wsi zaczął się spontaniczny proces rozpadu spółdzielni produkcyjnych.
- Obchodzono 12 rocznicę wybuchu powstania warszawskiego z udziałem władz i niedawno zwolnionych z więzień oficerów AK.
- W lecie 1956 wznowiono wiele spraw byłych żołnierzy i oficerów AK, wniesiono też dużo rewizji, zaś z więzień wyszli kolejni żołnierze Polski podziemnej.
- 26 VII 1956 odbyła się największa od czasów wojny manifestacja społeczeństwa na Jasnej Górze w Częstochowie.
- Poprawiła się informacja prasowa, urozmaicano programy radiowe, ożywiło się życie towarzyskie.
- W sierpniu odbył się I Festiwal Muzyki Jazzowej w Sopocie.
- Coraz więcej mówiono o Zachodzie, do kraju docierały nowe filmy, moda. Coraz częściej można było dostać paszport i wyjechać na Zachód odwiedzić krewnych.
- W 1956, po krytyce systemu stalinowskiego na XX Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego w Moskwie, oraz po śmierci Bolesława Bieruta, zwolniono z więzień na podstawie amnestii ok. 35 tys. osób i dokonano rehabilitacji skazanych.
- VIII plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w październiku 1956 postanowiło, mimo gróźb ZSRR, wybrać na stanowisko I sekretarza partii cieszącego się poparciem społecznym W. Gomułkę.
- Uwolniono z internowania kardynała S. Wyszyńskiego, ustalono nowe zasady stacjonowania wojsk radzieckich w Polsce, zezwolono na tworzenie w przedsiębiorstwach rad robotniczych.
- W 1957 proces ograniczonej demokratyzacji został zahamowany, m.in. rozwiązano głośny tygodnik społeczno-polityczny „Po prostu”.