Johann Sebastian Bach

Johann Sebastian Bach urodził się 21 Marca 1685r. w Eisenach w Turyngii, jako ósme dziecko Johanna Ambrosiusa (1645-1695) i Marii Elisabeth Lmmerhirt (1644-1694) pochodzącej z Erfurt. Imiona dostał po swych dwóch ojcach chrzestnych - Sebastianie Naglu ( organiście z Gotha ) i Johannie Georgu Koch (książęcym leśniczym z Eisenach). Ochrzczony został 23 marca 1785 r. w kościele św. Jerzego. Był najmłodszym członkiem wielkiej dynastii, która przez 200 lat obdarzała region utalentowanymi muzykami. Sam Bach wywodził swój muzyczny rodowód od prapradziadka, Veita Bacha, młynarza grającego na flecie. W 1695r. najmłodsze pokolenie rodziny zostało całkiem osierocone. Matka Johanna Sebastiana zmarła , kiedy miał dzięwieć lat , a ojciec- uzdolniony organista i skrzypek - rok później. Te tragiczne okoliczności w pewnym sensie okazały się jednak dla chłopca dobroczynne: wraz z bratem - Johannem Jakobem trafił pod opiekę do starszego brata , Johanna Christopha , organisty w pobliskim Ohrduf, który zadbał o jego wszechstronne i intensywne muzyczne wykształcenie. Młody Bach pobierał lekcje obejmujące zakres od teorii muzyki po sztukę budowy organów i uczęszczał do lokalnej szkoły, jak na owe czasy bardzo postępowej. Był uczniem Johanna Pachelbela, słynnego organisty z Erfurt. Następnie wstąpił na uczelnię w Ohrdruf gdzie uczył się łaciny i śpiewał w chórze. Kiedy jego brat nie mógł go dłużej utrzymywać 15 marca 1700 roku wraz ze swoim szkolnym przyjacielem - Georgem Erdmannem - wyjechał do Lneburga.


W tymże roku Bach został chórzystą w szkole przyklasztornej pod wezwaniem św. Michała w Lneburgu, oddalonym o ponad 300 km od domu rodzinnego. Miał wtedy 15 lat. Szkoła św. Michała o imponującym dorobku muzycznym posiadała słynną bibliotekę w której kantor Friedrich Emanuel Praetorius (1623-1695) zbierał wiele istotnych druków i manuskryptów muzycznych. Przed śmiercią Praetoriusa znajdowały się tam 1102 tytuły 175 kompozytorów. Johann Sebastian zapoznał się wówczas z twórczością wielkich organistów epoki: Georga Bhma, mieszkańca Lneburga, oraz - przy okazji częstych wizyt w Hamburgu - wielkiego Adama Reinkena (78) - organisty z Katharinenkirche. Te okoliczności ugruntowały jego fascynację muzyką organową.

Kariera chóralna Bacha zakończyła się w 1702r., kiedy zaczął przechodzić mutację. W 1703r. podjął na krótko pracę w orkiestrze na dworze księcia Johanna Ernesta (1664-1707) w Weimarze. Jak długo Bach tam przebywał dokładnie nie wiadomo, ale można się tego domyślać na podstawie zachowanych zapisów jego poborów od marca do sierpnia 1703 roku. Niedługo potem otrzymał propozycję objęcia stanowiska organisty i opiekuna chóru w Nowym Kościele (Neue Kirche) w Arnstadt - niewielkim mieście z 3800 mieszkańcami. Był to trzeci kościół w mieście po Oberkirche i Liebfrau-kirche lecz miał atrakcyjne nowe organy.

Współcześni znali Bacha jako bardzo skromną osobę. Zdażyło się ponoć, że pewien wydawca mający na swoim koncie serię biografii sławnych postaci zwrócił się do niego z prośbą o zdradzenie kilku szczegółów z życia osobistego z zamiarem wydania tomu poświęconego kompozytorowi. Bach odmówił grzecznie, lecz stanowczo. Z drugiej strony kompozytor miał poczucie swego talentu i na tym tle często popadał w konflikty z otoczeniem. Zwłaszcza jego stosunki z pracodawcami nie układały się najlepiej, a w Arnstadt dochodziło do szczególnie przykrych spięć. Lokalne władze kościelne oskarżały go mianowicie o zaniedbywanie obowiązków, nadmierna kwiecistość stylu, a nawet o pociąg do kieliszka , który Bach miał jakoby zaspokajać wymykając się z kościoła podczas kazań do pobliskiej gospody. Cierpliwość pracodawców skończyła się kiedy Bach samowolnie przedłużył swój urlop w okresie świąteczno-noworocznym na przełomie lat 1705-1706. Pojechał wtedy do Lbecku by zapoznać się z muzyką Dietricha Buxtehuda. Muzyka jego przypuszczalnie była inspiracją do napisania przez Johanna Sebastiana "Gottes Zeit is die allerbeste Zeit" ('Actus Tragicus'), BWV 106 - oficjalnie zaliczanego do okresu Mhlhausen.

Do największych dzieł napisanych w Arnstadt możemy zaliczyć: "Capriccio sopra la lontananza del suo fratello dilettissimo" BWV 992 (1704), "Wie schn leuchtet der Morgenstern" BWV 739 (1705) i "Preludium i Fugę G-moll, BWV 535a.
2 grudnia 1706 roku w Mhlhausen zmarł organista kościoła Blasiuskirche. Miasto postanowiło odnowić podupadłe życie muzyczne więc 24 kwietnia 1707 roku odbył się koncert próbny Bacha. Zagrał on wtedy "Christ lag in Todesbanden" BWV 4. W czerwcu tego samego roku dostał prestiżowe stanowisko organisty.

Godnym odnotowania wydarzeniem z tego okresu był ślub kompozytora z kuzynką, Marią Barbarą Bach, który odbył się 17 października 1707r w kościele Dornheim. Podczas pobytu Johanna Sebastiana w Mehlhausen powstały między innymi: "Toccata i Fuga d-moll", BWV 565 i "Preludium i Fuga d-dur", BWV 582. Po niespełna rocznym pobycie w Mhlhausen, Bach w 1708r. zrezygnował z zajmowanej posady , by w Wejmarze objąć stanowisko nadwornego organisty u księcia Wilhelma Ernesta, wielkiego miłośnika sztuki.

W życiu Bacha nastąpiły szczęśliwe i pełne dobrobytu lata. Powstały wówczas niektóre z jego najlepszych fug i kantat. W uznaniu tych zasług w 1714 r. został mianowany koncertmistrzem kapeli weirmarskiej, co wiązało się ze znacznym wzrostem prestiżu oraz wynagrodzenia. Miał wtedy 29 lat.

Rok 1717 w życiu Bacha przyniósł zarówno triumf, jak i rozczarowanie. Przede wszystkim jako pretendent do miana najlepszego klawesynisty swoich czasów kompozytor otrzymał zaproszenie do Drezna, aby zmierzyć się z Louisem Marchandem (1669-1732), organistą króla Francji Ludwika XV. Kiedy przybył na miejsce okazało się , że wcześniej jego rywal opuścił miasto. Bach uznał to za swój sukces, ale już niebawem jego euforia znacznie opadła, gdy dowiedział się , że książę odrzucił jego kandydaturę na stanowisko nadwornego kapelmistrza. Udał się wówczas do Anhalt-Kthen, aby przedstawić swoją kandydaturę na to samo stanowisko księciu Leopoldowi. Starania Bacha zostały przyjęte, ale dotychczasowy pracodawca uznał rezygnację kompozytora za afront i natychmiast polecił go uwięzić. Zwolniony z aresztu dopiero po 16 dniach, otrzymał zezwolenie na odejście.


Lata spędzone w służbie u księcia Leopolda -także zapalonego muzyka- okazały się najbardziej owocną epoką w twórczości kompozytora, a wśród dzieł z tego okresu wyróżnić należy "Koncerty brandenburskie"
Bach zarabiał wtedy aż 400 talarów rocznie. W 1720r. podczas jednej z podróży u boku księcia Bach otrzymał informację o nagłej śmierci żony, która zmarła po przejściu krótkiej choroby. Pogrzeb odbył się 7 lipca. Kompozytor został sam z czwórką dzieci: Catheriną Dorotheą (12), Wilhelmem Friedemannem (10), Carlem Philippem Emanuelem (6), i Johannem Gottfriedem Bernhardem (5). Trójka innych dzieci zmarła we wczesnym dzieciństwie. Szybko jednak znalazł pocieszenie w osobie - 19 letniej - Anny Magdaleny Wilcken (lub Wlken), dwudziestoletniej córki nadwornego trębacza , którą poślubił 3 grudnia 1721r.

Drugie małżeństwo kompozytora okazało się bardzo szczęśliwe. Anna Magdalena wydała na świat 13 dzieci. To dla niej Bach skomponował proste i czarujące utwory na instrumenty klawiszowe , grywane do dziś jako wprawki przez początkujących pianistów. Małżeństwo zbiegło się w czasie ze szczytowym okresem jego muzycznej kariery. W 1723r. otrzymał propozycję objęcia stanowiska kantora szkoły św. Tomasza w Lipsku. Był tylko kandydatem. Przsłuchanie jego odbyło się 7 lutego, jego przeciwnika - Christopha Graupnera - nadwornego kapelmistrza z Darmstadt, byłego ucznia szkoły św. Tomasz -zaś dziesięć dni później. Bach jednak został zwycięzcą.

Szkoła św. Tomasza miała chór z wiekową tradycją. Za czasów kompozytora była czymś w stylu akademii muzycznej. W skład czterech chórów wchodziło 55 uczniów. Każdy z chórów posiadał minimalnie ośmiu śpiewaków (dwa soprany, dwa alty, dwa tenory i dwa basy) oraz dwóch solistów. W 1730r. został mianowany dyrektorem muzyki w Collegium Musicum.

Bach wycofał się z życia publicznego w 1741r. Miarą jego zdobytej w Lipsku pozycji społecznej i materialnej może być liczba kompozycji, które wówczas stworzył . Wymienić należy przede wszystkim wielkie arcydzieła kościelne: "Pasję według św. Jana", "Pasję według św. Mateusza", "Oratorium na Boże Narodzenie", "Oratorium wielkanocne", "Mszę h-moll" oraz blisko trzysta kantat.

Ostatnie lata życia to dla Bacha przede wszystkim walka z postępującą ślepotą. W tym trudnym okresie kompozytor znalazł pociechę wśród swej licznej i uzdolnionej rodziny. Już niebawem jego czterech synów miało stać się uznanymi , samodzielnymi muzykami i kompozytorami.

Bach zmarł 28 lipca 1750r.Współcześni cenili go przede wszystkim jako świetnego wirtuoza gry organowej, improwizatora i pedagoga. Jego muzyka poszła w zapomnienie na niemal 80 lat. Nieliczni kompozytorzy - m.in. Mozart i Beethoven - wspominali go z uwielbieniem, ale dopiero Mendelssohn w 1829r. rozpoczął prawdziwą krucjatę na rzecz wskrzeszenia jego muzyki. Od tej pory skromny organista z Turyngii, określany jako najwybitniejszy muzyk wszechczasów i jeden z najbardziej płodnych kompozytorów, został w pełni doceniony przez melomanów całego świata. Wielkość Bacha jest niedościgniona: był on mistrzem polifonii (kontra-punktu) i twórcą nowoczesnej harmonii. Kanon, fuga, imitacja, osiągnęły w jego muzyce najwyższe wydoskonalenia. Religijne kompozycje Bacha są największym wyrazem ducha protestantyzmu.