Hiob, Kohelet, syn Marnotrawny, miłosierny Samarytanin – uniwersalna wymowa opowieści i przypowieści biblijnych.

PRZYPOWIEŚĆ – parabola – jest to gatunek narracyjny o charakterze moralistycznym. Przedstawione postacie i wydarzenia nie są ważne ze względu na swe cechy jednostkowe, służą do wypowiedzenia uniwersalnych prawd moralnych, religijnych i filozoficznych ( o prawdach ludzkiej egzystencji, o postawach wobec życia, o kolejach losu ludzkiego). Przypowieść zestawia dwie rzeczywistości – pierwsza to realistyczne obrazy życia codziennego, druga natomiast jest dana w sferze pojęciowej, np. dobro – zło w tematyce moralnej.

Dlatego też w interpretacji Biblii odkrywamy znaczenia alegoryczne lub symboliczne.
Przypowieść O miłosiernym Samarytaninie przedstawia człowieka, który w drodze w Jerozolima do Jerycha został napadnięty przez zbójców, pobity i porzucony. Obok leżącego przechodzili kolejno kapłan i Lewita, ale obaj minęli go obojętnie. Przechodził też Samarytanin, który zajął się rannym, opatrzył rany, zawiózł go do gospody i, zapłaciwszy gospodarzowi, polecił troskliwie pielęgnować chorego. Samarytanin jest wzorem cenionej przez wszystkie wieki postawy człowieka miłosiernego i litościwego, człowieka, który wie, że miłość bliźniego wyraża się w trosce o dobro drugiego człowieka i w poświęceniu się dla niego.

Przypowieść O synu marnotrawnym wiąże wzorce postaw z systemem wartości ideowych i moralnych. Mówi ona o ojcu, który podzielił majątek pomiędzy dwóch synów. Młodszy zabrał swoją część i ruszył w świat. Szybko wszystko przetrwonił i gdy zaczął nękać go głód, postanowił wrócić do ojca i błagać go o przebaczenie. Ojciec przyjął syna z otwartymi ramionami i uczcił powrót syna wystawną ucztą. Wzbudziło to zazdrość starszego syna, który przez wszystkie lata służył ojcu wiernie i uczciwie i uczciwie pracował w jego gospodarstwie. Jednak, gdy starszy syn obrażony serdecznym przyjęciem brata nie chciał wejść do domu by uczestniczyć w uczcie, wówczas ojciec wielkodusznie wyszedł do niego i z ogromną serdecznością i wyrozumiałością powiedział: Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje do Ciebie należy. A trzeba się cieszyć i weselić z tego, że ten brat twój był umarły, znów ożył, zaginął, a odnalazł się.

Trzej bohaterowie przypowieści reprezentują różne postawy, które są nacechowane wartościami uniwersalnymi. Ojciec jest wyrazicielem bezgranicznej miłości, zawsze skłonnej do przebaczenia. Wyraża troskę o duchowy rozwój dzieci, jest wzorem miłosierdzia i wyrozumienia, a także subtelnej opiekuńczości. Nie tylko wybacza synowi marnotrawnemu, ale cieszy się z jego nawrócenia i żąda powszechnego radowania się. Jest dobrotliwy również wobec starszego syna. Z cierpliwością i wyrozumiałością tłumaczy mu niewłaściwą reakcję, poucza go, że wraz z innymi powinien przeżywać radość z powrotu brata na dobrą drogę, przekonuje go również, że swoją wiernością na co dzień dostępuje łaski, korzysta stale ze wszystkich dobrodziejstw ojca.
Również postawa syna marnotrawnego niesie wiele treści metaforycznych. Ukazuje, że człowiek ma prawo do błędu, ale nie wolno mu w nim trwać. Mówi o tym, jak ważne jest zerwanie ze złem i żal za swoje niegodne czyny. Skrucha bowiem i poprawa są warunkiem uzyskania przebaczenia.

Księga Hioba – należy do Ksiąg mądrościowych. Hiob jest postacią historyczną i w tradycji biblijnej był określany jako „człowiek sprawiedliwy”. W kulturze europejskiej Hiob jest znakiem cierpienia i godności człowieka. Osobisty dramat Hioba polega na tym, że sam walczy o swoją godność, nawet wbrew opinii publicznej. Wszyscy jego przyjaciele nakłaniają go do uznania swojej winy i przyjęcia cierpień jako katy za grzech. Jednak Hiob odpiera racje przyjaciół i mówi „rąk nie zmazałem występkiem i modlitwa moja jest czysta”. Szuka on wyjaśnienia tajemnicy zsyłanego przez Boga, a nie zawinionego cierpienia. Jednak nie znajduje odpowiedzi i chociaż nie rozumie sensu doświadczenia go przez Boga, z pokorą i pełną uległością uznaje wolę Bożą. Taką postawą Hiob ciągle uznaje Boga za przyjaciela i Zbawcę, jest w pełni przekonany, że Bóg jest jedynym jego oparciem, z całą ufnością Jemu zawierza swój los i Jego prosi o rozstrzygnięcie sporu i uznanie niewinności jego – Hioba. Opowieść o dramatycznych zmaganiach Hioba jest najbardziej uniwersalną księgą Biblii. W wizerunku Boga jest wpisana odwieczna prawda, że plany Boże pozostaną na zawsze pewną niewiadomą, tajemnicą niepojętą dla rozumu ludzkiego. Eksponuje również prawo jednostki do obrony swej jednostki i uznania wartości, które reprezentuje w swej postawie.


Księga Koheleta

Księga Koheleta nosi nazwę swego autora. Treścią tej księgi są rozważania nad sensem życia ludzkiego. Autor nie znajduje odpowiedzi na pytanie jaka jest droga do prawdziwego szczęścia. Stwierdza tylko, że szczęścia nie przynoszą ani bogactwa, ani słowa, ani używanie rozkoszy, ani też wysławiana mądrość i wiedza.
Często w utworze tym powtarzają się słowa "Wszystko jest marnością" (słowo marność pojawia się w księdze aż 20 razy). Życie jest pełne utrapień, niesprawiedliwości i trudów, a przy końcu bytowania czeka wszystkich śmierć. Kohelet wierzy w Boga, od którego zależą radosne i jasne strony życia, które należy traktować jako dar. Z korzystania z tych darów trzeba będzie zdać relację Bogu. Kohelet jest przekonany, że wszystko pochodzi od stwórcy, który kiedyś będzie sędzią człowieka. Jakkolwiek życie ludzkie jest kruche i ulotne, można odnaleźć w nim sens. Będzie nim wiara w Boga, przestrzeganie Jego przykazań. Tylko w ten sposób człowiek może wpisać swą przemijającą i nietrwałą egzystencję w wieczny i niezmienny plan boskiego stworzenia. Średniowiecze i barok z upodobaniem podejmują motywy przemijania, które widać np. w "Wielkim Testamencie" Villona, poezji Mikołaja Sępa Szarzyńskiego czy Daniela Naborowskiego.