Morskie strefy przybrzeżne.

Strefa przyległa

Wg konwencji genewskiej z 1958r. nie mogła sięgać dalej, niż 12 mil od linii podstawowej. Wtedy tez nie było określonej szerokości morza terytorialnego. Strefa przyległa traktowana była jako część morza otwartego, ale państwu nadbrzeżnemu przysługiwały określone przywileje. Strefa przyległa miała chronić interesy celne, handlowe, sanitarne oraz imigracyjne państw nadbrzeżnych. Pod kątem tych 4 dziedzin można było kontrolować statki pływające na obszarze strefy przyległej.
Strefy przyległe wywodzą się (wg niektórych) z tzw. stref alkoholowych, ustanawianych przez USA w okresie prohibicji. USA zawierały traktaty, na mocy których obce statki mogły przewozić pewną ilość alkoholu przeznaczoną na potrzeby załogi. USA ustanawiały limit alkoholu i mogły kontrolować jego przestrzeganie poza morzem terytorialnym, w tzw. strefach alkoholowych.

Wg Konwencji ONZ o Prawie Morza z 10 grudnia 1982r.
ROZDZIAŁ 4
STREFA PRZYLEGŁA
Artykuł 33
Strefa przyległa
1. W strefie przyległej do swego morza terytorialnego, zwanej strefą przyległą, Państwo nadbrzeżne może sprawować kontrolę konieczną dla:
a) zapobiegania naruszaniu jego ustaw lub przepisów celnych, skarbowych, imigracyjnych lub sanitarnych w obrębie swego terytorium lub morza terytorialnego;
b) karania naruszeń powyższych ustaw i przepisów popełnionych w obrębie swego terytorium lub morza terytorialnego.
2. Strefa przyległa nie może rozciągać się poza 24 mile morskie od linii podstawowych, od których mierzona jest szerokość morza terytorialnego.

Państwo może mieć 12 mil morza terytorialnego i 12 mil strefy przyległej.
Strefa przyległa nie jest częścią morza otwartego. Wchodzi w skład wyłącznych stref ekonomicznych. Uprawnienia państwa pozostały te same, tzn. ochrona interesów celnych, handlowych, sanitarnych i imigracyjnych. Do państwa należy jurysdykcja w zakresie tych spraw.
W Polsce morską strefę przyległą zw. morskim pasem przyległym, wprowadziło rozporządzenie Prezydenta RP z 21 października 1932r. Szerokość strefy wynosiła 3 mile. Wobec rozszerzenia polskiego morza terytorialnego do 12 mil, Polska nie ma morskiej strefy przyległej.

Strefy rybołówcze
– powszechnie ustanowione na podstawie Konwencji genewskiej. Obejmowały one:
1. strefy wyłącznego rybołówstwa – uprawnienia miało wyłącznie państwo nadbrzeżne
2. strefy preferencyjnych uprawnień rybołówczych – państwo nadbrzeżne rezerwuje sobie podstawowe uprawnienia, ale na określonych zasadach dopuszcza też innych użytkowników, np. ustalając obszary czy terminy połowów.
3. strefy ochrony rybołówstwa – państwo nadbrzeżne wprowadza przepisy o charakterze ekologicznym, np. żeby nie było wyjałowienia stref rybołówczych, np. ustalenie rozmiarów sieci.

Strefy wyłącznego rybołówstwa
Obszar morski, na którym państwo nadbrzeżne ma w dziedzinie rybołówstwa takie same uprawnienia, jak na swoim morzu terytorialnym. Szerokość stref wyłącznego robołówstwa jest różna, ale średnio wynosi ona 12 mil, czasem jednak sięga 200 mil.
W Polsce S.W.R wynosiła wg ustawy z 12 lutego 1970r. (w życie 1 stycznia 1971r.) 12 mil. Kolejna ustawa z 17 grudnia 1977r. (w życie 1 stycznia 1978r.) stanowi, że szczegółowy przebieg zewnętrznej granicy tej strefy określają umowy międzynarodowe.

Strefy ekonomiczne

Wg nowej Konwencji z 1982r. ustanowione zostały strefy ekonomiczne
Artykuł 57
Szerokość wyłącznej strefy ekonomicznej
Wyłączna strefa ekonomiczna nie może sięgać dalej niż 200 mil morskich od linii podstawowych, od których mierzona jest szerokość morza terytorialnego.

Oznacza to, iż obszar mórz otwartych zmniejszy się o 40%

Na Konwencji pojawiły się 3 stanowiska:
1. część państw opowiadała się za max. Uprawnieniami państwa nadbrzeżnego w strefie ekonomicznej – „grupa terytorialistów”, chcieli oni zbliżenia strefy ekon. Do mórz terytorialnych w sferze prawnej
2. państwa o niekorzystnym położeniu geograficznym chciały min. Uprawnień państwa nadbrzeżnego. Ich zdaniem strefy ekonomiczne powinny max. Zbliżyć się pod względem prawnym do morza otwartego.
3. stanowisko pośrednie – sytuacja prawna strefy ekonomicznej, jako sytuacja prawna strefy „sui generis” o szczególnym statusie prawnym. A konwencja miałaby określać zasady korzystania z tych stref.

Ta koncepcja została przyjęta na Konwencji z 1982r.

Artykuł 55
Specjalny status prawny wyłącznej strefy ekonomicznej
Wyłączna strefa ekonomiczna jest to obszar położony na zewnątrz morza terytorialnego i przylegający do tego morza, który podlega specjalnemu statusowi prawnemu ustalonemu w niniejszej Części, zgodnie z którym prawa i jurysdykcja Państwa nadbrzeżnego oraz prawa i wolności innych Państw regulowane są przez odpowiednie postanowienia niniejszej Konwencji.

Art. 56 określa prawa i obowiązki państw nadbrzeżnych oraz jurysdykcję w strefach ekon.

Artykuł 56
Prawa, jurysdykcja i obowiązki Państwa nadbrzeżnego w wyłącznej strefie ekonomicznej
1. W wyłącznej strefie ekonomicznej Państwu nadbrzeżnemu przysługują:
a) suwerenne prawa w celu eksploatacji i eksploracji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi, zarówno żywymi jak i nieożywionymi dna morza i jego podziemia oraz pokrywających je wód, jak również odnośnie innych przedsięwzięć w zakresie gospodarczej eksploracji i eksploatacji strefy, takich jak wykorzystanie w celach energetycznych wody, prądów i wiatrów;
b) jurysdykcja przewidziana w odpowiednich postanowieniach niniejszej Konwencji odnośnie:
i/ ustanawiania i użytkowania sztucznych wysp, instalacji i konstrukcji;
ii/ badań naukowych morza;
iii/ ochrony i zachowania środowiska morskiego;
c) inne prawa i obowiązki przewidziane w niniejszej Konwencji.
2. Korzystając ze swych praw i wykonując swe obowiązki w wyłącznej strefie ekonomicznej na podstawie niniejszej Konwencji, Państwo nadbrzeżne powinno uwzględniać w sposób należyty prawa i obowiązki innych Państw i powinno postępować w sposób zgodny z postanowieniami niniejszej Konwencji.
3. Prawa ustanowione w niniejszym artykule odnośnie dna morza i jego podziemia powinny być wykonywane zgodnie z Częścią VI.

Uprawnienia państw nadbrzeżnych:
- prawo eksploatacji zasobów strefy (biolog, min)
- prawo prowadzenia badań naukowych
- prawo wznoszenia sztucznych wysp oraz instalacji

Art. 58 określa prawa i obowiązki innych państw w wyłącznej strefie ekonomicznej:

Artykuł 58
Prawa i obowiązki innych Państw w wyłącznej strefie ekonomicznej
1. Z zastrzeżeniem odpowiednich postanowień niniejszej Konwencji wszystkie Państwa, zarówno nadbrzeżne jak i śródlądowe, korzystają w wyłącznej strefie ekonomicznej z wymienionych w artykule 87 wolności żeglugi i przelotu, układania podmorskich kabli i rurociągów oraz innych zgodnych z prawem międzynarodowym sposobów korzystania z morza wiążących się z tymi wolnościami w zakresie używania statków morskich i powietrznych oraz podmorskich kabli i rurociągów, zgodnych z innymi postanowieniami niniejszej Konwencji.
2. Artykuły od 88 do 115 oraz inne odnośne zasady prawa międzynarodowego mają zastosowanie do wyłącznej strefy ekonomicznej o tyle, o ile nie są sprzeczne z niniejszą Częścią.
3. Korzystając ze swych praw i wykonując swe obowiązki w wyłącznej strefie ekonomicznej na podstawie niniejszej Konwencji, Państwa powinny w należyty sposób uwzględniać prawa i obowiązki Państwa nadbrzeżnego oraz przestrzegać ustaw i przepisów wydanych przez Państwo nadbrzeżne, zgodnie z postanowieniami niniejszej Konwencji i innymi zasadami prawa międzynarodowego o tyle, o ile nie są sprzeczne z niniejszą Częścią.


Są to” wolności komunikacyjne”:
- wolność żeglugi
- wolność przelotu
- wolność układania kabli i rurociągów na dnie morza

Państwo nadbrzeżne morze dopuścić państwo o niekorzystnym położeniu geograficznym do tych nadwyżek, o których uzna, że samo nie jest w stanie z nich skorzystać.

Wyłączną strefę ekonomiczną RP ustanowiła ustawa z 21 marca 1991r. o obszarach morskich. Strefa ta jest położona na zewnątrz morza terytorialnego i przylega do tego morza. Obejmuje wody, dno morza i znajdujące się pod nim wnętrze ziemi. Granice polskiej wyłącznej strefy ekonom. Określają umowy międzynarodowe: między Polską a ZSRR o rozgraniczeniu morza terytorialnego (wód terytorialnych), strefy ekonomicznej, strefy rybołówstwa morskiego i szelfu kontynentalnego na M. Bałtyckim z dnia 17 lipca 1985r., umowa w sprawie rozgraniczenia szelfu kontynentalnego i stref rybołówczych między Polską a Szwecją z 10 lutego 1989r. oraz umowa między Polską a NRD w sprawie rozgraniczenia obszarów morskich w Zatoce Pomorskiej z dnia 22 maja 1989r.
Do czasu zawarcia umowy o rozgraniczeniu obszarów morskich między Danią a Polską pozostają w mocy postanowienia ustawy o polskiej strefie rybołówstwa morskiego, w rozumieniu polskiej wyłącznej strefy ekonomicznej.