Motyw śmierci w literaturze średniowiecza

W czasach średniowiecza ludzkie wyobrażenia o życiu po śmierci różniły się znacznie między sobą. Powstały dwa różne ideały, dzięki którym można było zasłużyć sobie na godne życie wieczne. Był to ideał ascety i rycerza. Ludzie od zawsze próbowali wyobrazić sobie śmierć. Czynili to na wiele sposobów, ale najczęściej utożsamiano ją z rozkładającymi się zwłokami. Tak samo też na różne sposoby wyobrażano sobie przebieg śmierć, różne jej opisy możemy zaobserwować w dziełach z tamtego okresu. We wszystkich jednak występują trzy ważne motywy: „ars moriendi” - sztuka umierania, „memento mori” - pamiętaj o śmierci, „dance macabre” - taniec śmierci.

Motyw "ars moriendi" najlepiej ukazany jest w utworze pt. „Pieśń o Rolandzie”.
Tekst ten obrazuje nam, w jaki sposób człowiek powinien przygotować się do nadejścia śmierci tak, aby umrzeć godnie jako chrześcijanin. Roland, walcząc w obronie wiary i króla oraz umierając za swoja ojczyzne w pelni przedstawia nam nie tylko wizerunek chrzescijanina ale takze przykladnego rycerza.

Pomimo wszelkich cierpień nie dramatyzuje, nie boi się momentu spotkania ze śmiercią. Czeka na nią z największym spokojem. Umiera on na wzgórzu pod sosną. Roland robi rachunek sumienia, prosi Boga o przebaczenie. Wspomina swoją ojczyznę. W chwili śmierci całkowicie oddaje się Bogu.

Ukazuje, w jaki sposób powinien się przygotować do nadejścia swych ostatnich dni prawdziwy chrześcijanin i jak należy godnie odejść z tego świata.

Inny obraz śmierci głównego bohatera obserwujemy w utworze „Legenda o świętym Aleksym”. Tytułowa postać umiera w osamotnieniu i skrajnej nędzy. Należy jednak zaznaczyć, iż taki los był przez Aleksego świadomie wybrany. Wychował się on w ogromnym bogactwie. W noc poślubną Aleksy postanowił jednak uciec z domu i udać się w tułaczkę, by prowadzić życie pełne wyrzeczeń, ascezy i gorącej modlitwy. Po latach wrócił nierozpoznany na dwór ojca, gdzie doświadczył zaskakujących upokorzeń, odziewał się w łachmany i był zmuszony mieszkać pod schodami.
Potwierdzeniem jego świętości może być fakt, iż w momencie śmierci nagle w Rzymie zaczęły dzwonić wszystkie dzwony, a z czasem w miejscu jego zgonu ludzie doznawali nadprzyrodzonych uzdrowień.

Aleksy umiera swiadomie, zgon jest dla niego wybawieniem. Jego stosunek do smierci to idealny przyklad ars moriendi, przywolujacy na mysl osobe Chrystusa.

W literaturze sredniowiecza obserwujemy jeszcze jeden bardzo popularny motyw smierci jakim jest danse macabre czyli taniec smierci. Jest to wyobrazenie korowodu ludzi róznych stanów prowadzone przez smierc.

Motyw ten zauwazamy bardzo wyraznie w utworze: „Rozmowa mistrza Polikarpa ze Smiercia”. Owa Smierc jest tam przedstawiona jako kobieta o odrazajacej postaci z rozkladajacym się cialem. Smierc opowiada Polikarpowi o swej potedze, wobec której wszyscy ludzie niezaleznie od pochodzenia, swego majatku i stanowiska staja się sobie równi, a tym samym ukazuje marnosc i przemijalnosc doczesnego zycia, jest to zarazem wyraźne nawiązanie do średniowiecznego motywu „memento mori”.

Podsumowujac nalezy podkreslic, iz sredniowiecze bylo epoka w której literatura, ale takze malarstwo bardzo czesto sięgalo do motywów smierci.

W szczególności chętnie nawiązywano do motywów „ars moriendi”, „memento mori” i „dance „macabre”.