Zasady pisowni "rz"

Rz piszemy wtedy, gdy w innych formach danego wyrazu albo w wyrazach pokrewnych wymienia się na r, np.:

rz na r:
tworzyć - twórca
marzec - marcowy
pierze - pióro
dobrze - dobry
chorzy - chory
rowerzysta - rower
morze - morski
dworzanin - dworski
starzec - starość
otworzyć - otwór


► Rz piszemy w zakończeniach rzeczowników: -arz, -erz, -mierz, -mistrz, np.:

-arz:
pisarz
piekarz
masarz
kalendarz
bibliotekarz
Wyjątki, które warto zapamiętać: kiermasz, gulasz, witraż, bagaż, wiraż, metrampaż, montaż, kolportaż, masaż, kolaż (technika artystyczna), garaż, reportaż, makijaż, bandaż, instruktaż, pejzaż, sprzedaż.

-erz:
harcerz
żołnierz
talerz
rycerz
kołnierz

Wyjątki, które warto zapamiętać: flesz, lemiesz, łupież, jeż, rybojeż, kradzież, grabież, antypapież, papież, młodzież, odzież.

-mierz:
-mistrz:
ciśnieniomierz
kątomierz
wysokościomierz
wodomierz
Sandomierz burmistrz
zegarmistrz
wicemistrz
arcymistrz
sztukmistrz
Rz piszemy po spółgłoskach: b, ch, d, g, j, k, p, t, w, np.:

b:
ch:
d:
g:
j:
k:
p:
t:
w:
brzydki
brzeg
brzuch
brzoza
brzmieć chrzan
chrząszcz
chrzest
wichrzyć
chrząstka drzemać
drzewo
drzazga
drzwi
modrzew grzyb
pielgrzym
grzywka
grzmoty
grzanka spojrzeć
dojrzały
przejrzysty
przyjrzał
ujrzeć krzew
krzywy
krzaki
krzemień
okrzyk przyroda
sprzedawca
przygoda
przerwać
przemoc trzeba
strzelba
patrzeć
trzaskać
mistrz wrzenie
wrzos
wrzask
wrzątek
wrzesień
Wyjątki:


► Rz nie piszemy w niektórych wyrazach mimo występujących wyżej spółgłosek:

pszczoła, kształt, pszenica, wszystko, wszędzie, zawsze, wykształcenie, bukszpan, obszar, pszonak, pszono, Pszczyna, Pszów, kszyk (nazwa ptaka), pszenżyto, riksza, bukszpryt, upiększać, Mojżesz, wszak, wszcząć, wszy, wszech, gżenie się, gżegżółka, piegża

► Rz nie piszemy w partykule wzmacniającej -że, np.:

skądże, jakże, bodajże, róbże, kupujże

► Rz nie piszemy w formach stopnia wyższego i najwyższego przymiotników utworzonych przy użyciu przyrostka -szy oraz -ejszy, np.:
Rz nie piszemy w wyrazach, które pochodzą od wyrazów rdzennych rozpoczynających się na ż-, np.:

obżerać, odżywić, nadżółkły, podżebrowy, odżyć, odżałować, podżerać, nadżerka

► Rz piszemy w sporej liczbie wyrazów mimo, że nie występuje wymiana na r, np:

burza
barbarzyńca
burzyć

jarzębina
jarzyny

korzeń
kurz
Katarzyna
kołnierz
kalendarz
korzystać
korzyść

Murzyn
marzenie narzekać
narzędzie
narząd
orzech
ołtarz

porządek
perz
porzeczka

rzadki
rząd
rzut
rzemiosło
rzeźba
rzetelny
rzeczywiście rzeczownik
rzodkiewka
rzecz
rzemień
rzekarzepa
rzuca
rzęsa
rześki
rzeżucha
rządzić

talerz
twarz
tchórz
towarzysz

urząd uderzyć
urzędnik

wydarzenie
warzywa
wierzchołek
wierzch
wierzba

zwierzęta
zmierzch
zdarzenie
zorza
zarzut
zarządzać