Józef Piłsudski na tle II Rzeczypospolitej 1918-1939

Tuż po zakończeniu I wojny światowej na arenie wydarzeń znowu pojawiła się Polska. Ale samo wywalczenie niepodległości przez Polaków było dopiero początkiem. Po 123 latach niewoli kraj ten trzeba było ponownie zorganizować. Nie było to jednak łatwe zadanie. Na szczęście znalazł się człowiek, który potrafił podjąć się tego zadania i był gotów go bronić do końca życia – Józef Piłsudski.

Dzieciństwo i zsyłka na Syberię.

Józef Klemens Piłsudski (pseudonimy: Wiktor, Mieczysław) urodził się w 1867 roku w Żułowie pod Wilnem. Wychował się w atmosferze tradycji patriotycznych i walki orężnej z Rosją; jego rodzina czynnie brała udział w Powstaniu Styczniowym.

Po ukończeniu gimnazjum w Wilnie zapisał się na wydział medyczny uniwersytetu w Charkowie. Prowadził tam działalność rewolucyjną i niepodległościową wśród studentów, za co został wkrótce wydalony. Wróciwszy do Wilna brał udział w kółkach młodzieżowych o zabarwieniu socjalistycznym. W roku 1887 przypadkowo wmieszany został w przygotowywany przez rewolucjonistów rosyjskich zamach na życie cara rosyjskiego Aleksandra III i zesłany na Syberię. Początkowo przewieziono go do Kiryńska nad Leną, 1918 – 1918, a później do Tunki. Przebywał tam do 1892 roku.

PPS i ponowne aresztowanie.

Po powrocie wstąpił do organizującej się Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) i do 1893r został członkiem Centralnego Komitetu Robotniczego (CKR) oraz redaktorem naczelnym „Robotnika”. Pod pseudonimem „Wiktor” objeżdżał Królestwo rozwożąc pismo oraz zakładając wszędzie tajne organizacje. Po ośmioletniej działalności podziemnej w 1900 roku został ponownie aresztowany i osadzony w X pawilonie w Warszawie. Symulując chorobę psychiczną zmusił władze do przeniesienia go do szpitala św. Mikołaja w Petersburgu skąd zbiegł w 1901 roku.

Dalsza działalność Piłsudskiego.

Po tym incydencie osiadł w Krakowie, gdzie brał czynny udział w życiu politycznym krzewiąc myśl walki zbrojnej z caratem. Po wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej (1904-1905) wyjechał do Tokio, aby uzyskać poparcie dla ruchu zbrojnego w Królestwie. Wróciwszy do kraju zorganizował 13 listopada 1904 roku zbrojne wystąpienie przeciw władzom rosyjskim w Warszawie. Utworzył i kierował Organizacją Bojową PPS. Kiedy w Polskiej Partii Socjalistycznej nastąpił rozłam (1906r.) Piłsudski wraz z grupą swych zwolenników utworzył tzw. PPS-Frakcję Rewolucyjną. Po upadku rewolucji w Królestwie jego terenem działań stała się Galicja.

Orientacja polityczna Piłsudskiego.

Działając w PPS reprezentował kierunek niepodległościowy, wykazywał nieufność dla rewolucjonistów rosyjskich i nie widział możliwości współpracy z nimi. W sprawie niepodległości Polski reprezentował kierunek proaustryjacki, liczył na odbudowę państwa polskiego przy pomocy Austro-Węgier. W 1906 prowadził rozmowy z komendantem korpusu w Przemyślu w sprawie zgody na działalność polskich organizacji o charakterze antyrosyjskim, w zamian za działalność sabotażowo - dywersyjną i szpiegowską w zaborze rosyjskim. Jego propozycja nie wzbudziła zainteresowania Austriaków.

Powstanie organizacji militarnych.

W 1908 wykorzystując kryzys międzynarodowy wywołany aneksją Bośni I Hercegowiny polecił K. Sosnkowskiemu utworzenie tajnego Związku Walki Czynnej. W 1910 na bazie Związku powołano organizacje o charakterze paramilitarnym: Związek Strzelecki we Lwowie z W. Sikorskim na czele oraz Towarzystwo Strzeleckie w Krakowie, którego przewodnictwo Piłsudski objął osobiście. Z myślą o zapewnieniu materialnych podstaw działania tym organizacjom, w 1912 na zjeździe w Zakopanem powołał do życia Polski Skarb Wojskowy. W tym samym roku został komendantem wojskowym Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (KTSSN).Z chwilą wybuchu I wojny światowej zarządził mobilizację strzelców i 6 sierpnia 1914 roku na czele kompanii kadrowej wkroczył do Królestwa po czym zajął opróżniony przez Rosjan pas pograniczny. Po utworzeniu Legionów objął dowództwo nad pierwszą brygadą, która brała udział w szeregu bitew na froncie galicyjskim. Równocześnie zaczął tworzyć Polską Organizację Wojskową (POW). We wrześniu 1916 wobec braku zainteresowania sprawami Polski ze strony państw centralnych podał się do dymisji. Po ogłoszeniu Aktu 5 listopada został mianowany szefem departamentu wojskowego Tymczasowej Rady Stanu (1916-1917).

Kryzys przysięgowy.

Po wybuchu rewolucji rosyjskiej działalność POW skierowała się przeciwko Niemcom. Zgodnie z powszechnie panującymi nastrojami antyniemieckimi Piłsudski polecił legionistom aby odmówili złożenia przysięgi żołnierskiej na braterstwo broni z Niemcami. Tak też się stało. Wkrótce potem Niemcy aresztowali Piłsudskiego i wraz z jednym z jego najbliższych współpracowników – płk. Kazimierzem Sosnkowskim osadzili w twierdzy w Magdeburgu.

Koniec wojny i odzyskanie niepodległości.

Po katastrofie państw centralnych i zakończeniu wojny Piłsudski został uwolniony i 10 listopada 1918 powrócił do Warszawy. Już następnego dnia przejął z rąk Rady Regencyjnej władzę wojskową, a 14 listopada władzę cywilną. Dnia 22 listopada został mianowany przez rząd J. Moraczewskiego na Tymczasowego Naczelnika Państwa. Zwołany przez niego Sejm Ustawodawczy uchwałą z 20 lutego 1919r. wybrał go na Naczelnika Państwa do chwili uchwalenia konstytucji. Dążąc do odbudowy państwa polskiego prowadził wojnę z bolszewicką Rosją 1919-1920, zakończoną korzystnym dla Polski pokojem ryskim (1921). W czasie wojny dał się poznać jako doskonały strateg, przygotowując plan i przeprowadzając udaną Bitwę Warszawską, która miała decydujące znaczenie dla wyniku wojny. W marcu 1920 został Pierwszym Marszałkiem Polski. Do grudnia 1922 piastował godność Naczelnika Państwa i Naczelnika Wojska Polskiego. Po zebraniu się drugiego sejmu i uchwaleniu Konstytucji Marcowej (17 III 1921) zrezygnował z ubiegania się o prezydenturę. Pozostał jednak na stanowisku ministra wojny i generalnego inspektora sił zbrojnych. Po utworzeniu się gabinetu Witosa w 1923 zrezygnował z wszystkich stanowisk i wycofał się z życia politycznego. Udał się do Sulejówka gdzie zajął się pracą literacką. Uważnie obserwował też wydarzenia w kraju, prowadził działalność propagandową i zbierał coraz to nowych zwolenników.

Przewrót majowy i dalsze rządy J.Piłsudskiego.

W maju 1926 roku niezadowolony z istniejących w państwie stosunków stanął na czele oddanych mu pułków i wkroczył do Warszawy, zmuszając po trzydniowych walkach do ustąpienia prezydenta S. Wojciechowskiego oraz gabinet Wincentego Witosa. W czerwcu 1926 roku został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na Prezydenta Rzeczpospolitej, ale odmówił przyjęcia tej godności. Został natomiast ministrem spraw wojskowych, przewodniczącym Rady Wojennej oraz Generalnym Inspektorem Armii. Dwukrotnie był też premierem. Józef Piłsudski aktywnie zwalczał opozycję. Doprowadził m.in. do rozbicia Centrolewu i procesu brzeskiego, co zapewniło zdecydowane zwycięstwo Bezpartyjnemu Blokowi Współpracy z Rządem w wyborach w 1930 roku.

Konstytucja kwietniowa i śmierć Piłsudskiego.

Po dziewięciu latach od przewrotu majowego światło dzienne ujrzała Konstytucja Kwietniowa. Została ona napisana na zlecenie samego marszałka. Konstytucja ta wyraźnie ograniczała wolności obywatelskie, znacznie zwiększała jednak uprawnienia prezydenta i rządu. Niestety marszałek nie doczekał dnia wprowadzenia jej w życie. Zmarł na raka wątroby 12 maja 1935 roku – zaledwie 11 dni przed wprowadzeniem jej w życie. Pogrzeb Piłsudskiego stał się żałobną manifestacją całego społeczeństwa. Jego ciało złożono na Wawelu (18 maja 1935) w krypcie św. Leonarda, a później w specjalnie przygotowanej na ten cel krypcie pod wieżą „srebrnych dzwonów”. Serce natomiast zostało złożone „na Rossie”, wileńskim cmentarzu, obok ciała jego matki.

Ocena postaci i podsumowanie.

Józef Piłsudski był człowiekiem konkretnym i stanowczym. Wiedział czego chce i z uporem dążył do celu. Sprawował rządy autorytarne. Nie wszystkim się one podobały, mnie także, ale były wtedy niezmiernie potrzebne. Mogę z czystym sumieniem stwierdzić, że Józef Piłsudski pojawił się w Polsce wtedy, kiedy tego najbardziej potrzebowała. Pomimo ograniczenia wolności obywatelskich (i to dość znacznie) przeprowadził wiele koniecznych w Polsce zmian. Przeprowadził reorganizację armii w celu ujednolicenia korpusu oficerskiego i uzbrojenia. Ustabilizował stosunki z sąsiadami Polski. Na przykład podjął próby bezpośredniego porozumienia z Niemcami, co zaowocowało układem o nieagresji podpisanym w 1934r. Podobny układ dwustronny podpisano dzięki niemu także z Rosją. Zacieśnił też stosunki z państwami bałtyckimi oraz udaremnił powstanie paktu czterech mocarstw spychających Polskę do roli drugorzędowej. Dzięki tym działaniom sytuacja międzynarodowa Polski uległa znacznej poprawie. Aktywnie zwalczał sejmowładztwo i partyjnictwo a także bardzo rozpowszechnioną wówczas korupcję polityczną. W stosunku do mniejszości narodowych był zwolennikiem metody współpracy w obrębie i dla dobra wspólnego państwa. Piłsudski korzystał jednak czasem z forteli i chwytów zapewniających mu poparcie. W okresie poprzedzającym przewrót majowy posługiwał się propagandą by oczerniać i ośmieszać rządzących, samemu zdobywając przy tym poparcie. Po przewrocie majowym również posłużył się ciekawym chwytem. Podobnie postąpił kiedyś Cezar August. Kiedy miał rozpocząć rządy ogłosił nawet chęć zrezygnowania ze wszelkich urzędów i przekazania senatowi rzymskiemu władzy nad wszystkimi prowincjami. Ten taktyczny chwyt przyniósł oczekiwane rezultaty, gdyż wdzięczny senat nakłonił Oktawiana do zachowania piastowanych godności i czuwania nad niektórymi prowincjami. Tak samo Piłsudski nie przyjął w 1926 roku godności prezydenta mimo iż go na niego wybrano, a zachował dla siebie tylko dziedzinę wojskowości i politykę zagraniczną. Zyskał tym przychylność społeczeństwa, a przy okazji to i tak on faktycznie decydował we wszystkich ważnych sprawach. A jeśli chodzi o Konstytucję Kwietniową to sam Piłsudski przyznał, że została uchwalona „dowcipem i wilkiem”. Mimo tego trzeba przyznać, że Piłsudski był mistrzem w dziedzinie wojskowości. Miał niespotykany wręcz talent wojskowy, który jeszcze udoskonalał czytaniem książek o tematyce wojskowej oraz analizowaniem wielu starszych bitew i taktyk w nich zastosowanych. Pozwoliło mu to na błyskotliwe posunięcia na przykład w zwycięskiej Bitwie Warszawskiej słusznie nazywanej też „cudem nad Wisłą”. Szczerze podziwiam jego umiejętności w tej dziedzinie. Podsumowując uważam, że był to właściwy człowiek na właściwym miejscu, który pojawił się we właściwym czasie. Sprawował rządy „twardej ręki”, ale tylko tym sposobem można było zjednoczyć i zorganizować kraj, który powstawał jakby na nowo i to z trzech różnych części. Uważam, że Józef Piłsudski wywiązał się z tego zadania znakomicie, co też starałem się udowodnić. Myślę także, że nie byłoby wcale tak źle, gdyby Piłsudski wstał z grobu i doszedł do władzy tak na kilka lat. Zrobiłby porządek. Skończyłyby się rozgrywki polityczne w rządzie, machlojki polityków, wszędobylska korupcja. Przydałby się nam Piłsudski – tak raz na kilkadziesiąt lat.