Zagadnienia z Konrada Wallenroda

KONRAD WALLENROD

Właściwie Konrad von Wallenrode (ur. ok. 1330 / 1340; zm. 23 lipca 1393 w Malborku)

Dostojnik oraz mistrz krzyżacki. Od 1391 roku został wielkim mistrzem Zakonu Krzyżackiego. W roku 1383 przyjął zbiegłego z Litwy Witolda Kiejstutowicza i wspierając go podjął szereg wypraw przeciwko wielkiemu księciu litewskiemu Jagielle oraz jego bratu, księciu Skirgielle. W 1391r. Otrzymał od Władysława Opolczyka w zastaw zamek złotoryjski w ziemi chełmińskiej, natomiast w 1393r. Również Kujawy i ziemię dobrzyńską.

Pertraktował z Zygmuntem Luksemburskim w sprawie zakupu Nowej Marchii. Po pogodzeniu się Witolda z królem Władysławem II Jagiełłą (1392r.) organizował liczne wyprawy wojenne przeciwko Litwie, przeważnie nieudane, co w ten sposób zainspirowało Adama Mickiewicza do przedstawienia w poemacie „Konrad Wallenrod” (1828r.) wielkiego mistrza krzyżackiego jako Litwina. Wątek ten nie znajduje żadnego potwierdzenia historycznego.

DZIEJE KONRADA WALLENRODA

Mickiewiczowski Konrad Wallenrod jest postacią tajemniczą, poznajemy jego pogmatwane losy głównie dzięki „Powieści wajdeloty”. Rzecz miała miejsce w średniowieczu, za czasów walk krzyżacko-litewskich. Bohater- młody Litwin- jako dziecko został porwany przez Krzyżaków- miał tylko w pamięci obrazy z napadu na zakon, krzyk matki dźwięczał mu w uszach. Wychowano go w zakonie na Krzyżaka. Lecz pewien stary Litwin- śpiewak Halban- nie dopuścił do wynarodowienia chłopca, powiedział mu prawdę o jego przeszłości, podsycał w nim żądzę zemsty, pielęgnował miłość do Litwy. Młody Walter Alf (tak bowiem imię nosił wówczas) przy pierwszej sposobności uciekł na Litwę. Opowiedział tu swoje dzieje, wspomagał księcia Kiejstuta, pokochał jego córkę Aldonę i założył rodzinę- słowem wiódł szczęśliwe życie. Lecz szczęście nie było mu pisane. „Szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie”. Nadciągała groźba wojny z Krzyżakami- a jeden Alf wiedział, jak są silni i że zwyciężą Litwinów. Obmyślił sposób na ich przegraną- opuścił żonę i ojczyznę, przedostał się do krzyżackich szeregów, zdobył tam jako Konrad Wallenrod władzę komtura i uznanie. Zwlekał z bitwą, prowadził ją tak, by Krzyżacy przegrali. Można powiedzieć, że skruszył zakon od środka, użył podstępu i sam jeden pokonał wroga. Nie oznacza to jednak powrotu do prywatnego szczęścia- Krzyżacy wykryli zdradę, lecz Konrad Wallenrod postanowił zginąć z własnej ręki. Umarła także jego żona- Aldona, która zamknęła się jako pustelnica w wieży. Tak kończą się losy człowieka, który ponad wszystko ukochał ojczyznę, oddał za nią życie oraz swoją własna rodzinę, płakał jej łzami i cierpiał jej cierpieniem. Drogo okupił zwycięstwo nad wrogiem- swoją miłością, życiem i honorem.

TRAGIZM KONRADA WALLENRODA

Definicja tragizmu sformowana w średniowieczu- sytuacja tragiczna ma miejsce wówczas, gdy bohater stoi przed koniecznością dokonania wyboru między dwoma racjami, które są równorzędne, lecz każda decyzja bohatera będzie zła- przyniesie negatywne skutki.

Sytuacja ta przedstawia postępowanie Konrada Wallenroda, gdy zbliżała się wojna z Krzyżakami. Musiał wybrać pomiędzy domem, kochającą rodziną oraz żoną a ojczyzną. Jego decyzja nie była słuszna, ponieważ przyniosła ona więcej negatywnych skutków niż pozytywnych, jednak dla Konrada Wallenroda najważniejsza była ojczyzna i jej dobro.

KONFLIKT

Życie prywatne a ojczyzna- nie jest jedyną sprzecznością racji, przed jaką stał Konrad. Sytuacja tragiczna rozgrywa się w jeszcze jednej sferze: bohater musi wybrać między honorem a zwycięstwem nad Krzyżakami.

CO TO JEST WALLENRODYZM?

Wallenrodyzm jest podstawą człowieka, który postępuje podobnie jak uczynił to Konrad Wallenrod- walczy o słuszną i sprawiedliwą ideę, lecz żeby osiągnąć swój cel, używa środków nieetycznych, nagannych moralnie, takich jak postęp, zdrada, kłamstwo.
KONRADA Wallenroda poprzedza motto zaczerpnięte z dzieła florenckiego dyplomaty i historyka Machiavellego, pt.”Książę”
„Macie, bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia...trzeba być lisem i lwem”.

ROLA PIEŚNI I POEZJI W ŻYCIU NARODU NA PODSTAWIE KONRADA WALLENRODA.

Pieśń- poezja- i ci, co tworzą, odgrywają niebagatelną role w życiu i w historii narodu. Przykładem są losy Konrada Wallenroda: gdy jako dziecko wychowywał się wśród Krzyżaków, stary pieśniarz Halban wzniecił w nim miłość do Litwy, za pomocą pieśni przybliżał mu obraz ojczyzny i wzbudzał w ni uczucia patriotyczne. Powieść wajdeloty kryła w sobie prawdę o dziejach narodu litewskiego i o życiu Konrada, przechowywała te informacje dla innych pokoleń. Gdy Konrad był już komturem krzyżackim i miła dokonać ostatecznej klęski zakonu, wahał się i zwlekał. To pieśń- piękna ballada Alpuhara o poświęceniu arabskiego wojownika, który udając przyjaźń, pozarażał swoich wrogów dżumą- zwierała wzór postępowania. To pieśni wzniecały w nim uczucie nienawiści do wroga. Gdy ginie Konrad, Halban pozostaje, by głosić potomnym jego czyny.

KONRAD WALLENROD JAKO POWIEŚĆ POETYCKA

Powieść spełnia wszelkie wymogi tego gatunku:
· Synkretyzm rodzajów literackich
Synkretyzm to połączenia, zmieszanie w jednym utworze kilku rodzajów lub gatunków literackich
· Zakłócenie chronologii wydarzeń
Najpierw dowiadujemy się, że w zakonie krzyżackim wybrano wielkiego mistrza i został nim cudzoziemiec, który wstawił się w czasie wypraw krzyżackich. Dopiero później wajdelota przedstawia w swej pieśni dzieje Waltera.
· Fragmentaryczna kompozycja, potęgująca efekt tajemniczości
Trzeba rozszyfrować jaki jest Wallenrod, do kogo zaś należy Głos z Wieży. Wydarzenia relacjonowane fragmentami, wyrywkowo, dopiero przy końcu utworu układają się w logiczną całość. Wiele scen odbywa się w atmosferze tajemnicy, zagadkowości, pod osłona nocy- np. „sąd” zamaskowanych sędziów nad Konradem, w lochach, przede tajemnicza księgą zakonu.
· Bohater bajroniczny, samotny, moralnie niejednoznaczny.
Konrada Wallenrod jest samotny i tajemniczy, jest zdolny do największych poświęceń- opuszcza dom i ukochaną kobietę, sam walczy z zakonem krzyżackim, nie używa własnego imienia, popełnia czyn dwuznaczny moralnie- zdradza, żeby uratować ojczyznę, ginie śmiercią haniebną, samobójczą.
· Liczne dygresje.
Najsłynniejsze strofy utworu o roli pieśni i poezji w życiu narodu.
· Sceneria egzotyczna bądź historyczna.
Akcja Konrada Wallenroda została osadzona w średniowieczu, ukochanej przez romantyków epoce, dokładnie w XIV wieku na Litwie i w Prusach.

SŁYNNE CYTATY Z KONRADA WALLENRODA

· Wszystko rozerwie nienawiść narodów, Wszystko rozerwie - lecz serca kochanków Złączą się znowu w pieśniach wajdeloty...
· O pieśni gminna, ty stoisz na straży Narodowego pamiątek kościoła
· Płomień rozgryzie malowane dzieje Skarby mieczowi spustoszą złodzieje Pieśni ujdzie ciało.
· Skąd Litwini wracali? Z nocnej wracali wycieczki Wzięli łupy bogate w zamkach i cerkwiach zdobyte...
· Wielkie serca, Aldono, są jak ule zbyt wielkie, Miód ich zapełnić nie może, stają się gniazdem jaszczurek.
· Znam ja was, każda piosnka wajdeloty, Nieszczęście wróży jak nocnych psów wycie (...) Na kształt gadziny obwija pierś dziecka I wlewa w duszę najsroższe trucizny, Głupią chęć sławy i miłość ojczyzny.