Od pojecia prawa do prawa konstytucyjnego

Elementy Prawa

Prawo – jest to zbiór zasad, norm postępowania
Oprócz norm prawnych wyróżniamy inne normy, m.in. moralne, religijne, zwyczajowe.
Dlaczego normy są prawnymi – w zależności od źródła – twórca prawa – państwo, zwyczaj
Różnica między normą postępowania a normą prawną – przez kogo została ustalona
Norma prawna składa się z:
a) hipoteza – adresat normy prawnej i okoliczności jej aktualizacji
b) dyspozycja – jak adresat ma postępować w określonych okolicznościach
c) sankcja – konsekwencje prawne w skutek postępowania niezgodnego z dyspozycja
- kary
- egzekucja – przymuszenie do określonego postępowania
- nieważności – uznanie określonej czynności za nieważną, nie mającej mocy prawnej
źródła prawa (akty prawne) -> przepisy -> normy prawa
Normy sprężone – N1 N2 / N1 – sankcjonowana, N2 – sankcjonująca (jest sankcją dla N1)
Adresat normy prawne j – indywidualny (jeden) lub generalny (pewna grupa osób)
Sposób postępowania – konkretny (jednorazowy) lub abstrakcyjny (stały i niezmienny)
Źródła prawa – 1) Konstytucja 2) Umowy międzynarodowe 3) Ustawa 4) Rozporządzenia
Konstytucja:
- pozycja jednostki w państwie
- reguluje ustrój państwa
- reguluje ustrój polityczny
- reguluje ustrój gospodarczy
- reguluje ustrój prawny
- reguluje ustrój społeczny
Preambuła - wzniosły, uroczysty tekst wstępny
Sankcja - 1) zinstytucjonalizowana 2) rozsiana (nie wywołuje konsekwencji prawnych)
Źródła prawa – akty prawne (akty powszechno – generalne) określają normy postępowania wszystkich i wszędzie.
Źródło prawa ma 1) moc prawna 2) moc obowiązującą
Konstytucja ma największą moc obowiązującą, wszystkie inne akty prawne musze być z nią zgodne. Wywnioskować można z tego, że istnieje hierarchia źródeł prawa i istnieje wyższa i niższa moc obowiązywania.
Umowy międzynarodowe – akt porozumiewawczy, powstały w drodze porozumienia, dochodzi do konsensusu, stanowi prawo wiążące narody.
Proces ustawodawczy (legistracyjny) – Na początku jest pomysł a następnie na jego podstawie tworzy się projekt ustawy. Jest on wnoszony do sejmu w drodze inicjatywy ustawodawczej (15-stu posłów, prezydent, senat – cały, rada ministrów, inicjatywa obywatelska – 100tys. Osób). Po wniesieniu projektu ustawodawczego do sejmu obraduje on (3 czytania). Uchwała jest wtedy w drodze głosowania. Głosowanie, czyli wyrażanie woli organu kolegialnego jest podjęciem decyzji przez ten organ. (organ monokratyczny – jedna osoba). W tym głosowaniu potrzeba większości zwykłej (czyli 50% + 1 osoba). Jeżeli ustawa zostaje przegłosowana to marszałek sejmu ma 30 dni aby przesłać ja do senatu. Projekt ustawy może zostać odrzucony, przyjęty lub senat może go cofnąć do sejmu w celu poprawki. W pierwszym przypadku projekt zostaje cofnięty do sejmu i tutaj dochodzi do ponownego głosowania. Tym razem potrzeba większości bezwzględnej (50% + 1 osoba z wszystkich uprawnionych). Jeśli projekt zostaje przegłosowany trafia od razu do prezydenta (omijając senat). Prezydent jest kolejnym organem ustawodawczym w procesie legistracyjnym. Może on podpisać projekt (i w ten sposób wyraża zgodę na wejście jego w życie) lub nie. Ma 21 dni na rozpatrzenie projektu ustawy. Gdy ma on pewne wątpliwości to:
Wątpliwości prawne Wątpliwości polityczne
Kieruje projekt ustawy do Trybunału konstytucyjnego (przejaw kontroli władzy wykonawczej przez ustawodawczą), który orzeka czy projekt jest zgodny z prawem. Jeśli jest to prezydent MUSI go podpisać, a jeśli nie to wyrzuca się go do kosza. Projekt cofa do sejmu o ponowne rozpatrzenie. W sejmie dochodzi do głosowania kwalifikowanego (potrzeba 3/5 z wszystkich uprawnionych). Jeśli jest dobry to trafia do prezydenta, który MUSI wtedy go podpisać.
Jak już prezydent podpisze projekt ustawy zarządza jego opublikowanie w dzienniku ustaw. Ustawa wchodzi w życie dopiero po jakimś czasie, który jest ustalony w przypisie do tej ustawy. Okres między opublikowaniem a wejściem w życie nazywa się vactio legis.
Quorum – minimalna liczba osób uprawnionych do głosowania, bez których podjęcie ważnej decyzji ni jest możliwe.
Aklamacja – jednomyślność
Kompetencje dotyczące ustalania ustaw – 1) władza ustawodawcza – sejm + senat – stanowi prawo 2) władza wykonawcza – prezydent + rada ministrów – wprowadza w życie 3) władza sądownicza – sądy + trybunały – stosuje prawo – rozstrzyga spory //// jedna władza może hamować drugą
Droga ustawodawcza Ustawy pomysł zgromadzenie narodowe referendum prezydent dziennik ustaw wchodzi w życie
Droga ustawodawcza umowy międzynarodowej porozumienie państw ratyfikacja prezydenta dziennik ustaw wchodzi w życie
System prawa – wszystko co obowiązuje
Gałęzie prawa – regulują określoną dziedzinę prawa (4 gałęzie prawa to: 1) prawo państwowe konstytucyjne 2) prawo cywilne 3) prawo administracyjne 4) prawo karne
Prawo konstytucyjne – 1) reguluje ustrój państwa (trójpodział) 2) zasady jak wyłaniać władze
System parlamentarno-gabinetowy określa relacje między władzą ustawodawczą a wykonawczą (występuje w Polsce).
Wybory – powszechne, tajne, bezpośrednie, równe, proporcjonalne (większościowe)
Cenzus – płci, rasowy, religijny, majątkowy, pochodzeniowy (ktoś nie może głosować)
Rząd koalicyjne – SLD i UP
Rząd mniejszościowy – rządzi, nie ma większości w sejmie, nie ma wotum nieufności
Ustrój sądów – sądy i trybunały
Sprawiedliwość instytucjonalna – z góry ustalona, ktoś uznał, że jest właściwa, orzekana w imieniu państwa
Prawomocne orzeczenie – bez odwołania
Sądy: 1) powszechne
a) rejonowe
b) okręgowe
c) apelacyjne
2) specjalne, szczególne
a) administracyjne
- naczelny sąd administracyjny
- wojewódzki sąd administracyjny
b) wojskowe
- sąd garnizonowy
- sąd okręgów wojskowych
3) sąd najwyższy
Trybunał stanu – 1) odpowiedzialność polityczna i prawna – ludzie posiadający władze w państwie są w nim „sądzeni”
Odpowiedzialność – 1)konstytucyjne 2) cywilna 3) dyscyplinarna
Postawienie prezydenta przed trybunałem stanu – zgromadzenie narodowe zgłasza prezydenta do pociągnięcia odpowiedzialności za swoje czyny do trybunału stanu.
Prawo karne – określa i reguluje co jest przestępstwem, określa kary (co za co) wykrywanie, egzekucja i pociąganie do odpowiedzialności
1) kodeks karny
- ogólny – kto
- szczególny – za co i w jakim zakresie
2) pozakodeksowe przepisy karne
a) prawo materialne – prawa i obowiązki (co jest przestępstwem i jakie kary za co)
- gospodarcze
- przeciwko życiu
- przeciwko zdrowiu
- przeciwko moralności
- przeciwko służbie zdrowie
- przeciwko bezpieczeństwu
b) prawo formalne – procedura – Kodeks Postępowania Karnego
Elementy po których uznajemy czyn za przestępstwo:
- czyn człowieka
- opisany w pr. Karnym jako zagrożenie
- kara
- wina
- niebezpieczeństwo społeczne czynu
Wina – emocjonalny stosunek człowieka do własnego działania
1) umyślna
a) bezpośrednie zamierzenie – chce i godzi się z konsekwencjami
b) ewentualne – nie chce ale godzi się z konsekwencjami
2)nieumyślna
c) lekkomyślność – przewidywany skutek, uważa się , że nie nastąpi
d) niedbalstwa – nie przewidziany skutek
Prawo cywilne – reguluje stosunki między osobami fizycznymi i prawnymi o charakterze majątkowym i niektórych niemajątkowych. Źródłem jest Kodeks Cywilny, który składa się z:
- część ogólna, prawo osobowe
Zajmuje się podmiotami (osobami) przedmiotami stosunków i czynnościami prawnymi (sposobie działania podmiotów)
- prawo rzeczowe, własności
reguluje prawa podmiotów do rzeczy prawo: własności, wieczystego użytkowania, służebności, zastaw, hipoteka, do lokali spółdzielczych ( 1- spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego 2- prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni 3 – własnościowe – spółdzielcze do lokalu mieszkaniowego)
- zobowiązania
stosunki o charakterze umownym pomiędzy podmiotami, odpowiedzialność majątkowa
- spadkowe
nabycie praw spadkowych po osobie zmarłej, zasady przechodzenia majątku z os, zmarłej na osobę żywą.
Prawo administracyjne – między państwem a obywatelem – adm. Państwowa, adm. Terytorialna. Występuje wszędzie tam gdzie coś jest narzucone, egzekwowane lub regulowane (np. bezrobotni, edukacja, wojsko)
Stosunek prawny – występuje pomiędzy podmiotami, wzajemne zależności, interakcja.
ŹRÓDŁO

Przedmiot
X ------------ Y
Treść
Elementy:
- podmiot (min. 2)
- przedmiot
- treść (określa prawa i obowiązki w stosunku do siebie)
- prawo (normy prawne
swoboda umów – dobrowolność w ustalaniu umów
istota sprzedaży – przeniesienie własności rzeczy
Prawo cywilne – występuje swoboda umów
Prawo administracyjne – z góry narzucone, przymuszone
Stosunek Administracyjno-prawny – państwo, samorząd terytorialny:
- miasto –
1) prezydent ( 100 tys. i więcej)
2) burmistrz ( mniej niż 100 tys.)
3) rada miasta
- gmina
1) wójt
2) rada gminy
- powiat
1) starosta
2) zarząd powiatu
3) rada powiatu
- samodzielne województwo
1) marszałek
2) sejmik wojewódzki
Struktura administracji rządowej:
- naczelny 1) najwyższy 2) minister
- centralny (może być naczelny) 1) obejmuje obszar całego państwa 2) np. prezes GUS-u
- terenowe 1) kompetencje na danym terenie, województwie 2) np. wojewoda, kurator oświaty
Administracja ogólna zespolona – np. wojewoda komunikacja, służba zdrowia
Administracja niezespolona – np. kurator, naczelnik US, minister sprawiedliwości – podlegają bezpośrednio pod urząd naczelny.
Źródło – fakt prawny po zaistnieniu wywołuje skutki prawne:
1) powstanie stosunku prawnego
2) zmiana stosunku prawnego
3) ustanie stosunku prawnego
Klasyfikacja źródeł prawnych
- zdarzenia prawne – nie są efektem działania ludzi
- działanie ludzi
a) czyny ludzkie (dozwolone lub niedozwolone)
b) czynność prawne
c) działanie organów osób prawych
Czynność konwencjonalna – prawna
Zdarzenie indyferentne – obojętne
Czynności prawa – jest to czynność konwencjonalna czyli umówiona (nadanie innego znaczenia czynności)
Oświadczenie woli daje skutek prawny a jak się je połączy to jest czynność prawna
Formy oświadczenia woli:
- pisemna (szczególna) 1) akt notarialny 2) forma pisemna z data pewną 3) z notarialnie lub urzędowo poświadczonymi podpisami
- ustna
- gest
Zastrzeżenie form czynności prawnych:
- pod rygorem nieważności ( nie wywołuje skutków prawnych, f. Pisemna – jeżeli ustawa przewiduje)
- dla celów dowodowych
- dla wywołania określonych skutków
Umowa wstępna i przyrzeczona – konsekwencje nie zawarcia umowy przyrzeczonej
- żądanie odszkodowania
- żądanie podpisania umowy przyrzeczonej
Zdolność prawna – cecha, dzięki której człowiek staje się podmiotem.
Zdolność do czynności prawnych – ma się od 13-stego roku życia – polega na możliwości nabywania praw, zaciągania zobowiązań i rozporządzania swymi prawami przez własne działanie.
1) pełna – gdy ma się 18 lat lub zawarło się związek małżeński
2) ograniczona – osoby, które ukończyły 13 rok życia a nie mają jeszcze 18 lat
3) brak zdolności do czynności prawnych – ubezwłasnowolnienie – więcej niż 13 lat, nie możność kierowania swoim postępowaniem
Stan cywilny – (informacje zawarte w aktach stanu cywilnego) – płeć, imię i nazwisko, data i miejsce urodzenia, imię ojca i matki, stan cywilny (panna, kawaler itp.) miejsce zamieszkania.
Osoba prawna jest to jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną (czyli podmiotowość). Jednostka organizacyjna składa się z elementu przedmiotowego (coś co ma charakter majątkowy) i elementu podmiotowego (ludzie).
Koncepcja normatywnych osób prawnych – powstają gdy uzyskują osobowość prawną.
Osobowość prawna (wpis do rejestru) nadanie jednostce osobowości prawnej – czyli specjalna zdolność prawna i możliwość rozporządzania własnymi prawami i obowiązkami.
Uzyskanie osobowości prawnej – 1) od razu po powstaniu np. Kościół 2) nadanie
Byt prawny – byt osoby prawnej, abstrakcja, termin ten istnieje w sensie prawnym
Jak osoba prawna funkcjonuje (w jaki sposób)
- działania ludzkie w określonym momencie są traktowane jako działania osób prawnych.
- Osoba prawna funkcjonuje poprzez swoje ograny prawne czyli przez ludzi
Rodzaje organów osoby prawnej:
- uchwałodawcze (walne zgromadzenie akcjonariuszy)
- wykonawcze – zarządzające (zarząd zazwyczaj, np. proboszcz)
- kontrolne (rada nadzorcza, komisja ewidencyjna)
Przedstawicielstwo, co jest istota reprezentacji: - jeden działa na rzecz drugiego (podmiotu)
Prezes spółki nie reprezentuje jej. Prezes jest organem osoby prawnej, więc działa spółka sama. Aby była reprezentowana musi być odrębna osoba (przedstawiciel handlowy itp.)
Kiedy osoba prawna przestaje istnieć - rozwiązanie likwidacja (polega na spieniężeniu majątku i spłacaniu wierzycieli, potem można wykreślić z rejestru ta osobę prawną)
Co indywidualizuje spółkę – nazwa, siedziba, kiedy powstała, kto utworzył, organ, czym się zajmuje
Przedsiębiorca jest to podmiot gosp. Prowadzi on działalność gosp. Co pozwala osiągnięcie zysku
Przedsiębiorstwo jest instrumentem
Termin „firma” jest to inaczej nazwa. Termin ten stosujemy do spółek prawa handlowego.