Religia starożytnego Rzymu

Pierwotna religia rzymska była w przeciwieństwie do religii greckiej mistyczna i abstrakcyjna. Podobnie jak i w greckiej, zachowały się w niej pewne przeżytki totemizmu, czyli istotą jest wiara w istnienie związku między danym rodem czy plemieniem. Świadczy o tym choćby legenda o wilczycy, która wykarmiła Romulusa i Remusa. Dla rzymianina świat jest pełen dobrych i złych duchów, które należy sobie zjednać za pomocą modlitw, zaklęć magicznych i ofiar. Zajmując się głównie rolnictwem, zapełnili świat niezwykle dużą liczbą bóstw opiekujących się nawet najmniejszym procesem zachodzącym w przyrodzie, każda czynność związana z uprawą roli. Tak więc każdą z trzech czynności zachodzących przy zaoraniu nowego pola opiekuje się osobne bóstwo. Np.: kiedy się osiewa pole trzeba zaklinaa boga Saturusa i boginie Symonię, kiedy zboże wykluwa i wychodzi także zaklinać odpowiedniego boga. Różne bóstwa chronią także przed chwastami czy rdzą. Domem opiekują się Penaty – bogowie spiżarń oraz Lary, drzwi pilnuje Janusz, ogniska domowego Westa.

Każdy człowiek ma swojego ducha opiekuńczego, a także wierzono, że każdy człowiek ma w sobie element boski – Geniusza. Istnieje także duch opiekuńczy rodziny i miejsca. Zmarli żyją po śmierci jako dobre duchy, jednak zaniedbani przez rodzinę zjawiają się jako złe, mściwe i groźne.

Dla rozwoju rzymskich wyobrażeń religijnych oraz przejścia do antropomorfizmu niezwykle ważnym okresem było panowanie dynastii etruskiej. Pod ich wpływem powstała na Kapitolu pierwsza świątynia. Do Rzymu sprowadzono księgi sybilińskie, do których zaglądano w przełomowych dla miasta momentach.

Do bogów swoich odnosili się rzymianie z lękiem. Rzymska pobożność polegała przede wszystkim na niezwykle skrupulatnym wykonywaniu wszelkich przepisów kultowych, gdyż najmniejsze nawet uchybienie, pomyłka czy opuszczenie jakiejś formuły mogło obrazić bóstwo i sprowadzić jego gniew. Przy tak dużej ilości bóstw musieli istnieć kapłani, którzy znali dokładnie wszelkie przepisy kultu i niezliczone nazwy wszystkich bóstw. Prowadzili oni formularze modlitw zaopatrzone we wskazówki, jakich bogów i w jaki dzień wzywać. Kapłani prowadzili tez kalendarz, oznaczając pewne dnia jako fasti, w których dozwolone były zgromadzenia, zawieranie umów i inne czynności, inne dni jako dies nefasti, kiedy nie wolno było nic podejmować. Prócz kapłanów byli też augurowie, którzy zajmowali się wróżeniem z lotu ptaków. Byli także haruspikowie, którzy uprawiali „dyscyplinę etruską” i wróżyli z wnętrzności zwierząt ofiarnych. Były także kolegia do spraw związanych z obrzędami związanymi z wypowiedzeniem wojny i zawarciem pokoju, a także istniał kult trójcy rzymskiej.

Rzymianie w miarę kolejnych podbojów włączali do swojej religii coraz to nowe bóstwa z różnych krajów, ogromny przełom nastąpił, gdyż bóstwa rzymskie utożsamiono z bogami greckimi np.: grecką Demeter utożsamiono z bezosobowym bóstwem, które opiekowało się rosnącym zbożem