1) Kim byli?
Józef Beck- polityk, jeden z najwybitniejszych współpracowników Piłsudskiego. 1932-39 minister spraw zagranicznych.
Edward Śmigły-Rydz- po śmierci Piłsudskiego: Generalny Inspektor Sił Zbrojnych. 1936 marszałek Polski.
Joachim von Ribbentrop – niemiecki polityk, od 1938 minister spraw zagranicznych III Rzeszy
Wieczysław Mołotow – radziecki polityk, od 1906 członek partii bolszewików, 1939-49 i 1953-57 komisarz ludowy spraw zagranicznych ZSRR.
Władysław Sikorski – przeciwnik Piłsudskiego, współtwórca organizacji mniejszościowych w Galicji.
Władysław Anders – w latach międzywojennych dowódca jednostek kawalerii, dowódca Armii Polskiej w ZSRR, a potem Ii Korpusu Polskiego. W 1945 Wódz Naczelny.
Charles de Gaulle – przeciwnik porozumienia z Niemcami, Francuz, przywódca komitetu Wolnej Francji.
Philippe Petain – marszałek głównodowodzący armią francuską.
Winston Churchill – premier Wielkiej Brytanii w latach 1940-45 i 1951-55. Uczestniczył w tworzeniu powojennego ładu europejskiego, w 1953 otrzymał Nobla za swoje pamiętniki.
Vidukind Quisling – Norweg, utrzymywał ścisłe kontakty z III Rzeszą, tworzył ideowe podstawy norweskiego faszyzmu, po zajęciu Norwegii przez Niemców ogłosił się „przywódca narodu”. W 1945 został skazany i stracony jako żołnierz wojenny i kolaborant.
Jan Karski – kurier polskiego państwa podziemnego. W 1942 przekazywał rządowi RP na uchodźctwie oraz politykom brytyjskim i amerykańskim raport o położeniu Żydów w Polsce, z prośbą o udzielenie pomocy.
Stefan Rowecki-Grot – współtwórca struktury wojskowej polskiego państwa podziemnego. 1940- 43 Komendant Główny Związku Walki Zbrojnej, następnie Armii Krajowej.
Franklin Delano Roosevelt- 1933-45 prezydent USA; twórca i realizator tzw. „ New Deal”.
Joseph Goebbels – współpracownik Hitlera, od 1929 szef propagandy partyjnej NSDAP. Od 1933 minister propagandy i oświecenia publicznego Rzeszy.
Tomasz Arciszewki - działacz socjalistyczny, w dwudziestoleciu międzywojennym członek władz naczelnych PPS. W czasie wojny prowadził działalność zakonspirowanej PPS.
Hans Frank – 1939-45 szef administracji cywilnej na okupywanych ziemiach polskich, potem generalny gubernator GG.
2) wydarzenia, pojęcia
17 IX 1939 – 17 września nad ranem ZSRR zerwał stosunki dyplomatyczne z Rzeczypospolitą, a wojska radzieckie zaatakowały Polskę, na całej długości lini granicznej. Miało to istotny wpływ na dalszy rozwój wydarzeń, gdyż uniemożliwiło to Polakom kontynuowanie skoordynowanej akcji obronnej. Uderzenie Czerwonej armii było wprowadzeniem w życie ustaleń paktu Ribbentrop – Mołotow i pogwałceniem aktu o nieagresji w roku 1992. W wyniku tej wojny polska znalazła się pod okupacją, najważniejsze władze były zmuszone udać się na emigrację. Polska poniosła wielkie straty – ok. 200 tys. rannych i zabitych.
Rząd RP na uchodźstwie – Po ataku ZSRR polskie władze były zmuszone udać się na emigrację. Prezydent wyznaczył zastępcę – Władysława Raczkiewicza i podał się do dymisji.
Desant – przerzucenie wojsk drogą powietrzną lub wodną na teren kontrolowany przz przeciwnika. W bitwie o Anglię chciano z Wysp Brytyjskich desantować ludzi na kontynent, co by dla Niemiec oznaczało wojnę na dwa fronty.
Bitwa o Anglię – w 1940 roku samoloty niemieckie zaczęły bombardować angielskie lotnicka, magazyny, porty, Londyn. Brytyjczycy byli wspierani przez sojuszników (m.in. Polskę)
Eksterminacja – planowe, systematyczne wyniszczanie ludności. Elitę intelektualną i przywódczą wyworzono z miast na Syberię i do Kazahstanu. Taką politykę prowadziło ZSRR.
Ekshumacja – wydobycie zwłok z ziemi żołnierzy zamordowanych w Katyniu. Symbolizowało to tragedię oficerów polskich wziętych do niewoli.
Katyń, Charów, Miednoje – miejsca, gdzie wymordowano i rozstrzelano wcześniej przetrzymywanych jeńców. ZSRR nie chciało się do tego przyznać, dopiero 13 kwietnia 1990 roku.
Bitwa pod Alameln – 23 października 1942 r., gdzie Afrika Korps próbował przełamać linie oporu wojs brytyjskich w Egipcie. Jednak się nie udało.
Karta Atlantycka – deklaracja celów wojny przeprowadzonej przeciwko państwom osi. Głosiła, że jest to wojna w obronie demokracji i że świat powojenny powinien zostać zbudowany z uwzględnieniem czterech podstawowych zasad: wolności religii, wolności słowa, wolności do nędzy, wolności do strachu. Podpisali ją Churchill i Roosevelt.
Kolaboracja – świadoma i dobrowolna współpraca z władzami okupacyjnymi, wspomagająca realizację planów wobec kraju okupywanego.
Akcja AB – 1940 r., polegała na systematycznym wyszukiwaniu i nadawaniu w podwarszawskich Palmirach działaczy społecznych, urzędników, artystów, sportowców.
Generalne Gubernatorstwo – utworzenie na obszarach Polski, które nie zostały przyłączone do Rzeszy, utworzone przez Niemców ze stolicą w Krakowie. Prowadzili systematyczną akcję fizycznej eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych.
Obóz koncentracyjny – ośrodki służące izolacji i koncentracji przedstawicieli podbitych narodów, działaczy ruchu oporu, pospolitych przestępców w celu ich eksploatacji oraz eksterminacji. Już w 1945 roku było ok. 700 tys. więźniów.
Holocaust – zagłada, całopalenie. Początkowo nieduże szykany i represje na zachodzie kontynentu ludności żydowskiej. Pózniej problem światowy.
Getto – miejsce, gdzie Żydzi zostali zmuszeni do zamieszkania – wydzielone częsci miasta. Początkowo utworzone w piotrkowie Trybunalskim i Radomsku. A w 1940 roku zbudowane największe getto – warszawskie.
Obóz zagłady – miejsce, gdzie ludność żydowska z całej Europy Zachodniej byli wyworzeni. Odbierano im wszystko co miało jakąś wartość a następnie zabijano gazem lub spalinami. Ciała palono.
Dekonspiracja – ujawnienie działalności prowadzonej w konspiracji (ukryciu). Na przykład nauczano polskiego, historii w domach prywatnych.
Dywersja – prowadzoene z ukrycia akcje zbrojne i propagandowe na tyłach armii nieprzyjaciela. Na przykład akcja „ Wachlarz” polegała na wysadzaniu neimieckich pociągów.
Kryptonim – litera lub wyraz ukrywające właściwą nazwę czegoś lub kogoś, stosowane zwłaszcza w działaniach o charakterze tajnym mające uniemożliwić osobom niepowołanym identyfikację tego, co kryptonim ukrywa.
Kontrwywiad – działalność mająca na celu sparaliżowanie służb wywiadowczych przeciwnika.
Armia Krajowa – od 1942 r. (wcześniej ZWZ). Zadaniem AK była walka z okupantem oraz militarna osłona odbudowy panstwa polskiego po zakończeniu wojny.
Szare Szeregi – związek harcerstwa, powstały 27 września 1939 r. Pomagali jeńcom wojennym, osobom wysiedlonym, rodzinom aresztowanym, opiekowały się osieroconymi dziećmi.
Obrona Leningradu – od 1941 roku był ostrzeliwany przez Niemców. Także walczyła tam Armia Czerwona, której Stalin nakazał obronę za wszelką cenę. Niestety obrońcy nie mieli żywności. W grudniu 1941 dawki jedzenia osiągnęły poziom 125g chleba.
Bitwa pod Stalingradem – 1942 roku armia niemiecka dotarła do Stalingradu, jednak nie zdołała opanować miasta z marszu. Wykorzystali to Rosjanie, którzy otoczyli Niemców i odcieli im droge zaopatrzenia. Wojska niemieckie nie zdołały wyrwać się z kotła i 2 lutego 1943 roku skapitulowały. Bitwa ta była największą w czasie II wojny światowej.
Bitwa pod Kurskiem – największa bitwa pancerna II WŚ między Niemcami a Rosją. W lipcu 1943 Hitler skierował do ataku swoje potężne wojska pancerne. Atak niemiecki został powstrzymany, Armia Czerwona zaczęła ofensywę.
Pearl Harbor – 7.12.1941 Japończycy dokonali ataku lotniczego na Pearl Harbor- główną bazę floty wojennej USA na Hawajach. Flota amerykańska długo nie mogła działać przez to, a Japończycy w tym czasie zajmowali kolejne terytoria w Azji i wyspy na Oceanie Spokojnym.
Bitwa o Midway – trzydniowa bitwa ( 3-5 czerwca 1942 ) o wyspę Midway między Japonią a USA. Wygrali Amerykanie.
Lend Lease Act – 11 marca 1941 kongres USA uchwalił Ustawę o pożyczkach i wynajmie. Od tej pory prezydent mógł wypożyczać, wydzierżawiać lub dawać sprzęt wojskowy i dostarczać inne towary ( leki, żywność ) do krajów prowadzących wojnę z państwami osi.
Teheran, Jałta, Poczdam – 1943 Teheran, 1945 Jałta- spotkania przywódców państw koalicj antyhitlerowskiej. (Churchiil, Roosevelt, Stalin). Uzgodnili, że po zakończeniu wojny Niemcy będą podzielone na cztery strefy okupacyjne, pozostaną pod kontrola między narodową, określili tez podstawowe zasady Organizacji Narodów Zjednoczonych itp.... Postanowienie jałtańskie potwierdzone zostały na konferencji w Poczdamie, już po kapitulacji Niemiec.
II front w Europie – zachodnioeuropejski front działań wojennych aliantów przeciw Niemcom w czasie IIWŚ. Utworzenie drugiego frontu zapoczątkowała operacja normandzka rozpoczęta 6 czerwca 1944, która związała około 25% sił niemieckich i doprowadziła do wyzwolenia Francji, Belgii i Holandii oraz zajęcia zachodu Niemiec, aż po Łebę.
Monte Cassino – Po odsunięciu Mussoliniego od władzy Niemcy przejęli kontrolę nad północnymi Włochami. Front w tym rejonie zatrzymał się na kilka miesięcy, a kluczową rolę w obronie odgrywał klasztor na Monte Cassino, przekształcony w twierdzę. Dopiero w maju 1944 roku Niemcom udało się przełamać front i wkroczyć do środkowych Włoch.
Projekt „Manhattan” – w zakonspirowanym laboratorium zebrano międzynarodowy zespół naukowców pod kierunkiem Roberta Oppenheimera, by skonstruował broń wykorzystującą energię atomową.
Hiroszima, Nagasaki – zastosowana porzez Amerykanów nowa broń atomowa 6.08.1945 zrzucona została na Hiroszimę, a 9.08.1945 na Nagasaki.
Kapitulacja Japonii – 8.08.1945 ZSRR rozpoczęło ofensywę przeciw Japonii, szybko zajęli Mandżurię, Płn.Koreę i Sachalin. 2.09.1945 Japonia kapitulowała.
Kapitulacja Niemiec – 8 maj 1945; 22 kwietnia 45 Rozja dotarła pod Berlin; 25 kwietnia 45 wojska sojusznicze idące ze wschodu zetknęły się na linii Łaby . 30 kwietnia Hitler popełnił samobójstwo, ale walki trwały aż do 8 maja 45. Kapitulacja Niemiec nie oznaczała końca wojny, bo na wschodzie Japonia nadal się broniła.