Postacie mitologiczne jako symbole wartości uniwersalnych

Każda z postaci mitologicznych miała określony charakter. Sens ich czynów był jasno określony i łatwy do odebrania przez czytelnika. Bohaterowie Ci stali się symbolem ludzi realizujących dane postawy stąd wielu twórców późniejszych epok nawiązywało do tych typów postępowania, czerpało z nich tematykę dla swoich utworów. Takimi bohaterami mitologicznymi, byli przede wszystkim Prometeusz, Ikar i Syzyf.

Prometeusz- to mitologiczny ojciec wszystkich ludzi, nasz troskliwy opiekun i męczennik. Jeden człowiek, który nieraz poświęcał się dla całej ludzkości. Ciężko zapłacił za swą dobroć- na rozkaz Zeusa został przykuty do skał Kaukazu. Codziennie sęp wyjadał mu wciąż odrastającą wątrobę. Prometeusz stał się więc symbolem człowieka cierpiącego z miłości do ludzi, zbuntowanego przeciwko bogom. To od jego imienia powstało określenie postawy buntu- prometeizmu.

Postawę taką realizuje Konrad, poeta z III cz. „Dziadów”, który chce poświęcić się dla ludzi, narodu. Kolejnym przykładem jest podmiot liryczny z hymnu Kasprowicza „Dzień gniewu”, gdzie ukazany jest koniec świata, a Bóg występuje jako karzący sędzia, obojętny na cierpienie. Postać Prometeusza nie jest jednak zawsze pokazywana jako typ bohatera poświęcającego się dla ludzi. Twórcy współcześni (W. Szymborska, Gustaw Herling, Z. Herbert ) pokazują go jako figurę groteskową.

Syzyf to drugi bohater antyczny, do którego nawiązuje literatura innych epok. Syzyf- lubiany przez bogów król Koryntu, był częstym gościem na Olimpie. Gdy zdradził poufną tajemnicę Zeusa, rozgniewało to mieszkańców Olimpu. Wysłali oni po niego bożka śmierci Tantosa, jednak Syzyf uwięził go. Ludzie przestali więc umierać. Wtedy to wysłano Aresa, który uwolnił bożka śmierci. Jako pierwszego śmierć dopadła Syzyfa. Żona jego jednak nie pogrzebała zwłok i nie mógł trafić do świata cieni. Kiedy sobie o nim przypomniano wysłano po jego duszę Tantosa. Za karę Syzyf musiał wnosić wielki kamień na górę, lecz tuż przed samym szczytem wyślizgiwał się i spadał.

Bohater ten pozostał symbolem bezsensownego działania, pracy nie zakończonej sukcesem.

W późniejszych epokach twórcy dość często odwołują się do postaci Syzyfa. Dla mnie najlepszym tego przykładem jest powieść S. Żeromskiego „Syzyfowe prace”. Nieefektywny wysiłek tego bohatera jest „zawarty” już w tytule tej powieści. Powieść pokazuje daremność wysiłków rysyfikatorów, którym nigdy nie uda się zrusyfikować młodzieży polskiej.

Trzecim bohaterem mitologicznym, który jest przykładem archetypu jest Ikar. Był on synem Dedala- rzeźbiarza i konstruktora. Ikar to przyjaciel młodzieży, idol szalonych i nierozważnych nastolatków, którzy nie lubią słuchać dorosłych. Wzleciał ku słońcu, ale za tę krótką chwilę niezwykłych przeżyć musiał zapłacić własnym życiem. Dziś stał się symbolem człowieka tragicznego, podejmującego ryzyko w celu zgłębienia tajników natury. Mit o Ikarze wykorzystał J. Iwaszkiewicz, porównując postać Michasia z Ikarem. Tak jak mitologiczny bohater zafascynowany jest książką i zapomina o niebezpieczeństwie w wyniku czego zostaje zabrany przez Niemców. Ernest Bryl („Wciąż głoszą...”) nawiązuje do charakteru społeczeństwa polskiego. Pokazuje podobieństwo między jego działaniem z działaniem Ikara. Polacy także często działali pod wpływem uniesienia, a ich działania nie kończyły się sukcesem. Podejmuje polemikę z kultem bohatera, występuje w imię trzeźwości i rozsądku. Również w malarstwie odnoszono się do archetypów mitologicznych. Obraz przedstawiający Ikara i jego tragedię wykonał Pieter Breugel. Dzieło jego nosi tytuł „Upadek Ikara”.

Oprócz wymienionych wcześniej postaci mitologicznych, które są symbolem wartości uniwersalnej istnieje jeszcze wiele innych. Choćby postać Odyseusza będąca synonimem wędrówki, zmagań z otaczającą rzeczywistością i nieustannych doświadczeń życiowych. Nie sposób wymienić wszystkie takie postacie, ale pełnią one ważną rolę w sztuce i literaturze nowożytnej. Odwołują się do nich współcześni artyści, porównując bardzo często otaczający nas świat ze światem starożytnym, mitologicznym. Dzięki temu łatwiej jest nam zrozumieć treść obrazu poetyckiego i zawartą w nim myśl.

ARCHETYPY - to uniwersalne sposoby myślenia, pierwowzory, zachowania, odczuwania, które pojawiły się w najstarszych dziełach (Biblii, mitologii) i nie zmieniły się do dziś.